Şu anda görülen salgının, virüsün yeni bir varyantıyla ilişkilendirildiği için evvelkilerden daha tasa verici olduğu söyleniyor.
Uzmanlar bunun şimdiye kadar gördükleri en tehlikeli varyant olduğu ikazını yapıyor.
VİRÜS NE KADAR YAYGIN VE HANGİ ÜLKELERDE GÖRÜLÜYOR?
Mpox hastalığına monkeypox (maymun çiçeği) virüsü neden oluyor. Maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığı ile birebir kümede bulunuyor fakat onun kadar tehlikeli değil.
Virüs başlangıçta yalnızca hayvanlardan insanlara bulaşıyordu ancak artık beşerden beşere da bulaşabiliyor.
Demokratik Kongo Cumhuriyeti üzere ülkelerdeki tropikal yağmur ormanlarında bulunan ücra köylerde daha yaygın bir biçimde görülüyor.
Bu bölgelerde her yıl binlerce olay ve yüzlerce mevt gerçekleşiyor. Virüsten en çok 15 yaş altı çocuklar etkileniyor.
Virüsün şu anda iki farklı tipi var.
“Clade 1” Orta Afrika’da endemik bir cins. “Clade 1b” ise mevcut salgında görülen yeni ve daha şiddetli olan virüs tipi.
Afrika Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri (CDC) 2024 yılının başından Temmuz ayının sonuna kadar 14 bin 500’den fazla mpox enfeksiyonu ve 450’den fazla mpox vefatının gerçekleştiğini açıkladı.
Bu, 2023’ün birebir devrine kıyasla enfeksiyonlarda %160, ölümlerde ise %19’luk bir artış manasına geliyor.
Maymun çiçeği (mpox) hadiselerinin %96’sı Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülürken, hastalık olağanda endemik olmadığı Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda üzere birçok komşu ülkeye de yayıldı.
Batı Afrika’da görülen “Clade II” isimli daha hafif bir mpox çeşidi, 2022 yılında global bir salgına yol açmıştı.
Virüs, olağanda görülmediği Avrupa ve Asya bölgeleri dahil, Türkiye’nin de içinde olduğu yaklaşık 100 ülkeye yayılmıştı. Salgın bu devirde savunmasız kümelerin aşılanmasıyla denetim altına alındı.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde mpox aşılarına ve tedavilerine kâfi erişim yok ve sıhhat yetkilileri hastalığın yayılmasından telaş ediyor.
SEMPTOMLARI NE?
İlk belirtiler ortasında ateş, baş ağrısı, şişlikler, sırt ağrısı ve kas ağrıları yer alıyor.
Ateş düştükten sonra, ekseriyetle yüzde başlayıp bedenin başka bölgelerine, en yaygın olarak da avuç içlerine ve ayak tabanlarına yayılan bir döküntü gelişebiliyor.
Aşırı kaşıntı yapan yahut ağrılı olabilen döküntüler değişip farklı basamaklardan geçebiliyor ve sonunda kabuk oluşturup dökülüyor. Bazen döküntüler deride iz bırakabiliyor.
Enfeksiyon çoklukla bizatihi düzgünleşiyor ve yaklaşık 14-21 gün sürüyor.
Ciddi olaylarda lezyonlar tüm bedene, bilhassa de ağız, göz ve cinsel organlara yayılabiliyor.
Nasıl bulaşıyor?
Mpox, enfekte bireyle yakın temas yoluyla beşerden beşere yayılıyor. Cinsel bağ, cilt teması ve enfekte kişinin yakınında konuşmak yahut nefes almak da buna dahil.
Virüs açık yaralar, teneffüs yolu ya da gözler, burun yahut ağız yoluyla da bulaşabiliyor.
Virüsün bulaştığı çarşaf ve nevresim, giysiler ve havlular üzere objelere dokunarak da hastalık yayılabiliyor.
Maymunlar, sıçanlar ve sincaplar üzere enfekte hayvanlarla yakın temas da öteki bir tehlike ögesi.
2022’deki global salgın sırasında virüs çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayılmıştı.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki mevcut salgın da cinsel temastan kaynaklanıyor.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Vakaların birden fazla cinsel olarak etkin olan bireylerde ve erkeklerle cinsel bağa giren erkeklerde görülüyor.
Birden fazla partneri olan yahut yeni cinsel partneri olan şahıslar de risk altında olabilir.
Ancak sıhhat çalışanları ve aile üyeleri de dahil olmak üzere, semptomları olan biriyle yakın teması olan herkes virüsü kapabilir.
Mpox virüsü olan bireylerle yakın temastan kaçınılması ve virüsün olduğu yerlerde bulunanların ellerini sık sık yıkaması tavsiye ediliyor.
Mpox olan şahıslar, bedenindeki döküntüler kaybolana kadar kendilerini izole etmeli.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), güzelleştikten sonra 12 hafta boyunca cinsel bağlantıya girerken tedbir olarak prezervatif kullanılması gerektiğini söylüyor.
NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?
Çiçek hastalığında kullanılan tedavi yolları mpox için de faydalı olabilir, fakat ne kadar tesirli oldukları şimdi gereğince bilinmiyor.
Mpox salgınları, enfeksiyonları önleyerek denetim altına alınabilir. Bu da aşılama yoluyla yapılabiliyor.
Şu anda mpox için üç aşı bulunuyor fakat bunlar yalnızca risk altındakiler yahut enfekte bir şahısla yakın temasta bulunanlara veriliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) yaygın bir aşılama programı tavsiye etmiyor.
Ne kadar müdafaa sağladıklarını anlamak için yeni mpox varyantlarına karşı aşıların daha fazla denenmesi gerekiyor.
WHO son devirde ilaç üreticilerinin, şimdi onaylanmamış olsa da mpox aşılarını gereksinim duyulan ülkelerde acil durumlar için kullanıma sunmalarını istedi.
