Nuri Bilge Ceylan’ın dünya prömiyerini Cannes Sinema Şenliği’nde yapan ve Merve Dizdar’a En Âlâ Bayan Oyuncu Ödülü’nü kazandıran son sineması “Kuru Otlar Üstüne”, 30. Milletlerarası Adana Altın Koza Sinema Şenliği’nde izleyicilerle buluştu.
Oyuncu takımında Deniz Celiloğlu, Merve Dizdar, Musab Ekinci, Ece Bağcı, Fazilet Şenocak üzere isimlerin yer aldığı sinema, Doğu Anadolu’nun ücra bir beldesinde mecburî hizmetini yapmakta olan fotoğraf öğretmeni Samet’in başına gelen ve mana vermekte zorlandığı olaylara odaklanıyor.
Filmin başrol oyuncusu Deniz Celiloğlu ile “Kuru Otlar Üstüne”yi ve Nuri Bilge Ceylan sinemasını konuştuk.
İlk olarak senaryo size ulaştığında sizi çeken ne oldu?
Karakterin zenginliği oldu. Yani bir oyuncu olarak kendimi, yeteneklerimi, donanımlarımı çok uygun ve varlıklı bir biçimde gösterebileceğimi, kullanabileceğimi görmem beni çok heyecanlandırdı. Zira senaryoda kapladığı yerle de alakalı, Samet karakteri çok fazla kendini buluyor öbür karakterlere nazaran; bu karakterin zihinsel dünyasına, onun dileklerine, isteklerine, kaygılarına çok derinlemesine nüfuz ettiğimiz için… Senaryodaki açarları yüzünden de bir artısı var, her senaryoda bu yok natürel ki. Beni cezbeden bu oldu.
Samet, bana yakın olduğunu düşündüğüm bir karakter. Aslında Nuri Bilge Ceylan sinemasının seyircisiyken de karakterlerin aslında bana ferdî olarak yakın olduğunu hissediyordum. Bana yakın taraflarının dışında bende olmayan, şahsî hudutlarımı zorlayabileceğimi hissettiğim tarafları da vardı Samet’in. Hem çok uzun bir macera olacağı için hem senaryo ile çekimden evvel geçireceğim vakit hem de karakterle bu kadar girift bir bağ kuracağım için şahsî seyahatime da katkısı olacağını hissettim. Bu beni çok etkilemişti. Lakin bunlar kabul etme sebeplerim değil, bunlar yalnızca etkilenme sebeplerim; yalnızca bir Nuri Bilge Ceylan senaryosu olması kabul etmem için kâfi oldu.
Karakter için nereden beslendiniz, nasıl hazırlandınız?
Kendi sinemasından, direkt yalnızca kendi sinemasından… Zati karakterleri birbirine benziyor. Bir de Nuri Bilge Ceylan’ın eski sinemalarının kamera ardı imgelerinden ve röportajlarından beslendim. Benim için role hazırlanmanın dışında bir de direktöre hazırlanmak çok değerliydi bu projede. Yani onun kendine has bir çalışma şekli var, daha çok ona çalışmak istedim.
Nuri Bilge Ceylan kendi iç dünyasını röportajlarında çok açık eden bir direktör, konuşmayı çok seviyor. Arkadaşı da olan Mehmet Eryılmaz’ın tıpkı vakitte çıkardığı bir söyleşiler retrospektifi var; Koza’dan başlayarak, Ağlat Ağacı’na kadar sinema seyahatini anlattığı söyleşilerini topladığı bir kitap bu. O kitabı çalıştım, o satır ortalarında sinema algısını, karaktere yaklaşım biçimini, kıssaları nasıl kurduğunu, oyuncudan ne beklediğini, kendi ferdî dünya görüşünü aslında görebiliyorsunuz. O röportajlarda üç aşağı beş üst bir dünya oluştu bende oyuncu olarak. Başımda bu role nasıl yaklaşabileceğime dair bu türlü böyle çalıştım; Nuri Bilge Ceylan röportajları ve YouTube görüntüleriyle.
Set nasıl geçti? Nuri Bilge Ceylan’la çalışmak nasıldı?
Senaryonun hem fizikî hem de ruhsal yükü fazla olduğu için set çok heyecanlı, yüksek tansiyonluydu. Lakin biz tekrar de çok rahat bir set geçirdik. Nuri Bilge Ceylan’ın benim yaptığım şeyden, benim de onun yaptığı şeyden heyecanlandığını, sevdiğini hissettim. Daha yakın bir bağ kuruyoruz direktör ve oyuncu olarak.
Böyle ağır senaryolarda çalıştığımızda, ruhsal yanı da biraz ağır bir senaryo olduğu için, setin ilginin biraz da bıçak sırtında daima gergin bir dinamiği var. Bu türlü atmosferik olaylar üzere, birden fırtınaya da dönebilir hava açıkken… Bazen oyuncunun sette kitlendiği olur, mesela bir şey yapamadığı bir an vardır. Beceremiyorsundur, o an o duyguyu çıkaramıyorsundur lakin üretim, reji ve direktörün senin o “Ben şu an kendimi uygun hissetmiyorum” buhranlarını bekleyecek vakti yoktur. Zira o sete çıkılmıştır, çekilmesi lazımdır. Bunlar da gergin bir hava yaratır bazen ancak biz genel olarak çok hoş vakitler geçirdik.
Çok şey öğrendim, onu söyleyebilirim. Oyunculuk ve sinema üzerine çok şey öğrendim; oyunculuğun ne demek olduğunu, nasıl bir oyunculuğa yakın olduğumu, sevdiğimi, neyi aradığımı… Zira yavaş yavaş orta yaşın ortalarına gelip biraz daha olgun yaşlara hakikat ilerliyorum ve yavaş yavaş biraz oturuyor kimi şeyler. Oyunculuk, sinema, kıssa anlatıcılığı üzerine… Bu proje, çok gerçek bir yerde, çok hakikat bir anda çıktı karşıma ve bana çok şey öğretti. İkinci bir okul üzere diyebilirim.
Çekimler fizikî olarak nasıldı?
İnanılmaz zordu. İstanbul’dan mutfağımı getirmiştim neredeyse, cezveler, elektrikli ocaklar… Sabah saat 05.30-06.00’da kalkıp kendime kahvaltı hazırlıyordum. Yumurtamı pişiriyordum; yanıma bal, ceviz, muz, kuruyemiş alıyordum. -35 derece soğukta karın içinde yürümek, o coğrafyada hareket etmek hem fizikî olarak hem ruhsal olarak bu kadar zorlanmak… Bunu hayal edip de biraz hazırlıklı gitmiştim oraya. Ceplerimde cevizler, kuru üzümler, kayısılarla, muzlarla, ballarla ayakta kaldım.
‘NURİ BİLGE CEYLAN SİNEMADA YENİLİK SEVİYOR’
Filmde yer alan kurgu dışı ve fotoğraf kısmına gelirsek… Bir izleyici olarak Nuri Bilge Ceylan sinemasında yenilikler mi var?
Filmin bir oyuncusu, paydaşı olarak değil de büsbütün bir seyirci olarak konuşabilirim: Bir direktörün, bir de Nuri Bilge üzere direktörlerin kararlarını, sinemasal tekniklerini lakin dışarıdan yorumlayabilirsiniz.
Yeni dediğimiz şeyler ortasında bir fotoğraf kullanımı var, bir de dördüncü duvarın yıkılması, yabancılaştırma ögesi var. Bunlar beni çok heyecanlandıran şeyler. Nuri Bilge sinemasında bence yenilikler denemeyi de çok seviyor.
‘POLİTİK PROBLEMLER İŞLENMİŞ DİYEBİLİRİZ’
Bu sinemada politik çizgisini biraz daha fazla muhakkak eden karakterler vardı. Nuri Bilge Ceylan’ın tahminen de en politik karakterleri diyebilir miyiz?
Bence diyemeyiz. Yani Nuri Bilge Ceylan’ın politik karakterleri ya da politik olmayan karakterleri diye bir ayrım da benim anladığım Nuri Bilge Ceylan sinemasına nazaran yok. Ben bahsin ya da hususun oturduğu yerin kendisinin kavramsal ya da politik ögeleriyle çok ilgilenildiğini düşünmüyorum. Ben de aslında olaya yaklaşırken bu türlü ilgilenmiyorum. Salt insan karakterler bunlar, bu karakterler bazen kıssa gereği birtakım pozisyonlarda buluyorlar kendilerini. Bu bir öğretmen olabilir, bir asker olabilir ancak bilhassa konulan bir şey değil. Bahsin kendisini de bu türlü isimlendirmek istemiyorum, yani politik birtakım sorunlar işlenmiş diye bakabiliriz.
Mesela ben bu sinemada bir öğretmeni oynuyorum, şu an bu coğrafyada bir askerle bir bağ içindeyim. Onun askerliğini, benim öğretmenliğimi çok düşünmüyorum. Daha çok orada kimi çıkmazların içindeyim ve bu çıkmazlar benim için çok gündelik çıkmazlar. Kişi bunları gerçek hayatta yaşarken bu türlü üst politik bir düzlemde yaşamıyor. O nedenle bazen toplumsal bilimlerin sinema okumalarına bir seyirci olarak katılamıyorum. Zira bir de oyuncuyum.
Bir de bunlar direktörün kurgusuyla alakalı. Sinemanın, karakterin neye benzeyeceğini, senin daha sonra okumanı etkileyecek formda politik mi, değil mi, büsbütün direktörün inisiyatifinde kalan bir şey. 5 saatlik materyal vardı ortada. Çekimler bir sürü take’ten oluştu. Hem bir sürü sahne vardı hem de bir sürü sahneden tekraren alınmış bir sürü take’ler vardı Ben her take’te bir oyuncu olarak diğer öteki bu türlü hisler içinde salındım ama günün sonunda Nuri Bilge Ceylan seçimler yapmış ve bu seçimlerden bir Samet çıkmış. Ben Samet’i oynarken farklı bir şey oynadığımı hayal ediyordum mesela, bu kurgudaki, bu son halindeki Samet çok öbür olmuştu. Bu söylemeye çalıştığım şey çok fantastik bir şey, sinemanın ve direktörün gücünü gösteren bir şey. O kadar materyalden öteki başka şeyler çıkarabilme potansiyeline bakar mısınız yani sinemada?
Samet tayinini aldırdıktan sonra memnun olacak mı sizce?
Tayinini aldırdıktan sonra keyifli olmayacak lakin bir orta keyifli olacak. Bu o insanın bir fantezisi yani: “Bu kararı aldıktan sonra çok keyifli olacağım”. O kararı aldıktan sonra birinci farkına vardığın şey, o kararı almanın senin mutluluğun üzerinde hiçbir tesirinin olmadığı. Ancak bir karar alıp memnun olacağını düşünmek, bunun farkında olmak, bunun fantezisine girmek insanın değişmek istediğini gösteren de bir şey. Yani sen bir gün, çabucak yarın o kararı aldıktan sonra olmasa da bir gün değişeceksin ve keyifli olacaksın. Ben Samet’in keyifli olmayı istediğini çok güzel hissediyorum, burada kalmak istemiyor. Samet’in kendinden mutlu olduğunu da düşünmüyorum ve bunun farkında olduğunu düşünüyorum.
Cannes Sinema Şenliği’nde adaylardan biriydiniz, o süreç nasıl geçti?
Açıkçası ödül alacağımı bekliyordum. Yalnızca orada esen hava ile alakalı değil, sinemaları de izledim. Lakin yeniden söylüyorum bu sinema özelinde, “Kuru Otlar Üstüne”, çok karakter sineması, bu rolü oynayıp da altından kalkabilirse bir oyuncu, kim olursa olsun tamamdır aslında.
Çok güçlü bir rol, bütün oyunculuk yeteneklerinizi sergilemek için kâfi bir rol. Başka sinemaları de izliyordum, yarıştığım oyuncuları da merak ediyordum, kimlerle yarışıyorum diye. Hakikaten bir mühlet sonra “Ben de alabilirim galiba bu ödülü” diye bir kanaat getirdim. Wim Wenders’in sinemasındaki o Japon aktörü favori adayım bulmuştum keza o denli de oldu. Lakin bunu bilmek, bunu hissetmek bile çok hoş.
Benim açımdan şöyle bir şey kendi oyunculuğum; Nuray karakteri bir sahnede diyor ya sinemada, “İlk kere bu halimi gözünüzden görmeye ve yaşamaya çalışıyorum” diye, benim için de birazcık birinci sefer bu coğrafyadan ve topraklarda çıkıp oyunculuğumu bu türlü dışarıdan öbür bir kategoride, öteki algıların, öbür gözlerin altında görme, test etme talihi buldum orada. Kendim için o sınavı geçtiğimi rahatlıkla söyleyebilirim.
‘SENARYO YA DA KARAKTER MÜKAFATI BEKLİYORDUM’
Merve Dizdar’ın ödül alması ile ilgili ne söylemek istersiniz?
Mükemmel bir şey. Zati ya senaryo ya da oyuncu oyunculuk üzerine bir ödül bekliyordum ben. Bir oyuncunun işi senaryodaki karakteri en yeterli halde yerine getirmek, gerçekleştirmek, senaryodaki halini tekrar sunmak Ama Merve Merveliğini, Deniz Denizliğini, kendi içindeki özü de o karaktere karıştırıp yoğurabildiğiniz vakit, bu da cüret isteyen bir şey.
Bu, ben bu karakterin içine ne katacağım diye düşünmeniz, kendi içinize dönüp de biraz kendi karanlıklarınızla, kendi zaaflarınızla, kendi endişelerinizle yüzleşmeniz gereken bir süreç. Bu süreçten sonra bu yoğurma sürecini yapabileceğiniz bir şey. Merve de o denli yapmış, o denli yaptığı için de çok başarılı olmuş. Bu ülkenin bayanlarına da gösteriyor bu tip muvaffakiyetler hayal değil. Filenin bayanlarının başarısı üzere, çok hoş.
