İlişkiler, inanç, sevgi ve hürmet üzerine inşa edilmelidir. Lakin manipülasyon, bu temelleri zedeler ve bağlantıda taraflardan birinin başkasını denetim etmeye çalıştığı sıhhatsiz bir dinamik yaratır. Manipülasyon ekseriyetle kapalı ve karmaşık bir halde işler, bu yüzden fark edilmesi sıkıntı olabilir.
Manipülasyon, bireyin kendi çıkarları doğrultusunda başka kişinin davranışlarını, kanılarını yahut hislerini fark ettirmeden denetim etme uğraşıdır.
Neden manipülasyon yapılır? Güç kazanma, kendi muhtaçlıklarını önceliklendirme, denetim sağlama üzere nedenler.
Sessiz kalma, çok iltifatlarla inanç sağlama, suçluluk hissettirme, pasif-agresif davranışlar manipülasyon örneğidir.
Manipülasyon Örneği:
Ayşe, eşi Mehmet’le bir mevzu üzerinde tartışırken Mehmet şöyle der:
“Sen esasen hiçbir şeyi hakikat yapamazsın. Bu hususta bana güvenmek zorundasın.”
Bu cümle, Mehmet’in Ayşe’nin karar alma yeteneğini sorgulatmasına ve kendini yetersiz hissetmesine neden olabilir.
Manipülasyonun İşaretleri
Karşı tarafın daima kendini haklı göstermesi.
Kendi hislerinden kuşkuya düşme.
Karşı tarafın sıkça suçlamalarda bulunması yahut kurban rolüne bürünmesi.
İletişimde dengesizlik: Bir tarafın daima açıklama yapmak zorunda hissetmesi.
Manipülasyonu Nasıl Anlayabiliriz?
Kendini sorgulama: İlgide daima yetersiz hissetmek ya da “her şey benim hatam” diye düşünmek manipülasyon belirtisi olabilir.
Model davranışlar: İrtibat kurarken karşı tarafın davranışlarının tutarsızlığı
Duygusal ipuçları: Daima hatalı ya da baskı altında hissetmek.
Manipülasyonu Tedbire Yöntemleri
Sağlıklı sonlar: Kendi gereksinimlerini net bir biçimde tabir etmek.
Duygusal farkındalık: Manipülasyon teşebbüslerini erken fark etmek için kendi duygusal reaksiyonlarını izlemek.
Etkili bağlantı: “Ben dili” ile konuşma pratiği yapmak.
Destek arayışı: Güvendiğin bir terapist ya da dayanak kümesi ile paylaşımda bulunmak.
Manipülatif Bağlantılarda Nasıl Düzgünleşme Sağlanır?
Kendi pahalarını tekrar keşfetmek.
Özgüven üzerine çalışmak.
Güvenilir şahıslarla münasebetler kurmak.
Manipülasyon Çeşitleri ve Örnekleri Gerçeklerin çarpıtılarak kişinin kendi algısını sorgulamasına neden olma. Elif, eşi Kerem’e bir hafta evvel söylediklerini hatırlatır: Elif: “Sen bana bu hafta sonu birlikte vakit geçireceğimizi söylemiştin.” Kerem: “Ben asla bu türlü bir şey söylemedim. Sen uyduruyorsun.” Bu durumda Elif, hafızasından kuşku etmeye başlar ve kendini hatalı hissetmeye yönelir. Manipülatör, istediği sonucu elde etmek için konuşmayı keser ve karşı tarafı duygusal olarak izole eder. Ali, kız arkadaşı Zeynep’e sonlanır ve bildirilerine karşılık vermemeye başlar. Zeynep, neden sessizlikle karşılaştığını anlamaya çalışırken kendini hatalı hissetmeye başlar ve özür dilemek zorunda kalır. Kişi daima mağdur rolüne bürünerek karşı tarafın suçluluk hissetmesini sağlar. Ebru: “Beni hiç dinlemiyorsun. Her vakit beni yalnız bırakıyorsun.” Can: “Hayır, bu gerçek değil. Geçen hafta seninle çok vakit geçirdim.” Ebru: “Beni anlamıyorsun. Aslında kimse beni anlamaz.” Bu durumda Can, Ebru’yu suçladığı için kendini makûs hisseder ve Ebru’yu teselli etmek için efor gösterir. Kişinin özgüvenini zedelemek için daima tenkit yapılır.1.Gaslighting (Gerçekliği Çarpıtma):
Örnek:
2.Sessizlik Cezası (Silent Treatment):
Örnek:
3.Kurban Rolü Oynama (Victim Playing):
Örnek:
4.Aşırı Tenkit ve Küçümseme:
Örnek:
Hakan, partneri Melis’in yemek yapma maharetlerini küçümser:“Bu kadar kolay bir yemeği bile düzgün yapamıyorsun. Bu iş sana nazaran değil.”
Melis, vakitle kendini yetersiz hissetmeye başlar ve Hakan’a bağımlı hale gelir.
5.Ültimatomlar ve Tehditler: Manipülatör, karşı tarafı baskı altına almak için tehditkar sözler kullanır. “Eğer istediğim üzere davranmazsan, bu alakayı bitiririm.” “Bana bunu yaparsan, artık bana güvenmediğini bilirim.” Bu tıp cümleler, karşı tarafın endişe ve telaş yaşamasına neden olabilir. Manipülatif davranışları tanıyın ve kendinizi suçlamaktan kaçının. Elif, Kerem’in gaslighting yaptığını fark ettiğinde şu cümleleri kullanabilir: Sınırlar koymak, manipülasyonu azaltır. Melis: “Yemek yapma konusunda eleştirini anlıyorum, fakat bu cins tabirler beni makus hissettiriyor. Buna devam edersen konuşmayı bitireceğim.” Manipülatör, duygusal tepkilerinizden faydalanır. Bu yüzden sakin kalmak kıymetlidir. Zeynep, Ali’nin sessizlik cezası verdiğini fark ettiğinde şunları söyleyebilir: Bir terapistten takviye almak, manipülasyonun tesirlerini anlamak ve sağlıklı stratejiler geliştirmek için yararlı olabilir.Örnek:
Manipülasyonla Başa Çıkma Yolları
1.Farkındalık Geliştirin:
Örnek:
“Seninle tıpkı formda hatırlamıyorum lakin bu benim algım ve buna güveniyorum.”
2.Sınırlarınızı Belirleyin:
Örnek:
3.Duygusal Reaksiyonlarınızı Yönetin:
Örnek:
“Bu davranışın beni yalnız hissettirdiğini biliyorum. Fakat bununla baş etmek için konuşma teklifimi sunuyorum.”
4.Profesyonel Yardım Alın:
