Kıllanma (Hirsutizm) Nedir?
Androjen hormon fazlalığına bağlı, yüzde, karında ve göğüste ince renksiz tüylerin (vellus tipi tüylerin) daha kalın ve uzun (terminal kılı) hale gelmesiyle oluşan hastalığa kıllanma (hirsutizm) denir.
Kıllanma, bir kıl hastalığı değildir. Bedende artmış olan androjen hormonlarının ciltte, 5-Alfa redüktas enzim aktivitesinin artması ile testosteron hormonunun daha faal hali olan Di-hidro testosterona dönüşmesi sonucu kıllanmada, yağ bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) artış olur.
Kıl gelişimi nasıldır?
Kıl, devamlı gelişim göstermez. Etkin ve inaktif periyotları vardır.
1-Anagen Fazı: büyüme dönemi
2-Katagen Fazı: gerileme dönemi
3-Telogen Fazı: istirahat dönemi
Kadında çok testosteron aktivitesi kıl gelişiminde anagen fazını (büyüme fazını) hızlandırır. Kız çocuğunda ergenlik çağındaki (13-14 yaşları) vellus tipi ince ve renksiz tüylerin, testosteron ve onun ciltteki faal formu olan DHT’nin (di-hidro testosteron) tesiri ile kalın (terminal) kıllara dönüşümü sonucu kıllanma (hirsutizm) olur.
KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTIŞININ NEDENLERİ
1-Kadınlarda kıllanmayı oluşturan nedenlerin %95’i androjen artışıdır. Bunun temel nedeni yumurtlama tembelliğine bağlı yumurtalık teka hücrelerinde androstendion denen hormonların üretiminin artışına bağlıdır.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna döner. Bayanlarda normolde testosteronun %25’ini overler üretirken, yumurtlama tembelliğine bağlı androstendion artışı olunca testosteronda 2 kat artmış olur.
3-Testosteron hormonuda ciltte daha etkin olan ve kıllanma, sivilce ve yağlanmayı artıran DHT (di hidro testosteron) hormonuna döner.
Kandaki testosteron ne kadardır?
Testosteronun %80’i SHBG’e (seks hormon bağlayan globülin), %19’u albuminlere bağlıdır. %1’i ise hür sirkülasyonda faal olarak bulunur. Kıllanması olan bayanlarda özgür testosteron ölçüsü %1’den %2’ye çıkar. Bunun için; kıllanma araştırmalarında hem total hem de hür testosteron hormon düzeylerine bakılması gerekir. Kıllanmayı yapan hür testosteron ölçüsüdür.
Kadında kıllanma yapan hastalıklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Bayandaki kıllanmaların %95’i bu hastalık nedeniyle oluşur. Yumurtlamanın olmayışına bağlı androjen artışının getirdiği kıllanmanın nedeni üstteki paragraflarda anlatıldı.
2-Hiperinsülinnemi: İnsülin rezistansı nedir? Hiper insülinemi niye olur? Verilen bir insüline karşı glukoz karşılığının azalması insülin rezistansı olarak isimlendirilir. Yani glukoz, insülin tesiri ile, hücre içine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar.
İnsülin Rezistansı=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a) Trigliseridler 150mg/dl üzerinde olması
b) HDL Kolesterolün 50 mg/dl’nin altında olması
c) Bayanda bel etrafının 85cm’nin üzerinde olması
d) AKŞ (açlık kan şekeri) 110 mg/dl ve üzerinde olması
e) Tansiyonun 130/80’nin üzerinde olması
Bu tip bayanlarda da çok kıllanma olur.
Kanda insülinin artışı nasıl kıllanma yapar?
İnsülin, IGF-1 aktivitesini artırır ve yumurtalıklardaki teka hücrelerinde andrsotendion hormon imalini artırır. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona dönüşerek kıllanmayı artırır. İnsülin artışının, kıllanma artışına yol açan 2nci neden ise insülin karaciğerde SHBG (seks hormon bağlayan globilin) imalini azaltır. Böylelikle testosteron bağlanması azalacağı için özgür testosteron ölçüsü artmış olur.
KILLANMAYA PCOS DIŞINDA ÖBÜR HANGİ HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: Kıllanmanın %95 nedeni Poli kistik over sendurumu üzere yumurtalıklardaki androjen imalinin artmasından kaynaklanır. Aşağıda anlatılacak hastalıklar, bayanda kıllanmanın yalnızca %1 ila 5’ini oluşturan az hastalıklardır. Bu hastalıklar şunlardır;
1- Böbrek üstü bezindeki (adrenal gland) aktivite artışı buna en âlâ örnek cushing sendurumu’dur.
2- Tümörler: overlerde yahut böbrek üstü bezinde androjen salgılayan tümörlrr hayli enderdir.
3- Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4- Gebelik: gebelikte hormonların artışına bağlı olarak kıllanma artabilir.
5- Menapoz: Menopozda inaktif östrojen olan E1’in ciltte testosterona dönüşmesi sonucu oluşur.
KILLANMADA İSTENECEK LABORATUVAR TESTLERİ NELERDİR?
1- Testosteron (hem total hem serbest)
2- 17-OH progesteron
3- DHEAS
4- Prolaktin
5- Troid testleri (saç dökülmesi varsa)
6- Hiperinsülinemi düşünülüyorsa (hasta obezse) insülin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlık glukoz yükleme testi
7- Ultrasonografi
8- Tümör düşünüyorsa; daha ileri tetkikler
KILLANMA TEDAVİSİ NASILDIR?
Burada bahsedilecek olan tedavi kıllanmanın %95 nedenini oluşturan over (yumurtalık) kaynaklı kıllanmanın tedavisidir.
1- Doğum denetim hapları (oral kontraseptifler) : kıllanma tedavisinde şu formda tesirleri vardır.
a) Artmış olan LH’yı düşürürler.
b) SHBG (seks hormon bağlayan globinlerin) üretimini artırırlar. Böylelikle sirkülasyondaki hür testosteron azalmış olur.
c) Ciltte; 5 alfa redüktaz enzim aktivitesini azaltarak daha etkin testosteron olan DHT’nin imalini azaltır.
2- Tümöral bir nedene bağlı kıllanma varsa bununla ilgili özel tedaviler yapılır.
