Akrabalık bağlarının güçlü olduğu toplumlardan biri olan ülkemizde evli çiftlerin çoklukla çocuk sahibi olması bekleniyor. Lakin her 6 çiftten 1’i tertipli ve korunmasız bir yıldan fazla cinsel bağ yaşamasına karşın bebek sahibi olamıyor. İnfertilite yani kısırlık sebebi her iki cinsiyette de eşit oranlarda görülüyor. Obezite, sigara, çevresel toksinler, sıhhatsiz beslenme ve sistemsiz ömür şartları her iki cinsiyette de infertiliteye sebep olabiliyor. Bunların dışında erkeklerde üreme sıhhati ile ilgili kimi sorunlar infertilite riskini artırabiliyor. Kısırlığın nedenleri belirlendikten sonra bireye özel uygulanan tedavi yollarıyla birçok erkeğin baba olma hayali gerçek olabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Üroloji ve Androloji Bölümü’nden Prof. Dr. Tümay İpekçi, erkeklerdeki kısırlığın nedenleri ve tedavi usulleri hakkında bilgi verdi.
Üreme, tüm canlılar için hayatın temel yapı taşlarından biridir. Erkeklerde üreme yeteneğinin temelini oluşturan sperm üretimi ve olgunlaşması, epey hassas ve karmaşık fizyolojik süreçlerle gerçekleşir. Bu süreç; testislerde başlayarak hem lokal düzeneklerin hem de beyinle testisler ortasında işleyen nöroendokrin sistemin denetimi altında sürmektedir. Fertilite, bir çiftin doğal yollarla gebelik elde edebilme kapasitesini tabir etmektedir. Bu potansiyelin olumsuz etkilenmesine ise “infertilite” yani kısırlık denilmektedir. Dünya genelinde yaygın kabul gören tanıma nazaran, infertilite; bir çiftin sistemli ve korunmasız cinsel alakasına karşın 12 ay yahut daha uzun mühlet boyunca gebelik elde edememesi durumudur. Erkek kaynaklı infertilite, tüm infertilite hadiselerinin yarısını oluşturur.
Obezite ve sigara kısırlık nedeni
Çocuk sahibi olma hayaliyle yola çıkan evli çiftlerin korunmasız bağlantılarına karşın uzun müddet çocuk sahibi olamaması çiftler üzerinde toplumsal baskılara neden olmaktadır. Yapılan araştırmalara nazaran infertilitenin sebebi bazen anne adayı bazen de baba adayı olmaktadır. Çok kilo, sigara-alkol, sistemsiz beslenme, hareketsiz hayat çevresel kimyasal ve fizikî nedenler her iki cinsiyetin de ürümesindeki aksilikte tesirli olabilmektedir. Lakin erkeklerdeki öteki sıhhat sorunları de infertilite riskini değerli ölçüde artırmaktadır. Erkeklerdeki infertilite riskini artıran sebeplerin başında şunlar gelir;
1. Testis dışı hormonal yahut sistemik sorunlar (pre-testiküler nedenler)
2. Testislerin kendisinden kaynaklanan hastalıklar (primer testiküler bozukluklar)
3. Spermin taşınmasında meydana gelen sıkıntılar (post-testiküler bozukluklar)
4. Nedeni şimdi belirlenememiş olgular (açıklanamayan infertilite)
İnfertilite sebepleri basitçe belirlenebiliyor
İnfertilite kuşkusu olan erkeklerde tanıya ulaşmak için öncelikle üreme hikayesi alınmalı ve semen tahlili yapılmalıdır. Bununla birlikte testis boyutları ve kıvamı üzere fizikî bulguların kıymetlendirilmesi, teşhis açısından kritik ehemmiyete sahiptir. Gerektiğinde daha ileri tetkiklere başvurulabilir. Sperm DNA hasarı tahlili, genetik testler, antisperm antikor tayini, hormonal profiller, radyolojik görüntülemeler ve sperm işlev testleri bu kapsamda kıymetlendirilebilir. Hormonal bozukluklar da erkek infertilitesinin değerli nedenleri ortasında yer alır. Hipofiz bezi hastalıkları, tiroid işlev bozuklukları, prolaktin yüksekliği, testosteron eksikliği üzere birçok endokrin sorun doğurganlığı olumsuz etkileyebilir. Hipogonadizm (testosteron eksikliği) , hem biyokimyasal hem de klinik belirtilerle seyreden bir başka değerli durumdur. Bu hastalarda testosteron replasman tedavisi (TRT), hormon düzeylerini olağan hudutlara çekmeyi ve semptomları hafifletmeyi amaçlar. Ayrıyeten erkek genital sisteminde enfeksiyon varlığı kesin bir biçimde doğal yolla gebeliği engelliyor olmasa da, semptom veren enfeksiyonların tedavisi önerilir.
Yaşam değişiklikleri bebek sahibi olma talihini artırıyor
Bazı mesleksel faktörler ve çevresel toksinler de testis işlevlerini olumsuz etkileyebilir. Öteki yandan, boşalma bozuklukları (örneğin anejakülasyon ya da retrograd ejakülasyon) da tedavi edilmesi gereken değerli durumlardır.
Cerrahi tedavi gerektiren erkek infertilitesi hadiseleri da iki temel kümeye ayrılır:
1. Altta yatan cerrahi sebebin tedavi edilebildiği patolojiler: Varikosel için subinguinal mikrocerrahi varikoselektomi, sperm kanal tıkanıklıkları için vazovazostomi, epididimovazostomi ya da ejakülatuvar kanal cerrahileri uygulanabilir.
2. Altta yatan sebebin cerrahisinin mümkün olmadığı durumlar: Bilhassa non-obstrüktif azoospermi (menide hiç sperm bulunmaması) hadiselerinde mikro-TESE (mikrocerrahi testiküler sperm ekstraksiyonu) üzere ileri teşebbüsler gerekebilir.
Sperm elde etmek gayesiyle uygulanan yollar ortasında PESA, MESA, TESA, TESE ve mikro-TESE üzere teknikler, infertilite tedavisinde kıymetli yer fiyat. Sonuç olarak, erkek infertilitesine neden olan çok sayıda faktör vardır ve tedavi formu, sorunun kaynağına nazaran değişiklik gösterir. Fakat hangi tedavi sistemi seçilirse seçilsin, ömür şekli değişiklikleri tedavi muvaffakiyetini artırabilir. İstikrarlı beslenme, nizamlı idman, tütün ve alkol kullanımının bırakılması, gerilimin azaltılması üzere ögeler doğurganlık üzerinde olumlu tesirler sağlar. Bilhassa sigara kullanımı sperm kalitesini önemli formda düşürürken, ülkü kiloda kalmak ve faal bir ömür üslubu benimsemek hem fizikî hem de ruhsal sıhhati dayanaklar. Tedavi sürecine olumlu bir ruh haliyle yaklaşmak da muvaffakiyet bahtını artıran değerli faktörlerdendir.
