Ahmet Doğan
Betül Ok Şehitoğlu ile Ahmet Melih Karauğuz’un hazırladığı ‘Evden Uzakta’ kitabında 17 muharririn öyküleri yer alıyor. “Göç, Uğraş, Hayat” alt başlığını taşıyan kitaptaki öyküler, bir nedenle doğdukları topraklardan göç etmek zorunda bırakılan insanların yaşadıklarına odaklanıyor. Kitapta yer alan kıssalar gerçek olaylara dayanıyor ancak kitabı hazırlayan Şehitoğlu ile Karauğuz, şahısların, yerlerin ve tarihlerin kurmaca olduğuna dikkat çekiyorlar. Kitaptaki öykülerin maksadı göç olgusuna ve göçmenlere, siyaset bağlamının ötesinde sanatla bakmanın imkanını sağlıyor. Ötüken Neşriyat’tan çıkan kitaba Nuray Yüksel de çizimleriyle takviye oldu.
Betül Ok Şehitoğlu ve Ahmet Melih Karauğuz ile ‘Evden Uzakta’nın hazırlanış sürecini konuştuk. Şehitoğlu, kitapla ilgili, “’Evden Uzakta’, birlikte yaşadığımız, birebir havayı, suyu, sokağı tahminen mukadderatı paylaştığımız, yanımızdan geçip giden göçmenin kim olduğunu anlatıyor” derken, Karauğuz, göçmen problemine öykü ile yaklaşma uğraşını “Hikaye bir yanıyla düşmanlıkları, palavraları, provokasyonları azaltma gücüne de sahip” formunda tanım ediyor.
Kitap ile ilgili merak edilenlere geçmeden evvel biraz kendinizden bahseder misiniz?
Ahmet Melih Karauğuz: 1994 Konya doğumluyum. Dijital kültür, dijitalleşme, yer, vakit ve postmodern vakitlerde mana üzerine odaklanan çalışmalarım yayımlanan yapıtlarım var. Çeşitli mecmualarda deneme/kuram ve öykülerim yayınlandı.
Betül Ok Şehitoğlu: 1991 Samsun doğumluyum. Göçmenlerin yer dizaynında hafızanın rolü üzerine sosyoloji doktoramı yapıyorum. Türk Kızılay’da 3 sene boyunca göçmenlerle çalıştım. Göç, hafıza, yer, kültür çalışmaları, kent, edebiyat üzerine çalışmalar yürütüyorum. Çeşitli mecmualarda hikaye, deneme, makalelerim yayınlanmakta. ‘Olmayan Şeyler Yüzünden’ isimli hikaye kitabım 2019 yılında Hece Yayınları’ndan çıktı.
Böyle bir öykü kitabını oluşturma fikri nasıl ortaya çıktı?
Ahmet Melih Karauğuz: Bir okuma kümemiz vardı. Orada, moderatörümüz Atilla Arıcıoğlu’yla konuşurken mevzu bir formda göçe ve göçmenlere geldi. Türk edebiyatında gerçek kıssalara dayanan bir öykü kitabı olup olmadığını düşünürken bu türlü bir iş yapılmadıysa da yapıldıysa da ben de yapacağım dedim. Betül Ok’u da davet ettim, bu projeye giriştik.
Betül Ok Şehitoğlu: Ahmet Melih bu niyetle geldiğinde ben de uzun vakittir çekmecemde bulunan notları, anları, beni etkileyen hadiseleri tekrar gözden geçirdim. Gerçek hayat öykülerinin edebiyata ve insanlığa mana katacağını esasen biliyordum. Lakin hem iş yükünden hem de akademik çalışmalardan bir türlü fırsat olmamıştı yayın kademesine girmek için. Hazır olan bilgilerle ve üzerine eklediklerimizle çalışmanın bel kemiğini oluşturduk. Arkadaşlarımıza davette bulunduk, sağ olsun hepsi önemli emek verdiler. Heyecanla ve ülkemize katkıda bulunmak ismine bir ortaya geldik.
‘HİKÂYE BİR YANIYLA DÜŞMANLIKLARI, PALAVRALARI, PROVAKASYONLARI AZALTMA GÜCÜNE DE SAHİP’
Yazar takımına bakıldığında çabucak hepsi genç jenerasyondan seçilmiş. Bunun özel bir sebebi var mı? Bu kadar çok müellifi nasıl bir ortaya getirdiniz?
Ahmet Melih Karauğuz: Evet aslında şuurlu bir seçim süreci izledik. Birçok muharrire projemizden bahsettik, her biri 85-98 yılları ortasında doğan müelliflerden oluşuyordu bu liste. Bunun sebebi de büsbütün ülkemize göç edenlerin ikinci üçüncü nesliyle birinci muhatap olacak kitlenin bu periyotlarda doğan muharrirler olduğunu düşünmemizdi. Her biri, Türkiye’de doğan göçmenlerle, göçün yeni sıkıntılarıyla müsabakadan evvel kıssalarıyla tanışsın ve insanları tanıştırsın istedik. Zira kıssasına şahit olmadığımız ya da yakın olmadığımız insanlara sıcaklık duymamız, problemlere daha itidalli, aklı selim yaklaşmamız güç üzere geliyor. Kıssa bir yanıyla düşmanlıkları, palavraları, provokasyonları azaltma gücüne de sahip.
‘Evden Uzakta’ aslında ne anlatmak istiyor?
Betül Ok Şehitoğlu: ‘Evden Uzakta’, bir arada yaşadığımız, birebir havayı, suyu, sokağı tahminen mukadderatı paylaştığımız, yanımızdan geçip giden göçmenin kim olduğunu anlatıyor. Aslında bir tanıma, manaya gayreti. Konutundan uzakta olanın ve yurt edinmeye çalışan şahısların, halkların travmalarını, acılarını, sevinçlerini, yaşama tutunma biçimlerini ve umutlarını anlatıyor. Birbirimizi tanımamızın, öykümüzü manalı kılmanın uğraşı diyebiliriz.
Kitapta bir çeşit şeyleşme’den bahsediyorsunuz. Bunu biraz açar mısınız? Nedir “Şey”leşme?
Ahmet Melih Karauğuz: “Şey”leşmeden kastımız aslında hiçbir şey söz etmeyen, donuk bir halde duran, istatistiklere boğulmuş, haber lisanında kaybolmuş, gündemin bir yerinde, siyasetçilerin politik çıkarlarına meze yapılma hali. Manasından soyutlanan, hiçleştirilen ve lakin fonksiyonel bir vazife üstlenebilecekleri vakit hatırlanan insanlara dönüşme durumu. Göçmenler bahis olduğunda maalesef bu türlü bir durumla karşı karşıyayız. Karşımızda cansız, kansız, ruhu olmayan, hislerinden azade bir kitle var üzere davranıyor, olaylara o denli bakıyoruz. Halbuki ki karşımızda beşerler var. Öyküleri olan, bir kıssa getiren, burada kıssalar biriktiren beşerler. Sayıların dışında, hayatın içinde ve hayatın her türlüsüne katlanan gerçek beşerler.
‘SÖZLÜ KÜLTÜRÜ YAZILI KÜLTÜRLE BİRLEŞTİRMEYE ÇALIŞTIK’
Göç ile edebiyatın bağlantısı hakkında neler söylemek istersiniz? Göçün edebiyatı denilince kastedilen şey nedir?
Betül Ok Şehitoğlu: Edebiyat, kelamı hoş söyleyebilmeyi imkanlı kılıyor. Yaşadığımız bir sürü his, his, olay var. Bütün bu yaşanılanlar, insanları birbirine bağlayan ve ayıran niteliklerle çevrili. Göç konusu da insanın kıssasıyla, dünyadaki seyahatiyle eş bir kavram. Göç, bilhassa son vakitlerde akademik literatürde de epeyce fazla incelenmeye başlandı. Lakin göç, göçmen mevzuları edebiyatımızda hâlâ gelişmiş sayılmaz. Bunun bir sebebi de kelamlı kültürün baskın olmasıdır elbette. Biz bu kelamlı kültürü yazılı kültürle birleştirmeye çalıştık. Bu sayede kültür de günümüzde mana bulduğu üzere sonraki nesillere aktarılabilir duruma gelecektir.
Kitabı oluştururken zorlandığınız yerler oldu mu? Hassas olaylarda nelere dikkat ettiniz?
Betül Ok Şehitoğlu: Kitap kanısı oluştuktan sonra Ötüken Yayınları ile görüştük. Çok sıcak baktılar ve göçmenin gerçek hayat öykülerinin bu biçimde bir ortaya gelmesinin göç edebiyatı alanına manalı bir katkı sağlayacağını söylediler. Müelliflerden istediğimiz birkaç bahis vardı; provakatif her türlü ima, içerik, kelam dizininden kaçınmak ve acıtasyon olmadan edebiyat eseri ortaya koymak. Hassas hadiselerde çok duygusallık maalesef handikap oluyor. Bu durum metnin de yaşanan olayların da gerçekliğini zedeliyor. Biz buna dikkat ettik. Bir de tabi ki olayların saklılığına itina gösterdik. Kurgu, kıssa etme burada yardımımıza koştu. Yazdığımız hikayelerde bu hususlarda istikrar gütmeye çalıştık.
