Yazar ve akademisyen Nazan Bekiroğlu’nun yeni romanı ‘Kehribar Geçidi’, Timaş Yayınları tarafından yayımlandı. 1997 yılından beri kıssa, deneme, roman ve incelemelerini yayımlayan Bekiroğlu, 2006 yılında ‘Cam Irmağı, Taş Gemi’ isimli hikâyesiyle Türk Yazarlar Birliği kıssa mükafatını aldı.
Bekiroğlu ile okuyucularını Forum’un, Colosseum’un, Senato’nun, Tiber ırmağının, Şifa Tapınağı’nın, sonradan kaybedilmiş yahut hiç edinilmemiş özgürlüklerin, hitabetin, yazmaların, lâhitlerin, şifalı otların, kurtların kuşların, dağların, en dehşetli dövüşlerin, toga picta’nın ve dikenli deniz salyangozlarının ortasında uzun bir seyahate davet ettiği romanını konuştuk.
Uzun yıllardır güçlü bir edebiyatçı olarak Türkiyeli okura farklı perspektifler sunan eserler yazdınız. Birinci yapıtlarınızda klâsik anlatıları, mitolojiyi ve tarihi bireyleri vaktin ruhuyla yine ele aldığınızı söylemek mümkün. ‘Kehribar Geçidi’yle edebi anlayışınıza yeni bir katman kattığınızı düşünüyorum: Tanıklık. Usta bir edebiyatçının anlatısını tarihselleştirmesi, hatta tarihin tekerrür etmesi fikriyle birleştirerek vakte tanıklık etmesi olarak değerlendiriyorum romanı. Edebiyatın bu yanını, tanıklık ve geleceğe bırakacakları üzerine fikrinizi sorarak başlamak isterim… Bu romanı günümüze dair de yazılmış bir anlatı olarak okumak, okurken de geçmişle olduğu kadar bugünle de yüzleşmek mümkün. Yüzleştiğimizin de “güçten zehirlenmek” olduğunu düşünüyorum. Bu romanı kaleme alırken “tanıklık, yüzleşme, geleceğe kayıt düşme” motivasyonlarınız var mıydı?
Bugünü anlamak için bakılacak en uygun yerin dün olduğunu, yarını anlamak için de bugüne bakmak gerektiğini düşünürüm. Zira tarih kendisini daima tekrarlar ve bundan en temel lakin en kabadayı prensip çıkar. Kınayan, kınadığının yerine nasıl geçer? Bu, her vaktin tanıklığını içerir. Esasen 21. yüzyıl Türkiye’sinde erken Hıristiyanların kıssası kimi ilgilendirir diye düşünmeden, bana yazma isteği veren şey bu temel prensibin katmanlı zenginliğine duyduğum güvendi.
‘YAZDIĞINIZ ROMAN, OKUMAK İSTEDİĞİNİZ ROMANDIR’
İyi edebiyat görüneni olduğu üzere anlatmaktan çok, anlatma yollarını bulmaya dayanıyor. Göstermek değil, hissettirmek; bağ kur(dur)mak ve okurda bir uyanış, aydınlanma yaratmak da bunun kesimi. Romanınızın gelecekte “bugüne” dair bir anlatı olarak değerlendirileceğini ve bu noktada edebiyatınızda bir değişim olduğunu düşünüyorum. Elbette sizce de öyleyse değişen nedir?
‘Nar Ağacı’ndan bu yana bu değişimi taşıyorum. Aslında bir romana başlarken bu kadar ince hesaplar yapamıyorsunuz, öngörünüz kısıtlı ve buna gereksinim da duymuyorsunuz. Yalnızca anlatmak istiyorsunuz. Yazdığınız roman okumak istediğiniz romandır sonuçta. Yazma sürecindeki bütün fark edişlerime karşın ‘Kehribar Geçidi’nde ortaya ne çıktığını şimdi almaya başladığım dönütler üzerinden ben de yeni yeni fark etmeye başlıyorum.
Son devir dünya edebiyatında epey yaygın bir yazım tekniği olarak karşımıza çıkan bir yol var: “Rewriting” (yeniden yazım). Sizin aslında aşina olduğunuz bir kavram. Yusuf ile Züleyha’da çok ehil bir örneğini vermiştiniz. Kehribar Geçidi için düşünmeye başladığınızda Yedi Uyurlar’a yaslanmak nereden aklınıza geldi? Bu menkabenin (anlatının) sizin dünyanızda özel bir yeri mi var? Bu anlatıyı bugüne taşıma nedeninizi biraz açar mısınız?
Beni Yedi Uyurlar’ın daha çok toplumsal yanı ilgilendirdi. Bu yüzden Batı versiyonunu tercih ettim. Zira bir imparatorluk olarak Roma bu işleyişe çok müsaitti. Öbür yandan vakitler ortası geçişlerin büyüsüne kapılmış biri için uyanışın travması çok cazipti. Gerçekten birinci taslaklarda öykü, yüklü olarak büyük uykudan evvelki devir üzerinden ilerliyordu ve kahramanların uyanmaları, akçelerinin geçersiz olduğunu fark etmeleriyle bitiyordu. Ama anlattıkça tartı merkezi uyanıştan sonraki toplumsal ve ferdî sarsıntılara kaydı.
Yedi Uyurlar’ın bildirisinin bugün de geçerli olduğunu düşünüyor musunuz? Bu bağlamda, klasik anlatıların günümüzde yeni bir biçimle anlatılmasının “insanın da pek çok açıdan değişmediğini” düşündürmesi mümkün mü? Siz de bu türlü mi düşündünüz?
Elbette. Klasik anlatılar çok değerli, değerleri her toplumda her vakitte ortak olan prensipleri, kişisel ve toplumsal davranış kalıplarını vermelerinden kaynaklanıyor. Bu yüzden yine üretime çok müsaitler. Yedi Uyurlar da edebi manada her yine üretilişinde dönemsel olarak “güncelleniyor”. Hakikaten Hasret Sert, ‘Umudun Tarihine Yolculuk’ isimli etkileyici çalışmasında bu metnin farklı lisanlarda, dinlerde, mezheplerde benimsenip yine üretildiğine dikkat çekerek “Yedi Uyurlar efsanesinin tekrar üretildiği her metin, fotoğraf ya da muska, devrin toplumsal yapısı ve siyasi istikrarlarının izlerini taşır” diyor.
‘TÜRCÜ DEĞİLİM, VARLIĞI BİR BÜTÜN OLARAK KAVRAMAK İSTERİM’
Romandaki “erdemli köpek” için de için özel bir sorum var; romandaki ismiyle “Kehribar” elbette Yedi Uyurlar’la birlikte uyuyan “Kıtmir”. Ve romandaki “uykusuz”lardan. Üstelik roman insan merkezli bir anlatı olmaktan da çıkıyor Kehribar sayesinde. Kehribar’ın yoldaşlığı çobanın iç dünyasına çok şey katıyor. Kehribar’la çobanın dostluğu hem Kıtmir’i hem de sizin hayvanlarla bağlantınızı düşündürüyor. Bir hayvanı anlatmak sizin için güç olmasa gerek. Efsanedeki fonksiyonunu ve romandaki karşılığını düşünerek soruyorum: Kehribar’ın anlatıdaki fonksiyonunu ve yerini biraz anlatır mısınız?
Anlatının Batı versiyonunda köpek fazla önemsenmiş üzere görünmüyor. Müslüman dünyada kendisine daha prestijli bir yer buluyor. Gerçi edebi düzlemde, köpeğin taşlandığı hatta ayağının sakatlandığı anlatılar da var lakin bunlar azınlıkta. Hele halk ortasında Ashab-ı Kehf’le birlikte Kıtmir’in isminin uykusuzluk, endişe, telaş, hastalık üzere durumlardaki olumlu tesirine inanılıyor, bu tıp levhalar ve muskalar gemicilerin koruyucusu sayılıyor ve bu türlü pek çok şey. Benim en sevdiğim ise, korkulan bir köpeğin kulağına eğilip “Kıtmir’in sana selamı var” dendiğinde onun sakinleşeceğine duyulan inanç. Bu da romana girdi aslında. Kehribar’a gelince, bu romanın sekiz yıl evvel yazılan birinci sahnesi kahramanlardan birinin onunla müsabakası anıdır ve bu benden beklenilesi bir şeydir. Tipçi değilim. Varlığı bir bütün olarak kavramak isterim. Hem doğuda hem batıda klasik devirlerde insanın kozmostaki egemenliği sorununun ağır bir deformasyona uğrayarak yorumlanageldiğini zannediyorum. Modernite de üzerine tüy dikmiş. Meğer azatlı kölenin ve çobanın fikirleri benim de fikirlerimdir ve köpek köpek olmadan, kurt kurt olmadan, insan katil olmadan evvel; panterin ceylana saldırmadığı kutlu bir vakit bu dünyada olmasa da kesinlikle vardır. Bu yüzden çöle düşen Mecnun’un, yüzünde sırlı bir tebessümle ve kucağında kaplan ve ceylanı bir ortada tuttuğu o minyatür benim için çok kıymetlidir. Cinnet ve cennetin birleştiği nokta.
Felsefi metinleri de anmak gerekir; kimi felsefi yorumların da tesirini görüyoruz romanda. Bu izlek sizin tüm yapıtlarınızda mevcut esasen. Bu kere neler keşfettiniz bu metinleri tekrar okurken?
Ruhun ölümsüzlüğü, vücutta kendini hapishanede hissettiği, vefatın gerçek ömrün başlangıcı olduğu, yaşayanların asıl ölüler olduğu; bilmenin hatırlama, aşkın da ruhlar âlemindeki teşhisini hatırlama olduğu üzere pek çok izlek -dediğiniz üzere bunlar benim daha evvel de sahiplendiğim çok tanıdık ilkelerdi- bu kere romanın dünyasına uygun olarak Platon’daki yorumuyla Pythagorasçı ve Orpheusçu gelenek üzerinden geldi. Cicero’da da çıktı karşıma Seneca’da da. Bildiğim şeyi onlarda da bulmaktan mutlu kaldım ve sahiplendiğim gerçeklerin bu erken yorumlarına dört elle sarıldım. Gerçeğin tekliği, ona giden yolların ortak kaynağı ruhumu kamaştırdı. Scipio’nun Düşü’nde Mevlâna’nın kozmik bakış noktasını buldum.
Romanı birinci okuduğumda (henüz yayımlanmadan okuyan şanslılardan olduğumu gizlemeyeceğim) notlarıma “alışkanlık yarası”nı büyük harflerle yazmışım. “Bundan irkilmemek ruhun çürüdüğü manasına gelir” diyorsunuz devamında. Alışkanlıklar, inançlar ve doğrularımız vakitle değişiyor. ‘Kehribar Geçidi’ ise körü körüne inanmanın zalimliğe varabileceğini hatırlatıyor. İnsan zalim olan yanını nasıl keşfeder? Keşfettiğiyle nasıl baş eder?
“Alışkanlık yarası”nı Colosseum vahşetine hazla koşan güruh için kullanmıştım. Augustinus, ‘İtiraflar’ında bir arkadaşında gözlemlediği sapmayı anlatır. Evvel isteksiz olan genç bir defa seyrettikten sonra gladyatör oyunlarının tiryakisi olmuştur. Daha eskilerden Seneca ‘Mektuplar’ında, bir infaz fonksiyonu gördüğü anda dahi bu seyirliğin, seyredenin ruhunda oluşturacağı aşınmaya dikkat çeker: “Hadi o adam birini öldürdüğü için cezayı hak etti; pekala sen zavallı adam, sen ne yaptın da bunu izliyorsun?” Kişi kendi keşfini nasıl yapar, bununla nasıl baş eder? Dostoyevski bununla çok uğraşmıştı. Bense tekrar Seneca’ya döneyim. O, bundan irkilmemeyi bir ahlak bozukluğu olarak kıymetlendirir ve ona nazaran “Ahlakın böylesine bozulduğu bir yerde nasırlaşmış kötülüklere, alışılmıştan daha şiddetli bir tokat, bir ceza istenir.” Colosseum’daki yıldırım sahnesi, ahlakın bu kadar bozulduğu yerde, ilahi adaletin bu dünyada da tecelli ettiğini görmek isteyen birinin sayfalarıdır.
‘BEN ‘KEŞKE’LERİ ÇOK FAZLA OLAN BİRİYİM VE DAİMA ‘İYİ Kİ YAPMIŞIM’ DENMESİNDEN DE İRKİLİRİM’
“Kusurlu sikke” romandaki taşıyıcılardan biri. O dolaştıkça kıssa açılıyor, onun girip çıktığı yerlerde hakikat beliriyor güya. Romanın başında da vurguluyorsunuz esasen. “… pırıl pırıl sikkelerin ortasına kusurlu bir tanesi karıştı. Fark eden olmadı, eden de ses çıkarmadı. İlah bilir niçin? Ta ki kusurlu sikke heybeden heybeye, keseden keseye, kasadan çekmeceye girip çıkarak bütün Roma’yı dolaşsın; kıssayı öyküye, uykusuzluğu uykuya, yolcuyu yola, rüyayı rüyete ve faziletli bir köpeği yedi bireye eklesin diye.”
“Kusur” kavramının romanda çok değerli olduğunu düşünüyorum. İnsanların zayıflıkları, farkında olmayışları ve bunun üstünü kapatmak için uğraşmaları. “Kusurlu sikke” tahminen de bu nedenle var hayli kusurların kapanmayacağını gösteren bir araç. Sizce insan esasen kusurlu değil midir? Kendimizi kusursuz sanmak ya da kendimizi kusursuz göstermeye çalışmak romandaki karakterlerin kimilerinde ortaya koyduğunuz üzere insanı kibre mi sürüklüyor?
Kusur kaçınılmaz, insan sonuçta ruh ile iki dirhem et ortasında biçimlenmiş. Bunun sebeplerini düşünmeyi, mahiyetini anlamaya çalışmayı çoktandır bıraktım bu yüzden, daha çok sonuçları üzerinde durmayı yeğliyorum. O da kusurun -götürdüklerinden çok- hayatımıza ne kattığıyla ilgili. Daha doğrusu bu katkıyı fark etmekle ilgili. Bir kusur şuuru geliştirmek yani. İçimizden, hiç kimseyi ağlatmadım diyebilecek bir kişi çıkar mı? O vakit meşhur klişeyi yabana atmamak lazım. “Keşke mi âlâ ki mi?” Ben “keşke”leri çok fazla olan biriyim ve daima “iyi ki yapmışım” denmesinden de irkilirim. Öbür türlü hem kişisel hem toplumsal manada gelişme, arınma, ilerleme nasıl sağlanır?
‘Kehribar Geçidi’nde, mağdurdan mağrura dönüşen insanların olumlu olmayan değişimini anbean okuyoruz. Siz de bu zulme tanıklık etmemizi sağlıyorsunuz. Bu kadar hacimli bir anlatı kurarken ve aslında geçmişi bugüne tanıklık ettiğini, bugünün de yarını anlatacağını bilirken taraf tutmamak mümkün mü?
Taraf olmak sorunu üzerinde durmak isterim. Tarihin olaylarını aktarırken serinkanlı ve tarafsız olmam gerektiğini, onları bugünün kavram ve tabirleriyle yargılamamam gerektiğini en fazla akademisyen yanımla biliyorum. Eski insanların algılarıyla bugünküler bir değildir. Kurumları da algılar yaratır. Amenna. Fakat ben tarihçi değil romancıyım ve açıkça taraflıyım. Zira her vakitte, yerde ve toplumda geçerli olan bir insanlık davasına ve doğruluk unsuruna inanıyorum. Bu romanın onca sıkıntısı ortasında asıl söylemek istediği budur. Geçmişin vahşetlerine bugün duyduğumuz reaksiyon kimilerinin tez ettiği üzere çağdaş vakitlerin ferdî hak ve özgürlükler kavramlarını bugünkü manasıyla tanımayan bir topluma giydirmek, onları o kavramlar ismine yargılamak manasına gelmez. Zira bunlar modernitenin kavramsallaştırdığı haliyle değilse de kozmik mahiyetleriyle o vakit da vardı.
Tarihi bilgiyi tarih biliminin metotları doğrultusunda pahalandırmak akademinin işidir. Fakat onu kozmik insani pahalar ismine yargılamak sanatkarın işidir ve bu yargı insanlığın ilerlemesi için gereklidir. Vaktin koşulları tarihi olayları anlamamızı sağlayabilir fakat onaylamamızı kaide koşamaz. Bilimle sanat, tarihle roman burada ayırır yollarını. Ve bunun günümüz dünyasına yapacağı katkı çok pahalıdır. Örneğin gladyatör oyunlarının spor mu kanlı bir vahşet mi olduğunu tartışmak bile bence vahşetin ta kendisidir (günümüzde av da öyle). Bunu anlamaya çalışmam. Üstelik yalnız da değilim. Örgütlü şiddeti kendi devirlerinde de reaksiyonla karşılayanlar vardı. Bunu anlamak için Seneca’ya, erken periyot kilise müelliflerinin Roma zulmüne dair yazdıklarına ve “cadı avı” sürerken bir yandan da kimi rahip olan müelliflerin itiraz ve tenkitlerine bakmak kâfi. Sonuçta onlar da bugünün değil o vaktin insanlarıydı lakin dayanamamışlardı.
‘ROMANCI ABARTMAYI SEVİYOR, AKADEMİSYEN İSE MAKUL, GRİ ALANLARI SAYGILI’
Akademiye de vurgu yaptığınız için buradan devam edeyim. Tarihi roman müelliflerinin “akademik bilgiyle” ve “anakroni”yle tansiyonlu bir ilgileri vardır. – Olması gerektiğini de düşünüyorum- Bu tansiyonu nasıl aştınız?
Bir romancı olarak, ilgilendiğiniz alandan bir akademisyenle müsabakanız birçok vakit huzursuz edici. Romancı abartmayı seviyor zira çatışma peşinde. Bu da siyahları daha siyah, beyazları daha beyaz vurgulama hevesi doğuruyor. Akademisyen ise makul, gri alanlara saygılı. Roma’nın bir gecede çöküşü, “barbarlarca” bir gecede yağmalanması, yakılması; Büyük Takibat’ta Hıristiyanların hepsinin canlı diri yakılması; Hristiyan egemenliğinde bu kere tapınakların tümünün yıkılması, paganların takibata uğraması romancı olarak işinize geliyor. Ancak o denli değil işte ve akademisyen bunun bu türlü olmadığını biliyor. Hele de akademisyen bir romancı için durum düzgünce sıkıcı. O vakit anakroni ya da seçme yapmanız gerekiyor, şuurlu sapma. Ya da yeni bir tez, romanı tehdit ediyor. Tahminen de karşılaştığım asıl zorluk buydu. Breisach, “Yaşam uygun bir dramın kurallarına uymaz, zira büyük değişimler kısa vakit aralıklarıyla meydana gelmez” diyor. Tarihi roman yazanları anakroniye zorlayan şey -ideolojik sapmaların dışında- bence tam olarak bu.
Romanın “halka”lardan oluşan yapısı üzerine konuşalım isterim. Bunun vaktin döngüselliğine yaptığı vurgunun yanı sıra insanların ortasındaki görünmeyen bağlara lakin daha çok da hareketlerimizin birbirimizi dalga dalga etkilediğine anlatmak için çok uygun bir yol olduğunu fark ediyoruz. Üstelik bunda da biraz klâsik anlatıların çerçeveli yapısı kendini hissettiriyor. Romanın bu anlatım tekniğine nasıl karar verdiniz?
Bu hacimli romanda -ki binlerce sayfadan geliyorum- teorik açıdan pek çok kavram ve tabirin bir sorun olarak daha en baştan karşıma dikildiğinin farkındaydım. Halledilmesi gereken olay vardı, öykü vardı, kurgu vardı, kompozisyon vardı, istikrar ve ritim vardı. Olay ve kıssa en kolay olan kısmıydı, onlar su üzere akarak geldi aslında. Hatta ziyadesiyle geldi ve romanla anlatmayı ayırdığım yerde pek birçoklarını budamak zorunda kaldım. Ancak kurgu ve kompozisyon için biraz düşünmem gerekti. Kurguyu kusurlu sikkenin seyahatiyle sağladım, kompozisyonu Michalengelo’nun bir tablosundaki piramidal yapıdan esinlenerek kurdum. Lakin hepsinin ötesinde bu girift akıştaki fizikî bölümlenmeyi sağlamak da gerekliydi. Bunu sağlarken baş belirleyici vakit ancak o vaktin içindeki ritim de oldu. Ben romanı da bir iç ritim işi olarak görürüm. Roman da inişleri çıkışları, zirveleri vadileri olan bir akıştır ve bunların da en son bir istikrarı, katharsisi var. Sizin değindiğiniz dalga hareketleri. Bunu da kısım ya da kısımdan daha çok “halka” sözcüğü karşılayabildi. Bu yüzden örneğin MS 302-303 farklı bir halka oluştururken yeniden 303 diğer bir halkanın içinde kaldı.
‘BENİMSEDİĞİM ROMANIN BİR GEOMETRİSİ VAR’
Yazmak ve anlatmak biraz ayrışıyor güya…
Romanın, en azından benim benimsediğim romanın bir geometrisi var. Bütün içinde bir yeri olmayan her şeyi çıkarıp atmak gerekiyor acımadan. Anlatmak ise bu türlü bir baskı hissettirmiyor. Örnekse; roman, bir Tiber tezgâhındaki baharatlardan en karakteristik olan üç-beşinin ismini sayarak geri kalanını ima etmeyi gerektirir. Anlatmada ise istediğiniz kadarını sayabilirsiniz. Ben bir ruh kamaşmasıyla, abartılı bir ihtirasla o vakitleri öylesine görmek istedim ki rastladığım her ayrıntıyı, gözümün önünde canlanan her sahneyi bu romana yığmak yani “anlatmak” istedim. Müsveddelerimdeki binlerce sayfanın sebebi bu. Ancak sonra, yazdığımın bir roman olduğunu hatırladım. O vakit budama süreci başladı. Mamafih aksi keçinin, dört kurt yavrusunun öyküleri, bunları çıkarmayı da çok düşündüm ancak kıyamadım. Kalsınlar dedim, ne olursa. Tekrar de gerisi tufan deyip tezgâhtaki kırk çeşit baharatın ismini sayarak anlatmayı dilerdim. İşte bu yüzden müsveddelere talip olan okuyucu değerlidir.
Siz her vakit çok titiz bir lisan personeli oldunuz. Her sözcüğü, her cümleyi ince ince düşünen, eleyen bir muharrir olduğunuzu biliyorum. ‘Kehribar Geçidi’, yapıtlarınız içinde bana kalırsa en yalın romanınız olmakla birlikte, anlatı gücünüzün en parlak olduğu roman. Yalınlaşmak üzerine konuşalım mı? Yalınlaşmak, kelamı fazlalıktan arındırmak özgürlük ve rahatlık kazandırdı mı size?
Benim yazı serüvenim ‘Mimoza Sürgünü’ndeki “Ben artık düz cümleler kurmak istiyorum” cümlesinden sonra çok önemli bir dönüşüm geçirdi. Bunu göze almak kolay değildi lakin diğer türlüsü de mümkün değildi. Bu yüzden edebi hayatımın ‘Nar Ağacı’ndan evvel ve sonra olmak üzere iki periyoda ayrılması gerektiğinin farkındayım. ‘Nar Ağacı’nda beliren bu lisan, bir “ara roman” saydığım ‘Mücellâ’da kendisini bir daha sınadı ve ‘Kehribar Geçidi’nde artık geri dönülemeyecek noktaya geldi. Artta bıraktığım ve bazen “süslü” olmakla itham edilen lisana elbette vefa borçluyum, zira hayır süs için değildi, o denli hissediyordum. Ancak vakit ve olgunlaşma, taşkın akan ırmağın durulmasına ve berraklaşmasına sebebiyet verdi ve bundan mutluyum.
Sorularımda klasik anlatılara çok değindim; lakin bu romanın diğer kaynakları olduğu da aşikâr. Hacimli yapıtların ve araştırmaların kitaplığınıza yerleştiğini ve sizin de uzun ve ayrıntılı okumalarla çalıştığınızı düşünüyorum. Etkilendiğiniz, beslendiğiniz yapıtlardan bahseder misiniz?
Romanda dipnot düşmek mümkün değil lakin müsaadeniz olursa burada telif ya da çeviri çeşitli yapıtlarından çokça beslendiğim, biri hariç hiçbiriyle tanışmadığım birkaç akademisyeni ve muharriri zikretmek ve gıyaplarında kendilerine teşekkür etmek isterim. Turhan Kaçar, Çiğdem Dürüşken, Bedia Demiriş, Efrumiye Ertekin, İlhami Tekin Cinemre, Erkan İznik, Fikret Yegül, Kemal Bakır, Haydar Akın, Tuğçe Ünver aklıma birinci gelenler. Alışılmış ihtişamlı yapıtıyla Edward Gibbon’u ve onunkine ters teziyle Peter Brown’u da sayısız kaynağım ortasında birinci sıralarda anmam gerekir. R. H. Barrow ve T. D. Barnes’in de süreçteki yerleri başka. Son olarak kesinlikle fark edilecektir, bu roman Dostoyevski’ye, bilhassa ‘Karamazov Kardeşler’e de çok şey borçlu. Rüyetteki başyargıcı direkt Karamazovlar’daki Büyük Engizisyoncu’ya bağlanır. Bir de, bir orta “Saramago’nun Köpekleri” diye bir yazı yazmayı düşünmüştüm, bilirsiniz onda da köpekler kıymetlidir ve kıymetlidir. “Erdemli köpek” tabiri direkt Saramago’dan gelmektedir, bunu da burada beyan etmiş olayım.
‘HÂLÂ KALEMLE, DEFTERLERE YAZIYORUM’
Sizin çalışma, yazma biçiminizi tanımak / tanıtmak için birkaç sorum daha var. Bence her ne olursa olsun, ortaya çıkan eser belirleyicidir ancak müelliflerin çalışma metotları hem okurlara hem de yazmaya başlayanlara değişik ipuçları veriyor. Nasıl yazıyorsunuz?
Hâlâ kalemle, defterlere yazıyorum. Sonra bilgisayara geçiriyor ve asıl düzenlemelere başlıyorum. Roman, o vakit romana dönüşüyor. Birinci haliyle benim defterlerim birinin eline geçse kimse onlardan bir roman çıkaramaz. Ve bu, içimde bambaşka bir roman konusu olarak duruyor. Birebir yapbozun biri romancının zihninde oburu ele geçirenin elindeki modüllerinden çıkacak iki “aynı” romanın birbirinden ne kadar farklı olabileceği.
Bu nedenle diğer yazarlarda da beni en çok “yazma” anları ilgilendiriyor. Deftere kalemle yazmalarını, defterlerini görmek isterdim ve hâlâ romanların kendisinden çok yazarlarıyla yapılan söyleşileri seviyorum.
Sizin için uzun bir çalışmanın okur için de uzun bir bekleyişin sonunda ‘Kehribar Geçidi’yle buluştuk. Sekiz yıl uzun bir vakit, çok şey olmuş olmalı. Bu süreçten sizde kalan, bizimle paylaşacağınız farklı anlar, anılar vardır. Çalışma tekniğinizi de biraz aralayacağı için değerli buluyorum bu cins anıları… Birkaçını anlatır mısınız?
Antik dünyada morun nasıl üretildiğine dair okurken beni güldüren bir şey de oldu. Bir makalede deniz salyangozunun hypobrankial bezinin salgısından bahsediliyordu. Küçük kızım biyomühendis. Ona yazdım, “Bunu biliyor musun?” diye. Okuduğum sayfanın imgesini de gönderdim. Formüllerle dolu, hayli teknik bir makaleydi. Az sonra bir bildiri geldi: “Anne sen ne okuyorsun?”
En tuhaf anılarımdan biri de Roma Hukuku ders kitaplarını hatmedip suratımı alamayınca internette karşılaştığım bir vize imtihanını cevaplamam olmuştu. Geçer not da aldım. Sanırım bir roman yazarken yaptığım abartılı akademik araştırmanın ihmal edilmiş akademik ihtiyaçlarımla bir ilgisi var. Yazmak kadar araştırma serüvenini de seviyorum. Ve bugünlerde ortak reflekslerine bakarak, akademisyen romancılar diye bir damardan kelam etmenin mümkün olup olmadığını düşünüyorum.
