Metal alerjisi bağışıklık sisteminin metal üzere kimyasal hususlara vermiş olduğu geç tip alerjik tepkidir. 20. yüzyılda, endüstrileşme ve çağdaş ömür, metallere karşı çok bir cilt hassasiyetine ve hasebiyle metal alerjisinde artışa yol açmıştır. Nikel, kobalt ve krom üzerinde genel bir odaklanma vardır, zira bu metaller en yaygın olanıdır. Etrafımızda nikel, kobalt ve krom üzere metaller her yerde bulunur.
20. yüzyılın birinci yarısında, metal ve kaplama sanayisinde çalışan şahıslar ortasında nikel alerjisi ve kontakt dermatit daha fazla görülmeye başlamıştır. Bugün metal alerjisi denildiğinde en sık karşımıza çıkan nikel alerjisi, çoğunlukla nikel içeren tüketici eserlerine maruz kalma ile açıklanmaktadır.
Metal alerjisi genel popülasyonda yüksek olduğu bayanların % 17 sinde erkeklerin % 3’ünde nikel alerjisi olduğu iddia edilmektedir. Ayrıyeten % 1-3 ortasında da kobalt ve krom alerjisi görülebilir. Titanyum üzere yeni metallere de alerjilerin olduğu yakın dönmede gösterilmiştir. Dermatit şikayeti olan hastalarda bu oran daha yüksek görülmektedir.
METAL ALERJİSİ NASIL GELİŞİR
Metal alerjisi gelişmesinde genetik yatkınlık araştırılmıştır bilhassa nikel alerjisi olanlarda birçok gen üzerinde durulmuşsa da net bir gen saptanamamıştır.
Metal alerjisi temel olarak çevresel bir bozukluk olmasına karşın kimi genetik komplekslerdeki mutasyonların nikel alerjisi ile deri cevabının bozulması ortasında bir bağlı olduğunu göstermektedir.
Son vakitlerde, filagrin gen kompleksindeki mutasyonların nikel alerjisi yahut metal alerjisine bağlı dermatiti bulunan hastalarda gösterilmiştir.
Metal alerjisi , metal iyonlarıyla tekrar tekrar yahut uzun müddetli cilt temasını takiben gelişir . Metal iyonları ciltte bir bağışıklık reaksiyonu ortaya çıkarmadan evvel, canlı deri katmanı olan epidermise erişmeleri gerekir. Bu nedenle, olağanda birçok kimyasala tesirli bir pürüz oluşturan cildin üzerindeki stratum corneum’un geçişini gerçekleştirmeleri gerekir. Deride oluşabilecek hasara yol açan dış nedenleri içinde yer alan güneş ışığı UV ışınları, deri pHsı üzere nedenler yanında derinin yaşlanması ve bedendeki deri bölgelerine nazaran nikelin doku içine girmesi değişebilir. Tüm bunların sonucunda deride bir hasar oluştuğunda metal iyonları derinin alt katlarına ulaşıp derideki bağışıklık sistemini uyarabilir.
EN SIK GÖRÜLEN METAL ALERJİLERİ NELERDİR.?
Günümüzde endüstrileşme ile birlikte çağdaş hayatta her geçen gün artış gösteren metal eşyalar ve kimyasal hususlar yeni alerjik tepkilerin gelişmesine yol açmaktadır.
Nikel, kobalt ve krom en yaygın kullanılan metaller oldukları için üzerinde en çok durulan metallerdir.
Son yıllarda daha fazla kullanılmaya başlanan titanyum ile ilgili alerjik şikayetler yayınlanmaya başlanmıştır. Bilhassa implantlarda titanyum kullanılması ile birlikte titanyum alerjilerinin artacağı görülmektedir.
Nikel
Nikel çağdaş hayatta çok fazla kullanılmaya başlanması 1960’lı yıllardır. Diş dolgularında kullanılmasına bağlı olarak ağız içinde dişe bağlı dermatit olaylarının görülmesi ile dikkatleri üzerine çekti daha sonra öteki kullanımlarına bağlı olarak çorap askıları bölgelerinde dermatit olayların görülmesinde patlama yaşanmıştır sonraki yıllarda jean düğmeler ve fermuarlardaki nikel salınımı, her iki cinste de dermatite yol açtığı görülmüştür. 1980’li yıllarda kulak delme ve nikel kaplamalı mücevher kullanımının popülaritesi artması bayanların büyük bir kısmında nikel alerjisi ve dermatiti görülmesine yol açmıştır.
Avrupa da bir çok ülke nikel kullanımı kısıtlamak için yasal düzenleme yapmıştır bu halde nikel kullanımı azalsa bile nikelin bir çok yerde kullanımı mevcuttur. Bugün, yeni nikel alerjisi kaynakları örneğin kulaklıklar, cep telefonları ve çocuk giysi eşyalarındaki irtibat elemanları içinde olabildiği görülmüştür.
İş yerlerinde gerekli tedbirler alınmasına karşın mesleksel nikel maruziyeti hala sorun olmaya devam etmektedir. Son olarak, Avustralya’da yapılmış bir araştırma, dermatiti olan bayan hastalarda nikelin en yaygın mesleksel alerjen olduğunu, erkekler ortasındaysa 10 sırada mesleksel alerjen olduğunu gösterdi.
Krom
Krom alerjisinin en değerli nedeni, mesleksel olarak çimentoya maruz kalmaktır. Birinci olarak inşaat çalışanlarında görülen krom dermatiti daha sonra çimentoya maruz kalma nedeniyle arttığı görülmüştür.
1983 yılında demir sülfatın çimentoya mecburî olarak eklenmesi, suda çözünür altı kıymetli kromun ölçüsünü ve Danimarka’daki inşaat çalışanlarında krom alerjisinin yaygınlığını azalttı 2005 yılında, 2 ppm’den fazla altı değerlikli krom içeren çimento pazarlamasını ve kullanımını sınırlayan bir Avrupa Birliği üyesi ülkelerinde çimentoya bağlı krom dermatiti azaldığı görülmüştür.
Çimentoya maruz kalmanın yanı sıra mesleksel krom maruziyeti, boya unsurları, metal alaşımlar, çanak çömlek boyaları ve pas tedbire hususları ile temastan kaynaklanabilir. Bilhassa çilingirlerde marangozlar ve kasiyerde krom ellerinde yaygın olarak bulunduğu saptandı. Vidalar ve ilişki modülleri üzere kromajlı metal eserlerin temasında krom alerjisi için bir tehlike olduğunu gösterdi.
Son vakitlerde, krom maruziyeti mesleksel bir problemden çok biz tüketiciler için soruna dönüşmüştür. Günümüzde, global deri üretiminin yaklaşık % 90’ı krom sülfatlarla oluşmaktadır. Almanya da yapılan denetimlerde 850 deri eşyanın yarısından fazlasının altı bedelli krom içerdiğini ve altıda birinde 10 mg’dan fazla krom içerdiği gösterilmiştir. Krom alerjik hastaların birçoklarının, bitmiş deri eserlerindeki krom maruziyetini takiben oluştuğu görülmektedir. Deri eserlerindeki krom nedeniyle kontakt dermatit oluştuğu kabul edildiği edilmektedir.
Kobalt
Kobalt alaşımların, mıknatısların, protezlerin, boyaların, pigmentlerin ve mücevherlerin üretiminde kullanılan bir metaldir. Bayanlarda görülen kobalt alerjisine bağlı dermatitin en sık nedeni mücevheratta nikel alaşımlarıyla karıştırılan kobalt kullanımıdır.
Nikel ve kobalta eş vakitli alerji, görülmesinin nedeni çapraz reaktivite yerine kosensitizasyon ile açıklanmaktadır.
Dental alaşımlarda artan kobalt kullanımı, daha evvel gözden kaçmış olabilecek bir duyarlanma kaynağı olabilir.
Sert metal çalışanlarında, cam ve seramik sanayisinde ve ressamlar ortasında izole edilmiş kobalt alerjisi gözlemlenmiştir. Kobalt mesleksel maruziyet sonucunda izole olarak görülebileceği üzere nikel alerjisi ile birlikte de görülebilir.
Titanyum
Titanyum alerjisi genelde pekiyi bilinmemekle birlikte, tüm hastaların yaklaşık % 4’ünün alerjik olacağını bildirmiştir. Titanyum alerjisi olan şahıslarda semptomlar çok farklı ve değişken olabilir. Bunlar kolay deri döküntülerinden kontakt dermatite yahut kas ağrısından ve kronik yorgunluğa kadar değişebilir.
İmplantlardaki titanyuma (Ti) maruz kalma ve ferdî bakım eserlerinden nanopartikül (NP) olarak kullanılan titanyuma maruz kalma en sık titanyum alerjisi nedenleridir.
Titanyum dioksit (TiO 2 ), kimi insanlarda alerjileri tetiklemesine karşın, toksik olmadığı için tüketici eserlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Kağıt ve boya parlak ve beyaz hale getirdiği için “inci ajan” olarak bilinir. Titanyum dioksit için besin unsurları, haplar ve kozmetik eserlerinin içeriğinde olabilir bilhassa titanyum içeren ürünler
Ortopedik ve cerrahi implantlar.
Diş Hekimliği: Diş implantlarında ve kompozitlerdeki renkli pigment olarak.
Güneş hami unsurlar: ince titanyum dioksit, güneşten gelen ziyanlı ultraviyole ışınları pürüzler.
Şekerlemeler: Şekerin daha parlak görünmesini sağlar ve örneğin çikletlerde bulunabilir.
Kozmetik: makyaj rengini aydınlatmak ve ağırlaştırmak için kullanılır. Göz farı, allık, oje, losyonlar, ruj ve tozlarda tertipli olarak bulunur.
Diş macunu: Diş Macunu’nu daha beyaz hale getirmek için bir pigment unsuru olarak kullanılır.
Boya: TiO 2 , kaplamaların dayanıklılığını geliştirir ve beyaz renk verir.
Plastik taşıyıcı torbalar: dayanıklılığı artırır ve beyaz renk verir.
Tıbbi haplar ve vitamin destekleri de beyaz kaplamayı titanyum dioksitten alabilir.
Piercing ve Mücevherat: saatler ve bedene delici her türlü eserin içinde bulunabilir.
Birçok insanın Titanyuma maruz kalmasının yüklü olarak diş ve tıbbi implantlardan, şahsî bakım eserlerinden ve besinlerden geldiğine görülmektedir. Ti, öbür metallere kıyasla epeyce biyolojik olarak uyumlu olduğu düşünülmesine karşın, bilhassa diş implantlarında yer alan titanyum muhtemelen muhakkak şartlar altında biyolojik sıvılar ve dokuların içinde hür kalabilir.
Çalışmaların birçoğunda titanyum saf Ti, alaşım yahut Ti oksit üzere nanopartikül formunda cilt bariyerine nüfuz etmemektedir. Bununla birlikte, ağız mukozasında Ti penetrasyonunun belirtileri görülmüştür.
Tip IV çok hassaslığın saptanması için mevcut Ti preparatları ile yama testinin hali hazırda Ti için yetersizdir. Lenfosit uyarımı testleri de dahil olmak üzere kontakt alerjisi tespiti için birkaç öteki sistem önerilmiş olmasına karşın, şimdi genel kabul görmemiştir ve Ti alerjisi tanısı öncelikle klinik değerlendirmeye dayanmaktadır.
Ti alerjisi tanısı öncelikle klinik değerlendirmeye dayanmaktadır. Klinik alerji ve advers olaylarla ilgili raporlar nadiren yayınlanmaktadır. Bunun, nedeni bu metale muhtemel tepkilerin farkında olunmaması nedeniyle olup, saptama metotlarında zorluklar yahut metal aslında nispeten inançlı olduğu düşünülmesinden kaynaklanmaktadır.
Altın, Paladyum ve Alüminyum
Paladyum ve altın çoklukla diş onarımlarında ve mücevheratlarında kullanılır. Koroner stent ve romatizmal tedavi için altın da kullanılmaktadır. Mesleksel paladyum maruziyeti elektronik ve kimya sanayisinde meydana gelebilir.
Alüminyum alerjisi, daha çok mesleksel maruz kalma ile alakalıdır.
METAL ALERJİSİNİ YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR NELERDİR?
Metal alerjileri alerjenin temas ettiği yerde kontakt dermatit olarak görülebileceği üzere yaygın sistemik alerjik kontakt dermatite olarak da görülebilir. Metal alerjilerinde görülen en değerli sorun ortopedik, diş yahut kalp damar hastalıklarında kullanılan implant ve stenlerin reddine yol açıp implant başarısızlığı yol açmasıdır.
1.Metal alerjisine bağlı alerjik kontak dermatit
Alerjik kontakt dermatitin ortaya çıkması için gereken düzenek iki farklı fazdan oluşmaktadır. Birinci faz indüksiyon fazı ve başka faz ortaya çıkma fazıdır. İndüksiyon evresi ekseriyetle birkaç günden birkaç haftaya kadar gelişir ve metal ile birinci cilt temasını takiben bağışıklık sisteminde ortaya çıkan olayları içerir. Bu safha, antijen spesifik T hücreleri gelişir ve kişi hassas hale gelir.
Antijen spesifik T hücrelerinin aktivasyonu alerjenin temas ettiği cilt bölgesinde dermatit ile sonuçlanır.
Klinik seviyede indüksiyon fazı kontakt hassaslık yahut temas alerjisi olarak isimlendirilirken devamında ki faz ise alerjik kontakt dermatit olarak isimlendirilir. Kontak alerjisi , kronik ve ömür uzunluğu devam eden bir durum olarak kabul edilmektedir.
Alerjik kontakt dermatit tüm bedenin rastgele bir yerinde ortaya çıkabilir. Nikel ve kobalta bağlı dermatit tipik olarak yüz (kulak kepçeleri), beden (takı ve piercing bölgelerinde) ve ellerde görülürken, krom dermatiti ellerde ve ayaklarda bulunur. Klinik tablo devamlı temasa bağlı olarak değişir.
Akut dermatit, eritem, ödem, papüller, veziküller ve akıntılı yaralarla karakterize olurken, kronik dermatit pul pul, döküntü ve kuru ve fissürler deride yarıklar ile karakterizedir.
Çalışmalar, krom alerjik hastalarda dermatit prognozunun bilhassa daha az olduğunu göstermiştir meğer, nikel temasının sonlu olduğu yahut engellendiği hastalarda nikel dermatitin prognozu daha düzgündür.
2.Metal alerjisine bağlı sistemik alerjik dermatit
Sistemik alerjik dermatit, alerjiye yol açan alerjenlerin sistemik yolla yani ağızdan yahut damar yoluyla maruz kalmanın akabinde oluşan cilt döküntüsü olarak tanımlar.
Sistemik alerjik dermatitin mümkün sistemlerine bakıldığında örneğin sistemik nikel alerjisi üzerine yapılan bir araştırmalarda nikelin sindirim sisteminden alınması ile dermatit alevlenmesi ortasında bir bağlantı olduğu gösterilmiştir. Nikelin ölçüsü ile sistemik alerjik dermatite ortasında bir doz alakası olduğu gösterilmiştir. Düşük nikel içeren diyetler yahut nikel bağlayan ilaçlar, nikel alerjisi olan hastalarda dermatitin düzelmesine yahut güzelleştirilmesine neden olabilir.
Sistemik olarak krom, kobalt ve altın maruziyeti sistemik alerjik dermatite neden olabilir.
3. Metal alerjisine bağlı İmplantların yol açtığı alerjik dermatit ve hastalıklar
Günümüzde ağır olarak kullanılan metal implantlar ile ilgili olarak hala, metal salınımı, metal alerjisi ve metal aygıtlarda oluşan aygıt arızası ortasındaki ilgi ile ilgili çok az şey biliniyor.
Vücut içinde kullanılan implantlar beden sıvılarıyla temas ettiklerinde bu metallerin birçok paslanır ve ortama salınan metal iyonları bedendeki proteinlere bağlanabilir ve T hücrelerini aktive edebilir ve bu formda bağışıklık sistemi üzerinde geç tip alerjik tepkilerin ortaya çıkmasına yol açar.
Geç tip oluşan bu alerjik tepkiler bazen kendilerini implantların üstündeki deride alerjik kontak dermatit biçiminde gösterebilir yahut takılan implantın başarısız olmasına yol açabilir.
Kalp hastalıklarında kullanılan İntrakoroner stentlerin çoğunluğu, nikel, krom ve molibden içeren paslanmaz çelikten yapılır. Kimi çalışmalarda koroner stent içi restenoz, nikel alerjisi ile bağlantılı olduğunu göstermiştir bilhassa tekrarlayan restenozlarda nikel alerjisin damarda tıkanıklığı yol açan bir faktör olabileceği gösterilmiştir
Altın alerjisi, altın kaplama stentleri olan hastalarda restenoz ile de ilişkilendirilmiştir ve bu nedenle altın kullanımı büyük oranda terk edilmiştir.
Ortopedinin kullanmış olduğu protezler tipik olarak kobalt-krom-molibden içeren materyaller kullanılarak gerçekleştirilir. Son yıllarda süratle artış gösteren metal alerjisi ile implant başarısızlığı ortasında mümkün bir bağlantı olduğunu gösteren çalışmalar bu bahiste kaygıların artmasına yol açmaktadır. Kalça artroplastisi hastalarında metal alerjisi üzerine yapılan yayınlarda metal alerjisi prevalansının başarısız yahut makus çalışan implantlar bulunan hastalar ortasında % 60 civarında olduğunu göstermektedir.
Alerjik tepkiler temel olarak kobalt, krom, nikel ve molibden karşı olduğu gözlenmiştir. Alerjik tepkiye bağlı olan implant işlev bozukluğu üzere komplikasyonlar dışında bazen sayısı azda olsa aseptik lenfositik vaskülitik lezyonlarına yahut psödotümörler üzere önemli klinik tepkileri yol açtığı gösterilmiştir. Bu üzere durumlarda, implantlar titanyum temelli endoprotezlerle değiştirilebilir. Bununla birlikte titanyum implantlarının yerleştirilmesinden sonra çok hassaslık tepkileri da tanım edilmiştir, lakin titanyum alerjisi son derece ender olarak görülmektedir.
Genel olarak, titanyum hususunun alerjik riski öbür metal malzemelerinkinden daha düşüktür. Bununla birlikte, implant öncesi hastalara, metallere karşı çok hassaslık tepkileri hikayesi sorulması ve bu tepkileri yaşamış hastalara yama testi yapılması önerilmelidir.
METAL ALERJİSİNİN TANISI NASIL YAPILIR ?
Metal hassasiyet karşılıklarını klinik olarak belirlemek mümkün müdür?
Metal alerjisi için tanısı için kullanılan onaylanmış usuller cilt testi (yama testi) ve lenfosit transformasyon testi ( LTT ) içeren vitro kan testlerdir.
Yama test ( patch test ) için kullanılan ticari kitler çeşitli yaygın metaller için var olmakla birlikte ortopedik implantların bağışıklık karşılıklarını oluşturmakta sıkıntıları olduğu için teşhis için deri testi uygulanabilirliği ile ilgili sorular bulunmaktadır.
Metal alerjisi için en değerli testlerden biri kandan bakılan lenfosit transformasyon testidir. Bu testle hastanın hassas olduğu kimyasal unsurlar kandaki bağışıklık sistemi hücreleri ile temas ettikten sonra lenfositlerde ortaya çıkan değişimin ölçülmesine dayanır. Kanda yapılan bu testlerde yama testlerini doğrulamak emelli olarak kullanılabilir.
Kandan uygulan öteki testler lenfosit migration inhibisyon testi ve LTT yeni geliştirilen formu olan lenfosit immunostimulation assay (MELISA®) kullanılabilir tüm bunların dışında flow sitometrik ölçümler kullanılabilir. Ama tüm bunlara karşın alerjik kontakt dermatitin teşhisini koymak için tek bir test yoktur.
Bu testlerin alerji uzmanları tarafından yapılması ve gerekirse kuşkulu durumlarda kan testleri ile doğrulanması uygun olur.
METAL ALERJİSİNİN TEDAVİSİ NASIL YAPILIR. ?
Metal alerjileri birçok farklı klinik ile karşımıza çıkabildiği görülmektedir. Bilhassa dermatit şikayetleri olan hastalarda metal alerjisi araştırılması kıymetlidir. Metal alerjileri bilhassa protez ve implantların başarısızlığı yol açabildiği için bu tıp süreçlerden evvel şikayetleri olan hastaların tanısın konulması uygun olur protez ve implantların alerjik olmayan hususlardan seçilmesi gereklidir.
Metal Alerjilerine yol açan alerjenler ve tepkiler bireyden şahsa çok farklı olabileceğinden, metal çok hassaslığın tedavisi hastanın temas ettiği alerjenlere nazaran şahsî olarak yapılmalıdır.
Metal alerjilerinde temel tedavi formu cilt çok hassaslığına yol açan hususun kullanılmamasıyla çözülebilir. Metal alerjisinde oluşan tepkide dermatit ön plandaysa lokal inflamasyonu azaltmak için kortikosteroid kremler ve merhemler de önerebilir. Ayrıyeten alerjik tepkisi azaltmak için oral antihistaminikler reçete edebilir.
Metal alerjisinde tepkiler daha fazlaysa Oral kortikosteroidler de kullanılabilir, lakin uzun mühlet kullanılması yan tesirlere neden olabilirler.
Sistemik tepkilerin tedavi edilmesi daha güç olabilir. Zira çoklukla implantlardan kaynaklanmaktadır. İmplantın çıkarılması, bazen metal olmayan başa bir implant kullanılması gerekebilir. Bununla birlikte, alerjiye yapay diz ya da kalçada uygulanan protez neden oluyorsa değiştirme zorluğu var olmasına karşın nadiren metal olmayan bir seçenekle değiştirilir. Bu durumlar için, tedavi çoklukla alerjik tepkisi azaltmak için topikal ve oral ilaçlar verilebilir. Sistemik şikayetleri olan hastalarda tepkiler durdurulamıyorsa çıkarmak kesin gereklidir.
Nikel bağlı olarak sistemik nikel alerjisi varsa nikel ile duyarsızlaştırma tedavileri yapılmaktadır. Bu tedavi ile başarılı sonuçlar alınmasına karşın tam bir prosedür oluşturulamamıştır.
Sistemik metal alerjilerinin tedavisinin güç olması nedeniyle, hekimler bazen bir implant seçilmeden evvel bir çok hassaslık testi yapılmasını önermektedir. Seçilecek implant yahut protezin testler sonrasında kararlaştırılması hasta için son derece yararlıdır.
SONUÇ OLARAK
Metal alerjisi bağışıklık sisteminin metal üzere kimyasal hususlara vermiş olduğu geç tip alerjik tepkidir. 20. yüzyılda, endüstrileşme ve çağdaş hayat, metallere karşı çok bir cilt hassasiyetine ve hasebiyle metal alerjisinde artışa yol açmıştır.
Bugün metal alerjisi denildiğinde en sık karşımıza çıkan nikel alerjisi, çoğunlukla nikel içeren tüketici eserlerine maruz kalma ile açıklanmaktadır.
Metal alerjisi genel popülasyonda yüksek olduğu bayanların % 17’ sinde erkeklerin % 3’ünde nikel alerjisi olduğu kestirim edilmektedir.
Titanyum alerjisi genelde pekiyi bilinmemekle birlikte, tüm hastaların yaklaşık % 4’ünün alerjik olacağını bildirmiştir.
Genel olarak, titanyum unsurunun alerjik riski öbür metal malzemelerinkinden daha düşüktür. Bununla birlikte, implant öncesi hastalara, metallere karşı çok hassaslık tepkileri hikayesi sorulması ve bu tepkileri yaşamış hastalara yama testi yapılması önerilmelidir.
Metal alerjileri alerjenin temas ettiği yerde kontakt dermatit olarak görülebileceği üzere yaygın sistemik alerjik kontakt dermatite olarak da görülebilir. Metal alerjilerinde görülen en kıymetli sorun ortopedik, diş yahut kalp damar hastalıklarında kullanılan implant ve stenlerin reddine yol açıp implant başarısızlığı yol açmasıdır.
Metal alerjisi için tanısı için kullanılan onaylanmış teknikler cilt testi (yama testi) ve lenfosit transformasyon testi ( LTT ) içeren vitro kan testlerdir.
Metal alerjilerine yol açan metal saptandıktan sonra hastanın alerjik tepkiye yol açan metalde uzaklaştırılması gereklidir. Bu yüzden metal alerjisi olan hastalarda protez ve implant öncesinde alerji uzmanları tarafından görülmesi ve testlerinin yapılıp alerjisi saptandıktan sonra en uygun protez yahut implantın seçilmesi hasta için yararlı olacaktır.
