“Beyin mevti, en geniş tarifiyle bütün beyin işlevlerinin geri dönüşümsüz olarak yitirilmesi demektir.
Bugün hem tıpta, hem de hukukta beyin mevti klasik manada bilinen mevtle muadil kabul edilir. Aslında beyin vefatı yeni sayılabilecek bir kavramdır.
Şimdi sırası ile etapları gözden geçirelim. Koma, bitkisel hayat ve beyin vefatına sora ile bakacağız.
KOMA NEDİR?
“Koma” dediğimizde bir insanı insan yapan ‘’bilinç kaybından ‘’ kelam etmeliyiz. Şuurlu olmak demek kendinin ve etrafının farkında olmak demektir. Koma hudut sistemimizin sağladığı bu bilinçlilik durumunun kaybıdır. Süreksiz yahut kalıcı olabilir. Etrafta olan bitenden haberdar olunmaz. Sesleri işitemez ihtarlar yanıt veremez. Şunu bir kenara yazalım vakit zaman bu cins ikazlar yanıt verse de yine komaya geri dönebilir. Sonra bahsedeceğimiz üzere birtakım hareketler refleks seviyesinde olup şuur lehine kullanılabilecek bulgular değildir.
Koma ve şuur kaybı diye de isimlendirilir. Lakin Koma demek esasen şuur kaybı demektir. İtiraz edenler el kaldırsın. Kişi nefes alabilir (otomatik) ; tansiyon ve nabzın oluşturacak bir kalp aktivitesi (otomatik) vardır. Koma kişinin geri dönüşünün mümkün olduğu durumdur.
Üç örnek komanın anlaşılabilmesi için bilinmesi gerekir. Somnolans; hasta uykuya eğilimlidir. Sesli uyaranla uyandırılabilir. Sorulara gerçek karşılık verir. Kendi haline bırakılınca tekrar uyur.
Konfüzyon; Kabaca ağır baş karışıklığıdır. Yer ve vakit konusunda hakikat karşılık veremez. Dikkati dağınıktır. Hırçınlaşabilir. Kelam dinlemez.
Stupor: Hasta uykuda, sesli uyaranla uyanmaz. Lakin kuvvetli, tekrarlayan ikazlar ile gözlerini açar. Kelamlı buyrukları yerine getiremez. Ya da çok yavaş ve kâfi seviyede gerçekleştiremez.
Koma ise bunu bir kademe ilerisidir. Derin ve yanıtsız uyku halindedir. Çoğunlukla teneffüs dertli olduğundan teneffüs aygıtına gerek duyulur. Komada içinde hafif ve derin koma olarak da ayrılır. Büsbütün tek bir tip koma yoktur. Koma için geliştirilmiş. Bir tablo ‘’Glasgow Skalası’’ kullanılır.
GKS olarak isimlendirilir.
15 ise oriente , tam şuurlu ya da şuur açık
13 – 14 ise konfüze ,
8 – 13 ise stupor ,
3 – 8 ise perikoma (koma öncesi)
3 ise koma olarak tanımlanır.
BİTKİSEL HAYAT
Toplumda baş karışıklığı da burada başlamaktadır. Bitkisel hayatta geri dönüş talihi kısmen ya da büsbütün bulunmaktadır. Bir sonraki basamak ‘’beyin ölümü’’ ise geri dönüşümsüzdür.
Bitkisel hayat;
Koma sonrasında hastanın uyanıklığa dönmesine karşın bilişsel fonksiyonlarını tümüyle yitirmesi durumu Beyin sapının sağlam kaldığı, yaygın bilateral serebral lezyonlarında görülür Üç yıl içinde vefat riski % 75’in üzerindedir.
Gözler açılabilir Uyku ve uyanıklık durumları değişkendir. Vakit, vakit gözler açılabilir. Teneffüsü olağandır. İkazlara manalı cevap yoktur. Buyruklara ahenk da yoktur. Yutma olsa bile çiğneme yoktur. İdrar ve gaitayı tutamaz. İleriki evrede bitkisel hayat durumu kalıcı hale dönüşür. Rastgele bir karşılık yoktur. Kabaca üst merkezde kortikal bölgede ilişkilerde hasar vardır. Beyin sapı olağandır.
Medyada komadan çıktı yahut 11 sene sonra bitkisel hayattan çıktı haberleri koma ve bu küme için geçerlidir. Değişik hastalıklar ve oluşturduğu farklı seviyedeki hasarlar hastaların tamamının bir kümeye sokulmasını güçleştirir. Tek bir denetim listesi yoktur.
BEYİN ÖLÜMÜ
Merkezi hudut sisteminin ziyan gördüğü her türlü durum (travma yahut hastalık, kanama, tümör) beyin vefatına sebep olabilir. En sık nedeni Genel Beden Travması denilen ‘’trafik kazalarıdır.
Kalp yahut teneffüsün durması ve sonrasında kişi tekrar yaşama döndürüldüyse beyin hasarı olabilir. Burada bildiğiniz üzere müddet değerlidir.
– “Beyin mevti klinik olarak kullanılan bir tariftir. Yasal olarak vefat tarifi beyin mevti üzerine kurulmuştur. Altı çizilmesi gereken bahis yeniden beyin fonksiyonlarının ‘’ geri dönüşümü olmayan kaybı’ biçiminde tanımlanır.
Beyin mevti nasıl saptanır;
Koma ve geri dönüşümsüz durumun gösterilmesi.
En kıymetli nokta ‘’ beyin sapı reflekslerinin kaybıdır’’. Beyin sapı, boyun kısmında değerli yaşamsal işlevlerimizden sorumlu bölgedir. Beyin sapı kökenli refleksler hayatı devam ettirmek için otomatik(istem dışı ). Beyin vefatı gerçekleşen bireyde, bu reflekslerin muayenelerde negatif çıkar.
Kişin kendisinin soluyamadığını gösteren ‘apne testi’dir.
Üç kriterin tamamı karşılanmış olması gerekir.
Beyin mevti tanısı için iki farklı branştan doktor ( birisi Nöroloji yada Nöroşirurji uzmanı olmalı başkası anestezi uzmanı olmalıdır) bağımsız olarak tıpkı hastayı muayene ederek değerlendirip karar verirler. Birinci muayeneden 12 saat sonra ikinci muayyen yapılır. Bu ortada kıymetli husus beyin sirkülasyonunun olmadığının gösterilmesidir. Beyin anjiyosu ya da doppler üzere tetkikler bunu açıklığa kavuşturulur. Şayet deveranın olamadığı gösterilmiş ise üçüncü muayeneye gerek duyulmaz. Şayet kuşku varsa üçüncü muayene gereklidir. Günümüzde Dijital Anjiyografi, Tomografi ve MR üzere ileri tetkikler ‘’beyin mevti ‘’ teşhisinde büyük faydalar sağlamakta ve kuşkuları ortadan kaldırmaktadır. .
Beyin mevti ‘’organ nakli’’ için yönetmelikler tarafından belirlenmiş ve titizlikle uygulanan bir süreçtir.
‘’Fişi çekmek’’terimi bizde düşünceli bir biçimde kullanılmaktadır. Yurtdışında birtakım hasta yakınları Bitkisel Hayat üzere durumlarda mahkeme kararı ile takviye sistemlerini kapattırabilmektedirler. Bazen de mahkemeler bu istekleri geri çevirmektedir. Beyin vefatı saptanmış ve organ bağışında bulunulmuş şahısların hayat takviyeleri üstte aktardığımız protokoller tamamlandıktan sonra sonlandırılır.
Bazen beyin vefatı kanıtlanmasına rağmen organ hasarı neden ile organ nakli için hasta verici olarak uygun bulunamayabilir. Organ nakli için en değerli küme ‘’ kalbi atan ‘’ hasta kümesidir. Kişi organların alınması için ameliyathaneye alındığında kalbi hala atmaktadır. Kalp şayet alınacaksa en sonra bırakılır. Böbrek, karaciğer ve akciğer alındıktan sonra en son kalp alınır.
Teşekkürler..
