Kişinin uyku alışkanlığına bağlı olarak kandaki melatonin seviyesi değişkenlik gösterebilir. Melatonin üretimi direkt ortam aydınlatması ile bağlantılı olduğundan, melatonin düzeyinin azamiye çıkarılabilmesi için yatak odasının karanlık olması; telefon, tablet ve bilgisayar üzere mavi ışık yayan aygıtların yatmadan evvel kullanılmaması ve gerekirse uyku gözlüğü kullanılması faydalı olabilir.
Melatonin, bedenimizde triptofan isimli aminoasidin metabolizması sonucu üretilen serotonin molekülünün bir türevidir. Beyinde yaygın biçimde üretilen serotonin molekülü, epifiz bezinde melatonine çevrilerek kana verilir. Yapılan araştırmalar, melatonin hormonunun beden sıhhatini müdafaa ve uygunlaştırma ismine hayli kıymetli roller üstlendiğini göstermiştir. Melatonin hormonunun bedende temel olarak üstlendiği misyonlar aşağıdaki üzere özetlenebilir:
•Melatonin birincil olarak bedenin uyku tertibinin ayarlanmasından sorumludur. Buna nazaran, gündüz-gece döngüsünde salgılanma oranı değişen melatonin sayesinde, gün ışığının kaybolduğu gece saatlerinde uyku muhtaçlığı oluşur. Tekrar melatonin sayesinde, düzenlenen uyku saati vasıtasıyla gündüzün makul saatlerinde uykudan uyanma sağlanır.
Melatoninin uyku derinliği ve kalitesini etkilediği de bilinmektedir. Buna nazaran, kâfi melatonin salgılayan bireylerin daha dinlendirici ve rahatlatıcı bir uyku uyuduğu tespit edilmiştir. Bu sayede melatonin; kalp-damar sıhhati, kan basıncı, bağışıklık sistemi işlevleri ve hormon düzeyleri için de düzenleyici bir etmendir.
• Olağan halde, bedenimizdeki fizyolojik tertip içerisinde meydana gelen kimyasal yansımaların bir sonucu olarak çeşitli oksitleyici ve ziyanlı unsurlar de üretilir. Bu hususlara reaktif oksijen radikalleri ismi verilir. Radikaller, başta yaşlanma olmak üzere kalp-damar hastalıkları, enfeksiyonlar, kanser üzere çeşitli hastalıkların gelişiminde kritik değere sahiptir. Melatonin; bedende üretilen radikalleri gece boyunca temizleyip giderilmesini sağlayarak beden sıhhatini korur.
Melatonin salgısının depresyonun tesirlerini hafiflettiği, reflünün dindirilmesinde yararlı olduğu ve göz sıhhatini desteklediği tarafında çalışmalar mevcuttur. Melatoninin salgı mühletince hipofiz bezinden büyüme hormonu üretimini de tetiklediği bildirilmiştir. Büyüme hormonu çocuklarda büyümeyi sağlarken, yetişkinlerde kas kütlesinin gelişiminden sorumludur. Ayrıyeten, beden metabolizmasının düzenlenmesinde büyüme hormonu kritik misyonlara sahiptir.
Melatonin, nitrik oksit ismi verilen molekülün salgısını artırarak beden damarların genel bir genişleme reaksiyonuna yol açar. Bu sayede tansiyonu düşürürken, kalp-damar hastalıklarının temel sebebi olan damar sertliğine karşı da hami rol üstlenir.
Melatonin salgısının diyabet gelişimini önlediğine dair çalışmalar mevcuttur. Üretimi ile orantılı olarak kandaki yağ ve kolesterol düzeyinin düştüğü; bu sebeple kalp sıhhatini destekleyici rol oynadığı gözlemlenmiştir. Melatonin salgısının hücrelerdeki programlı hücre mevti (apoptozis) sistemini baskıladığı da bilinmektedir. Bu sayede, başta hudut sisteminin temel hücresel elemanı olan nöronlar olmak üzere, beden için büyük değere sahip hassas hücrelerin ömrünün uzaması ve kaybının önlenmesi sağlanır.
• Melatonin; uyku tertibi ve kalitesini artırarak, cildin yaşlanma sürecinin de yavaşlamasına yardımcı olur. Yaşlanma, oksijen radikalleri ve beden dokularının yıpranmasıyla alakalıdır. Melatonin, uyku mühletince dokuların kendi kendilerini onarmaları için fırsat yaratır.
JET LAG NEDİR?
Vücudumuz gün ışığına nazaran belli bir fizyolojik döngüye sahiptir. Buna bedenin doğal saati yahut sirkadiyen ritim ismi verilir. Sirkadiyen ritim; vakit dilimlerindeki süratli değişimler nedeniyle etkilenip bozulduğunda ise jet lag kelam konusu olur. Ekseriyetle birbirinden epeyce farklı iki vakit dilimi ortasında uçak üzere süratli seyahat teknikleriyle seyahat yapıldığında, beden alıştığı gün döngüsünü yeni saat diliminde algılayamaz. Bunun sonucu olarak, akşam saatlerinde sirkadiyen ritim vakti gündüz olarak algıladığından uyku sistemi de bozulur. Sonuçta, beden yeni vakit döngüsünü oluşturana kadar önemli halsizlik, yorgunluk ve uykusuzluk üzere çeşitli şikayetler geliştirir.
Jet lag gelişiminin en önemli sebebi melatonin üretiminin aksamasıdır. Melatonin, karanlık ortamlarda gece döngüsü boyunca üretilip salgılandığı için; uzun müddet gün ışığına maruz kalarak sirkadiyen ritmi bozulan bireylerde kandaki ölçüsü azalır. Bu durumsa çeşitli semptomlara yol açar. Jet lag oluşumunun engellenmesi için melatonin desteği alınabilir.
MELATONİN DESTEĞİ NE İŞE YARIYOR?
Melatoninin beden üzerindeki olumlu tesirleri göz önünde bulundurularak, melatonin içerikli destek besinler geliştirilmiştir. Çeşitli şartlarda melatonin alınması, beden sıhhatinin geliştirilmesi ismine değerli faydalar sağlayabilir.
Günlük olarak 0,5 ila 10 mg ortasındaki dozlarda kullanılan melatonin, sıklıkla uyku sorunu yaşayan şahıslara tavsiye edilir. Melatonin; uyku tertibini sağlayıp uyku derinliği ve kalitesini artırdığından, insomnia olarak da bilinen uykusuzluk şikayetinin giderilmesine yardımcıdır. Benzeri biçimde, gün içinde sık ahenge gereksinimi hisseden bireylerin melatonin desteği alması sirkadiyen ritmi düzenleyerek geceleri uykuya dalmayı kolaylaştırabilir.
Melatonin tıpkı vakitte bir antioksidan olması nedeniyle çeşitli hastalıklara karşı kollayıcı olarak da kullanılabilir. Bu manada melatonin kullanımı; kalp-damar sıhhati, endokrin sistemin düzenlenmesi, kanserin gelişiminin yavaşlatılması üzere çok kıymetli mevzularda yararlı olabilir. Birebir vakitte depresyon belirtilerinin azaltılması, reflü şikayetlerinin hafifletilmesi, göz sıhhatinin korunması üzere çok çeşitli yararlara sahiptir.
Melatoninin beden için belli bir ziyanlı tesiri bulunmamaktadır. Bununla birlikte, melatoninin gereğinden fazla alınması çeşitli yan tesirlerle sonuçlanabilir. Dışarıdan melatonin desteği yapılmasının bedenin kendi melatonin üretimini olumsuz etkilemesine dair telaffuzlar bulunsa da; birtakım araştırmalar bu üzere bir tesirin kesin olmadığını ortaya koymuştur. Bunun yanında, gereğinden fazla melatonin alımı bulantı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi ve uyku hali yapabilir. Melatonin ayrıyeten antidepresanlar, kan sulandırıcılar ve tansiyon ilaçları ile etkileşime girerek bu ilaçların aktifliğini düşürebilir. Bu nedenle melatonin desteği öncesinde uzman bir doktorun görüşünün alınması hayli kıymetlidir.
