Bir bardaktaki yağ ve suyun karışmaması üzere bedenin olağan fonksiyonları için taşınması gereken yağlar da su yüklü kanımıza karışarak taşınamaz. Kolesterol; yağ moleküllerinin taşıyıcı proteinlere bağlanmış halinin kanda ölçülebilen halidir ve sıhhat için gereklidir. Sorun, kimi insanların gereksinimlerinden çok daha fazla kolesterol üretmesidir. Olağan seviyede kolesterolü olan beşerler ile karşılaştırıldığında kolesterolü yüksek olanların kalp krizi, felç ve öbür sıhhat sıkıntıları ile müsabaka riskleri yüksektir. Kolesterolünüz ne kadar yüksekse bu meselelerle müsabaka riskiniz de o kadar yüksektir.
İyi huylu ve makûs huylu kolesterol nedir?
Birkaç çeşit kolesterol vardır. Kolesterol düzeyleriniz test edildiğinde hekiminizin şunlardan bahsettiğini duyabilirsiniz:
- Toplam kolesterol (total kolesterol)
- LDL kolesterol: Halk ortasında ‘kötü’ kolesterol de denir. Zira yüksek LDL seviyeleri kalp krizi riskini artırır.
- HDL kolesterol: Halk ortasında ‘iyi’ kolesterol de denir. Zira HDL seviyesi yüksek olanlarda kalp krizi, felç/inme ve öbür bir grup sıhhat sıkıntıları ile müsabaka tehlikesi azalır.
- HDL dışı kolesterol: Toplam kolesterolden HDL’nin çıkarılması ile bulunur.
Kolesterol kaç olmalı?
Herkesin gaye kıymetleri farklıdır. Amacın ne olması gerektiğine kadar verirken hekiminiz yaşınızı, geçmişteki ve hala devam eden hastalıklarınızı, hayat üslubunuzu göz önüne alır. Lakin genel olarak hiçbir kalp hastalığı olmayan bir kişinin pahaları;
- Toplam kolesterol 200’ün altında,
- LDL 130’un altında, kalp hastalığı yahut inme riski yüksekse çok daha düşük seviyede,
- HDL 60’ın üzerinde,
- LDL dışı kolesterol 160’ın altında, kalp hastalığı yahut inme riski yüksekse çok daha düşük seviyede,
- Trigliseridler 150’nin altında, olmalıdır.
Ancak şu da unutmamalıdır; pahaları bu türlü olmayan birçok insanın da kalp krizi yahut inme riski düşük olabilir.
Trigliserid nedir?
Trigliseridler, kolesterol değil lakin kanda bulunan yağ gibisi hususlardır. Herkeste ancak birtakım bireylerde daha fazla bulunur. Kolesterol ölçülürken trigliserid testi de ekseriyetle yapılır. Trigliserid seviyesi olağan olanlarla karşılaştırıldıklarında kan seviyesi yüksek olanların kalp krizi, inme, pankreas iltihabı ve öteki kalp hastalıklarına yakalanma riskleri daha yüksektir. Çok yüksek trigliserid seviyesi olanların pankreas iltihabına yakalanma riskleri de artar. Pankreas beden için kıymetli birçok hormonu ve besinleri parçalamaya yarayan sıvıları üreten bir organdır. Pankreas iltihabı önemli sıhhat meselelerine yol açabilir.
Trigliserid bedeli ne olmalı?
Trigliserid seviyesinin ne olması gerektiği doktora danışılmalıdır. Aşağıdaki kolesterol tedavisi kararında dikkat edilen risk faktörleri trigliserid seviyelerinin düşürülmesi kararında da kullanılır.
- Normal seviye: 150’nin (mg/dl) altıdır
- Hafif yüksek: 150–499
- Orta derecede yüksek: 500–886
- Çok yüksek: 887 ve üzeri
Kolesterolü düşürmek için…
Doktorunuzdan kalp krizi yahut inme riskinizin ne olduğunu hesaplamasını isteyin. Tek başına kolesterol yüksekliği her vakit endişelenmenizi gerektirmez ve kalp krizi/inme riskinizi belirleyen birçok faktörden yalnızca biridir. Öteki risk faktörleri:
- Sigara kullanımı
- Yüksek kan basıncı
- Diyabet (şeker hastalığı) tanısı
- Fazla kilo
- Anne-baba yahut kardeşlerde erken yaşta kalp hastalığı (Erkeklerde 55 yaşın, bayanlarda 65 yaşın altında yaşanması)
- Kalbe dost beslenmeme: Kalp dostu beslenme meyveler-sebzeler, lifli besinler, sağlıklı yağları (balıktaki ve kuru yemişlerdeki gibi) tüketmeyi ayrıyeten şeker alımının kısıtlanmasını ve sıhhatsiz yağlardan kaçınmayı gerektirir.
- İleri yaş
- Erkek olmak
Kalp krizi ve inme riskiniz yüksekse kolesterol yüksekliği çözülmesi gereken bir meseledir. Riskiniz düşükse de yüksekliğinin tedavisine tekrar hekiminiz karar verir.
Kolesterol yüksekliğinde tahlil ilaç mı?
Herkesin ilaç kullanması gerekmez. Hekiminiz yaşınıza, aile, geçmişinize ve sıhhatinizle ilgili başka faktörlere bakarak buna karar verir. Statinler ismi verilen kolesterol düşürücü ilaçları;
- Kalp krizi yahut felç geçirdiyseniz,
- Bilinen kalp hastalığınız varsa,
- Diyabet tanısı aldıysanız,
- Periferik arter hastalığı denen bir durumunuz varsa yani yürürken bacak kaslarınızda ağrı oluşuyor, dinlenmeniz gerekiyor, başak kaslarınızı besleyen atardamarlar yağ ile tıkalıysa,
- Abdominal aort anevrizmanız varsa yani ana atardamarınız göbek seviyesinde genişlediyse, kullanmanız gerekir.
Bu hastalıklara sahip olanların birçoğu kolesterol seviyesi ne olursa olsun bir statin kullanmalıdır. Hekiminiz statin tedavisi başladıysa devam etmeli, kesmemelisiniz. İlacı kullanmak sizi farklı hissettirmeyebilir fakat kalp hastalıkları, felç ve vefat risklerinizi azaltmaya yardımcı olur.
Kolesterol nasıl düşürülür?
İlacın yanı sıra hayat halinizde yapabileceğiniz değişikliklerle LDL’yi düşürebilirsiniz. Bunun için şunları yapabilirsiniz:
- Kırmızı et, kızartmalar, yağlı peynir ve doymuş yağlar içeren başka besinlerden kaçının.
- Meyveler, baklagiller, bezelye, çavdar üzere lifli besinler tüketin.
- Fazla kilonuz varsa kilo verin.
- Şeker alımını kısıtlayarak ve işlenmiş-paketli yiyeceklerden kaçının.
- Daha etkin olup nizamlı idman yaparak kolesterolünüzü bir ölçü düşürebilirsiniz. Bu unsurları uygulamanın kolesterolünüz üzerindeki tesiri az da olsa sıhhatinize öteki olumlu tesirleri de olacaktır.
Yumurta kolesterolü yükseltir mi?
Abartmadan yumurta yiyebilirsiniz. Yumurtanın faydaları ve ziyanları ile ilgili birçok kıssa duyabilirsiniz. Lakin gerçek şudur; yumurta âlâ bir protein kaynağıdır ve kolesterolü fazla yükseltmez. Doymuş yağlar (kırmızı et, tereyağı, işlenmiş yiyecekler) kolesterolü yumurtadan daha fazla yükseltir.
Kolesterol düşüren gıdalar
Bilim insanlarının hala kesin kararını vermediği, faydası kanıtlanamamış besinler de vardır. Bunlar omega 3 yağ asitlerinden güçlü besinler (balık, zeytin, zeytinyağı). Tüketiminin makûs kolesterollerin kimilerini azaltırken düzgün kolesterolü de yükselttiğini gösteren çalışmalar vardır. Bu besinlerden varlıklı beslenenlerin bunları tüketmeyenlerden daha az kalp hastalığına yakalandığını gösteren bilgiler de mevcuttur. Lakin küçük hasta kümelerinden elde edilen bu deliller hala toplumun geneli için kesin kararı verebilmemizi sağlayacak kadar güçlü değildir. Fındık, ceviz, Antep fıstığının kolesterolü düşürüp kalp krizi ve vefat riskini azalttığını gösteren çalışmalar da vardır
