Mizofoni, bireylerin birtakım muhakkak seslere karşı çok ve orantısız bir öfke, tiksinti ya da dert reaksiyonu vermesiyle karakterize edilen nöropsikiyatrik bir durumdur. Terim olarak “sesten nefret” manasına gelse de, rahatsızlık yaratan sesler çoklukla yüksek ya da ani değil; çiğneme, yutkunma, kalem tıklatma, ayak sallama, nefes alma ya da sakız çiğneme üzere tekrarlayıcı ve etrafta sık duyulan seslerdir.
Mizofoni, çoklukla ergenlik periyodunda başlar ve yaşla birlikte daha besbelli hale gelir. Bu durum birden fazla vakit yanlış anlaşılır ve bireyler, etrafları tarafından “hassas” ya da “abartılı reaksiyon veren” şahıslar olarak etiketlenebilir. Halbuki mizofoni, beynin işitsel algı ile duygusal yansılar ortasındaki ilişkiyi farklı işlemesiyle bağlantılı bir durumdur.
Mizofoninin Belirtileri
Belirtiler şahıstan şahsa değişse de en yaygın olanları şunlardır:
• Makul sesleri duyduklarında ani öfke, tiksinti yahut panik duygusu
• Fizikî belirtiler: kalp çarpıntısı, kas gerginliği, nefes darlığı
• Toplumsal ortamlardan kaçınma, yalnız kalmayı tercih etme
• Ses kaynağına yönelik ağır öfke ya da kaçma isteği
• Fonksiyonelliğin bozulması: okulda, işte ya da bağlarda zorlanma
Mizofoni, birtakım bireylerde yalnızca birkaç sesi kapsarken, kimilerinde vakitle daha fazla tetikleyici ses oluşabilir. Ayrıyeten bu sesler ekseriyetle muhakkak bireylerden (örneğin aile üyeleri) geldiğinde daha tahammülsüz hale gelir, bu da alakalarda önemli gerginlik yaratabilir.
Mizofoninin Nedenleri
Mizofoninin kesin nedeni şimdi bilinmemektedir. Lakin beyin görüntüleme çalışmaları, bilhassa amigdala ve anterior insula üzere duygusal işlemeyle ilgili bölgelerde çok aktivite olduğunu göstermektedir. Mizofoni; obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete bozuklukları, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve travma sonrası gerilim bozukluğu üzere öteki psikiyatrik problemlerle birlikte görülebilir. Ayrıyeten kimi çalışmalarda mizofoninin ailesel geçiş gösterdiğine dair bulgular da yer almaktadır.
Tedavi Yöntemleri
Mizofoninin tedavisinde tek bir standart usul yoktur. Lakin semptomları hafifletmek ve bireyin fonksiyonelliğini artırmak ismine çeşitli yaklaşımlar kullanılabilir:
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Kişinin tetikleyici seslere yönelik olumsuz kanılarını fark etmesi ve yine yapılandırması amaçlanır. Öfke denetimi ve baş etme hünerleri geliştirilir.
2. Duyarsızlaştırma ve Maruz Bırakma:
Seslere karşı duyarsızlaşma emeliyle, denetimli ortamda tetikleyici seslere yavaş yavaş maruz kalma süreci uygulanabilir.
3. EMDR Terapisi:
Eğer mizofoninin kökeninde geçmişteki travmatik yaşantılar varsa, EMDR ile bu anıların işlenmesi bireyin reaksiyonlarını hafifletebilir.
4. Ses Terapisi ve Beyaz Gürültü:
Bazı kulaklık ya da ses aygıtları, ortam seslerini maskeleyerek şahsa rahatlama sağlar.
5. Psikoeğitim ve Aile Danışmanlığı:
Bireyin ve yakın etrafının mizofoni hakkında bilinçlendirilmesi, bağlantılardaki tansiyonu azaltır ve empatiyi artırır.
Sonuç
Mizofoni, dışarıdan kolay bir rahatsızlık üzere görünse de, bireyler için önemli seviyede gerilim ve fonksiyon kaybına yol açabilir. Sesin kendisinden çok, bu sesin yarattığı ağır ve denetimsiz hisler, kişinin ömür kalitesini düşürür. Bu nedenle mizofoniye sahip bireylerin yaşadıkları yansıların süreksiz bir hassasiyet değil, nöropsikolojik bir durum olduğunu anlamak değerlidir. Profesyonel dayanak ile mizofoni yönetilebilir hale gelebilir; birey sesleri denetim edemese de, verdiği reaksiyonlar üzerinde farkındalık kazanarak daha sağlıklı baş etme yolları geliştirebilir.
