Toplumda genelde herkese sıkça etiket yapıştırarak kullanılan ‘narsisistik kişilik bozukluğu’, aslında her kendini sevenin sahip olabileceği bir şey değil. Bu kişilik bozukluğundaki beşerler benmerkezci olmanın nirvanasında yer alıyor ve bu benmerkezcilik, kişinin kendini kusursuz, üstün ve her vakit ayrıcalıklı halde önde görmesi olarak tanımlanıyor.
Narsistik kişilik bozukluğu bulunan şahıslar, diğerinin fikirlerine ve isteklerine ilgisiz kalan şahıslar olarak biliniyor. Diğerlerinin yaşattıklarına ve yaşadıklarına duyarsız kalan, daima olarak kendini ön plana çıkarmak isteyen şahıslar narsistik olarak isimlendiriliyor. Bu bireyler ekseriyetle kendilerini oburlarının yerine koymaz ve diğerlerini anlamayı denemez.
KELİMENİN KÖKENİ YUNAN MİTOLOJİSİNDEN GELİYOR
Narsizmin söz kökeni Yunan mitolojisinde bir kahraman olan Narkissos’dan gelir. Narkissos ismini narkoza ve bir çiçek familyası olan nergisgillere de vermiştir.
Kendine âşık olanlara aldırmayıp, onları karşılıksız bırakan ve çok hoş bir peri kızı olan Ekho, bir gün avlanan bir avcı görür. Narkissos ismindeki bu avcı çok güzeldir. Ekho bu genç avcıya birinci görüşte âşık olur. Lakin Narkissos bu sevgiye karşılık vermeyerek, peri kızının yanından uzaklaşır. Ekho bu durum karşısında günden güne eriyerek, kara sevda ile içine kapanarak ölür. Bütün bedeninden arta kalan kemikleri kayalara, sesi ise bu kayalarda ‘eko’ dediğimiz yankılara dönüşür.
Olimpos dağında yaşayan rabler bu duruma çok kızar ve Narkissos’u cezalandırmaya karar verirler. Günlerden bir gün av izindeki Narkissos susamış ve bitkin bir halde bir ırmak kenarına gelir. Buradan su içmek için eğildiğinde, sudan yansıyan kendi yüzü ve bedeninin hoşluğunu görür. O da daha evvel fark edemediği bu hoşluk karşısında adeta büyülenir. Yerinden kalkamaz, kendine âşık olmuştur. O ana dek kimseyi sevmediği kadar, sevmiştir kendi manzarasını . O biçimde orada ne su içebilir, ne de yemek yiyebilir, tıpkı Ekho üzere Narkissos da günden güne erimeye başlar ve orada yalnızca kendini seyrederek ömrünü tüketir. Öldükten sonra da bedeni nergis çiçeklerine dönüşür.
FREUD’UN NARSİZM TANIMI
Sigmund Freud narsisizmi “dış dünyadan soyutlanan libidonun (cinsel enerji) egoya (ben) yönlendirilmesi” halinde açıklamıştır. Yani libidonun büyük bir depoda toplanır üzere egoda toplanması ve daha sonra objelere yönlendirilmesi; ancak çarçabuk tekrar soyutlanarak egoya yönlenmesi durumudur.
Bebek dış dünya ile münasebet kuramadığı erken bebeklik devrinde gerçek bir narsisizm durumu içindedir. Libido dış dünyaya yönlendirilmemiştir. Bebeğin objeleri “ben olmayan nesneler” olarak algılaması aylar alır. “Ben” ve “ben olmayan” ortasında bir ayrım yapamaz. Dış dünyaya ilgi duymuyordur ve dış dünyada bile değildir. Bebek için tek gerçek kendisidir. Acıkması, susaması, üşümesi bebek için tek gerçekliktir. Bu durum ‘birincil narsisizm’ olarak tanımlanır.
Bebek büyüdükçe dış dünya ile münasebetleri artar ve dış dünya kurallarını öğrenir. Giderek libidosunu objelere yönlendirir; obje sevgisi ve giderek objektif fikir yük kazanır. İnsan her ne kadar libidosuna obje bulabilse de kesinlikle görece olarak bir ölçüde narsisist kalır. Bu durumu “ikincil narsisizm” olarak tanımlanmıştır.
NARSİST BOZUKLUĞU OLAN BİREYLER ‘TEK’ OLMAK İSTER
Narsist kişilik bozukluğu olan şahıslar, diğerlerinin niyet ya da isteklerine gereken ilgiyi gösteremeyen bireylerdir. Plan ve amaçlarına ulaşamadıklarında, gereken ilgiyi göremediklerinde tıpkı Narkissos üzere erirler, çökerler. Diğerlerinin hakkına hürmet göstermeden ve gerçeklerle bağdaşmasa bile hep kendilerini haklı göstererek ve o amacı, gerekli emeği vermeden bile hak etmiş sayarak en önde, en beğenilen ve tek olmak isterler. Kendilerini oburlarının yerine koyamaz ve diğerlerini anlayamazlar. Güya her şey yalnızca kendileri için vardır ve ne olursa olsun her şeyin kendi hedeflerine hizmet etmesi gerekir. Diğerlerinin fikir ve hareketleri kendi gayelerine hizmet ediyorsa vardır, aksi halde bu fikir ve hareketler tahammül edilemez niyetlerdir. Gerçekle bağdaşmayan, diğerlerinin ziyanına olup yalnızca kendi çıkarlarına uygun, kendi plan ve maksatlarına hitap eden maddi ve manevi yarar sağlayabilecek plan ve maksatlarına ulaşamadıklarında öfkelerine hakim olamaz, saldırganlaşır, çöker, hatta ağır psikotik tablolara girerler.
NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU TEDAVİSİ NASILDIR?
Psikoterapi takviyesi almak narsistler için sıkıntı bir durumdur; zira kendileri kusursuz insanlardır ve kusur yapmazlar. Tedaviye gelirken kendilerine olan harikulade özgüveni tekrar kazanmak, diğerlerini tekrar etkilemeyi becerebilmek ve benmerkezci tavırlarını yayabilmek için dayanak bulmaya gelirler. Bu türlü olmazsa terapiyi bırakabilirler. Bu yüzden narsist olduğu bilinen bir hastanın, terapiye bağlanması için başlangıç etabında beklentilerini muhakkak bir düzeyde karşılamak kıymetlidir.
Psikoterapide hastanın başkalarına bakış açısını değiştirmek, empati geliştirmesini sağlamak, tedavi sürecinden sonra da bu maharetlerini sergileyebilmek temel hedef olmalıdır.
