Önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalık olan Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, yani KOAH hakkında merak edilen tüm ayrıntılar haberimizde. KOAH hastalığı nedir? KOAH hastalığının nedenleri, belirtileri ve tedavisi…
KOAH NEDİR?
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), amfizem, kronik bronşit ve refrakter (geri dönüşümsüz) astımı da içeren ilerleyici akciğer hastalıklarını tanımlamak için kullanılan bir şemsiye tabirdir. Bu hastalık nefes darlığı ile karakterizedir.
Bu, birçok vakit sigara dumanından kaynaklanan tahriş edici gazlara yahut partiküllü unsurlara uzun müddet maruz kalmadan kaynaklanır. KOAH’lı şahıslar kalp hastalığı, akciğer kanseri ve çeşitli diğer durumlar geliştirme riski altındadırlar.
Amfizem ve kronik bronşit, KOAH’a katkıda bulunan en yaygın iki durumdur. Kronik bronşit, akciğerlerin hava keselerine (alveollerine) ve buradan hava taşıyan bronşiyal tüplerin kaplamasının iltihaplanmasıdır. Günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.
Amfizem, sigara dumanı ve başka tahriş edici gazlar ve partikül husus hasarına maruz kalmanın sonucu olarak akciğerlerin en küçük hava geçitlerinin (bronşiyoller) sonundaki alveollerin tahrip edildiği bir durumdur.
KOAH BELİRTİLERİ
KOAH belirtileri her kişi için farklı olabilir, lakin yaygın belirtiler şunlardır:
– Efor (yorulma) sonrası artan nefes darlığı
– Sık öksürük (mukuslu ve mukussuz)
– Hırıltı
– Göğüste sıkılık
Öksürük
KOAH hastalarının birçoklarında birinci belirti öksürüktür; nefes darlığı ile birlikte olabilir. Sigara içenler, hafif başlayıp vakitle hayatlarının bir kesimi olan öksürüğü önemsemez ve sigara öksürüğü sanırlar. Sabahları ve kış aylarında yakınmalar daha sık ve şiddetlidir. Başlangıçta yakınmaların önemsenmemesi hastalığa erken teşhis konmasını geciktirir.
Balgam çıkarma
Öksürükle birlikte balgam çıkarma sabahları daha fazladır. Balgam genelde sümüksü ve beyaz renklidir. Balgam ölçüsünün artması, renginin sarı yahut yeşil renge dönüşmesi teneffüs yollarında mikrobik bir iltihabın olduğunun göstergesidir.
Nefes darlığı
Nefes darlığı, bilhassa hareket sırasında ortaya çıkar ve yıllar içinde yavaş yavaş artar. Nefes darlığı başlangıçta süratli yürürken ya da merdiven/yokuş çıkarken ortaya çıkarken yıllar içinde giyinme, konuşma, hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir. Hastalık vakit içinde ilerledikçe hafif alışveriş poşetini taşıma, hatta yıkanma üzere günlük aktiviteler bile yapılamaz hale gelebilir. Vakit içinde göğüs kafesi genişler ve bir fıçı formunu alabilir. Nefes alındığında, kaburga aralıkları içeri yanlışsız çekilir ve hasta nefesini dudaklarını büzerek vermeye çalışır.
KOAH HASTALIĞININ NEDENLERİ
KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Sigara içenler, içmeyenlere nazaran, daha fazla solunumsal şikâyetlere, daha fazla teneffüs işlev kaybına ve daha yüksek KOAH mevt oranlarına sahiptirler. Öbür tip tütün kullanımı (pipo, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine katkı yapar.
KOAH gelişiminde genetik risk faktörlerinin rolü şimdi çok güzel aydınlatılamamış olmasına karşın, sıhhatte eşitsizlik, bilhassa biyomas (odun, tezek, kök gibisi yakıt) kullanımına ikincil iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışmanın en kıymetli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Son yıllarda ehemmiyeti giderek vurgulanmaya başlayan fizikî aktivitede azalma, hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir.
KOAH İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ
KOAH için risk faktörleri şunları içerir:
Tütün dumanına maruz kalma
KOAH için en değerli risk faktörü uzun vadeli sigara içmektir. Pipo içenler, puro içenler ve sigara dumanına maruz kalan bireyler risk altında olabilirler. Astım, kronik inflamatuar hava yolu hastalığı ve sigara kullanımı kombinasyonu KOAH riskini daha da artırır.
İş ortamında kimyasal hususlara ve tozlara maruz kalma
İşyerindeki kimyasal buharlara ve tozlara uzun müddet maruz kalmak akciğerlerinizi tahriş edebilir. Kömür ve metal çalışanlarında, ulaşım kesiminde çalışanlarda, odun emekçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve dokuma çalışanlarında KOAH görülme mümkünlüğü daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma mümkünlüğü çok yükselmektedir.
Yakıttan çıkan dumanlara maruz kalma
Gelişmekte olan ülkelerde, makus havalandırılan konutlarda yemek pişirmek kullanılan yakıtlardan çıkan dumanlara maruz kalan insanlarda, KOAH gelişme riski daha yüksektir.
Yaş
KOAH yıllar içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır. Bu nedenle birçok beşerde semptomlar 35-40 yaşlarında ortaya çıkar.
Genetik
Hastaların yaklaşık %1’inde KOAH, akciğerleri müdafaaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin bedende genetik olarak yetersiz seviyede olması sonucu gelişir. Bu bireylerde sigara kullanımı KOAH’ın ortaya çıkışını hızlandırır.
KOAH TEDAVİSİ
KOAH, tümüyle ortadan kaldırılamamakla birlikte, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi semptomları hafifletebilir, komplikasyonları önleyebilir ve çoklukla hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.
Sigaranın bırakılması KOAH tedavisinin en değerli adımıdır. KOAH’ın denetiminde en değerli uygulamalar sigaranın bırakılması, mesken içi-dış ortam hava kirliliğinin azaltılması ve mesleksel tozlar ve kimyasallardan uzak durulmasıdır.
KOAH tedavisinde kullanılan ilaçlar
KOAH’ın tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlardan kimileri sistemli olarak, kimileri ise gerektiğinde kullanılır.
– Nefes açıcı ilaçlar
– İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler
– Antibiyotikler
– Oksijen tedavisi
Nefes açıcı ilaçlar
– Bu kümede farklı yollarla (nefes yolu, ağızdan vb) uygulanan çeşitli ilaçlar yer almaktadır.
– Bu ilaçlar, teneffüs yollarını mümkün olduğunca açık tutmaya, genişletmeye fayda. Böylelikle nefes darlığı azalır.
– KOAH’da nefes sıkışması olduğunda nefes yoluyla uygulanan ve tesiri süratli başlayan nefes açıcı ilaç almanız gerekebilir.
İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler
– Bu ilaçlar, teneffüs yollarındaki mikrobik olmayan iltihabı azaltırlar.
– İlaçların nefes yoluyla alınması yan tesirlerinin yok denecek kadar azaltılması ve direkt akciğerlere tesir etmesi açısından bilhassa tercih edilir.
– Teneffüs yoluyla verilen ilaçların tesirli olması için hakikat biçimde kullanılması gerekir. İlaçlar, doktorun önerdiği formda kullanılmalıdır. Tedaviye ahenk, yani ilaçların her gün nizamlı kullanılması da çok kıymetlidir.
– Hem nefes açıcı hem de inhalasyonla uygulanan kortikosteroidleri bir ortada içeren kombine inhaler ilaçlar da bulunmaktadır.
Antibiyotikler
Solunum yolu enfeksiyonları KOAH belirtilerinin alevlenmesine yol açabilir. Antibiyotikler KOAH alevlenmelerinin tedavisine yardımcı olurlar.
Oksijen tedavisi
Orta-ileri derecede KOAH’ı olan hastaların kandaki oksijen seviyeleri düştüğünde oksijen tedavisi almaları gerekebilir.
