Sürekli Mutsuz musunuz?
Kronik Depresyon Ya Da Süregiden Depresyon Bozukluğu (Distimi) Nedir?
Yaşam içerisinde hepimizin mutsuz, kaygılı ya da kızgın hissettiği periyotları olabiliyor. İnsan yanımız da bunlardan oluşuyor aslında; memnunluk, heyecan ve huzur kadar, hissettiğimiz olumsuz hisler da insan tarafımızın ve hayatımızın kesimleri. Lakin bazen mutsuz tarafımız benliğimizi ele geçirir ve öbür hislerden rol çalarak başrolü oynamak üzere sahneye fırlar; bir türlü de inmek bilmez.
Bu mutsuzluğumuzun bize özel türlü türlü sebepleri olabilir elbette; yakın ve sevilen birinin kaybı kadar yakın bir ilginin bitmesi, başkalarıyla yaşadığımız sorunlar, işyerinde yaşadığımız performans kaybı, akademik zorluklar, okul muvaffakiyetinin düşmesi, hayatımızla ilgili majör kararlar (evlilik, iş değişikliği vb.) verme arifesinde yaşadığımız zorluklar ya da öteki bir gerilim faktörü nedeniyle kendimizi alabildiğine mutsuz, korkulu yahut umutsuz hissedebiliriz. Zati yapılan çalışmalar da, biyolojik yatkınlıklarımız ve mizaç faktörlerinin dışında, tesirli olabilecek birçok gerilimli hayat olayını depresyonun hazırlayıcısı ve tetikleyicisi olarak işaret ediyor.
Burada doğuştan getirdiğimiz mizaç özelliklerimizin dışında hayat tecrübelerimizle şekillenen kişilik yapımızın da depresyon ya da öteki klinik rahatsızlıklara yatkınlığımızı belirleyebildiğini söylemekte yarar var. Pekala nasıl? Burada şema terapi kuramının birtakım kavramlarının yardımından memnunluk duyacağımı belirteyim. Bu kurama nazaran patolojik olan/olmayan, normal/anormal ayrımı yapılmadan üniversal olarak tüm insanlarda görülen 18 başka şema var. Bu şemalar, doğuştan getirdiğimiz mizaç özellikleri ve hayat tecrübelerimizle, bilhassa de erken periyot yaşantılarımızla şekilleniyor. Erken devir yaşantılarımızda ebeveynlerimizle kurduğumuz ilgi biçimi, bu periyotta gereksinimlerimizin karşılanıp karşılanmamış oluşu ya da gereksinimlerimizin karşılanma hali, şemalarımız üzerinde besbelli rol oynuyor.
Buna nazaran örneğin erken devir yaşantılarında yeteri kadar sevgi, şefkat ya da sıcaklık almamış, hisleri dinlenip dikkate alınmamış şahıslar, ileride de muhtaçlıkları olan duygusal yakınlığın başkaları tarafından yeteri kadar karşılanmayacağı beklentisiyle duygusal mahrumluk şemasına sahip olabilirler (J.E. Young ve ark.,2011). Bu şemaya sahip olan biri, şemayla başa çıkma biçimi olarak, duygusal gereksinimlerinin hiçbir vakit karşılanmayacağı beklentisiyle yakın ilgilerden daima olarak kaçınabilir (H.A.Karaosmanoğlu, 2017). Şemalar, genelde farkındalık alanımızın dışında bizi etkilemeye devam ettiğinden bu türlü bir şemayla kişi, daima kaçınan bir biçimde yakın ilgilerden uzak yahut yüzeysel yakın ilgilerle ömrünü devam ettirme eğiliminde olur. Lakin altta yatan bir tatminsizlik ve yeteri kadar yakın olamama, sıcak ve doyurucu alakalar kuramama durumuyla karakterize, daima bir mutsuzluk, ruh halinin bütününe hâkim olabilir. İnsanın üniversal olarak başkalarıyla yakın bağlar kurma muhtaçlığını göz önünde bulundurursak bu gereksinimin karşılanamıyor oluşunun kişi açısından ne kadar hayati değerde olduğunu anlayabiliriz.
Ya da erken periyot yaşantılarında ailesinin çok beklentileriyle (‘’en çalışkan, en yetenekli, en hoş, en maharetli, en güçlü sen olmalısın’’ gibi) büyümüş ve daima başkalarıyla kıyaslanmış ve olumlu davranışları yeteri kadar aynalanmamış olan çocukta başarısızlık, kusurluluk, yüksek standartlar (mükemmeliyetçilik) yahut haklılık şemaları gelişebilir. Bu türlü büyüyen ve bu şemalardan kusurluluk şemasına sahip olan biri, bu şemayla başa çıkma biçimi olarak, öbürleri tarafından reddedileceği ve eleştirileceği beklentisiyle beşerlerle münasebetlerinde gerçek his ve niyetlerini söz etmekten kaçınmayı da seçebilir ömründe.
Örnekler üzerinden tanımlamaya çalıştığımız duygusal mahrumluk ve kusurluluk şemalarından sonra, bu geniş ve uçsuz bucaksız bahse bir orta vermek ve tekrar mevzumuz olan depresyona geri dönmek istiyorum.
Birinci örnekte davranış paterni, yakın ilgilerinden kaçma, ikinci örnekte ise gerçek his ve kanılarını tabir etmekten kaçınmayı içeriyordu. Bunun ömür uzunluğu tekrar eden bir örüntü olduğunu düşünelim. Yaşamsal ihtiyaçlarımızı oluşturan, başkalarıyla yakın münasebetler kurma, inançlı bağlanma, ilişkin olma, onaylanma üzere öbür temel gereksinimlerimizi da göz önünde bulundurarak…
Ayrıca, depresyon tablolarında klinik olarak ön planda olan bulgulardan biri de toplumsal içe çekilme olmakta. Toplumsal içe çekilmenin neden mi sonuç mu olduğunu şimdi bilmediğimizi varsayarak…
Yukarıdaki her iki örnek her durumda ve herkeste olmasa da bazen, kronik depresyon ya da Distimi diye tanımladığımız Süregiden Depresyon Bozukluğunun altta yatan dinamiklerini oluşturabilir. Süregiden Depresyon Bozukluğunun, ruhsal bozuklukların memleketler arası teşhis kriterlerini geliştiren DSM-5 (DSM-5, 2013)’e nazaran belirtileri şunlardır;
-Kişide en az iki yıl mühletle, birçok gün ve günün büyük kısmında çökkün bir duygudurum vardır (ağlamaklı, hüzünlü, umutsuz ya da boşlukta hissetme gibi).
-Kişi, gücü azalmış ya da bitkin hissediyor olabilir.
-Benlik hürmeti (kendine verdiği bedel, özgüven hissi vb.) azalmış olabilir.
-Bir şeye odaklanmakta yahut karar vermekte zahmetler yaşayabilir.
-Kişi ümitsizlik ve karamsarlık hislerine sahip olabilir.
-Yemek yeme isteği azalmış ya da artmış olabilir.
-Uyku gereksinimi artmış ya da azalmış olabilir.
Tüm bu belirtiler bireyde bariz bir zahmete ya da toplumsal, mesleksel vb. alanlarda fonksiyonellikte bariz bir düşmeye neden olduğunda Distimi’nin varlığından kelam etmek mümkün hale gelir.
Bu yazımızda, çağın hastalığı olarak tanımlanan depresyonun art planı ve mümkün nedenleri, ayrıyeten Süregiden Depresyon (Distimi) üzerinde durmaya çalıştık.
Yaşadığınız sorunla baş edemediğinizi hissettiğiniz durumlarda bir uzmandan takviye almaktan çekinmeyin lütfen.
Sağlıklı günler dileklerimle,
