1980 doğumlu olan Nermin Yıldırım, Anadolu Üniversitesi’ni bitirdikten sonra bir müddet çeşitli gazete ve mecmualarda misyon aldı. Birinci romanı ‘Unutma Beni Apartmanı’ 2011’de yayımlandı ve sonra gerisi geldi. ‘Rüyalar Anlatılmaz’ (2012), ‘Saklı Bahçeler Haritası’ (2013), ‘Unutma Dersleri’ (2015), ‘Dokunmadan’ (2017), ‘Misafir’ (2018). Geçtiğimiz günlerdeyse Yıldırım’ın son romanı olan ‘Ev’, Daima Kitap etiketiyle raflardaki yerini aldı. Biz de Yıldırım’la keyifli bir röportaj yaptık.
‘EV VAROLUŞSAL ÇIKMAZLARIMIZA BİNAEN YAZILDI’
Kitabın yazılış süreciyle başlamak istiyorum. ‘Ev’, nasıl bir kaygının eseri? ‘Ev’in hazırlık sürecine, yazılış etabına dair bizimle paylaşmak istediğiniz neler var?
‘Ev’ varoluşsal çıkmazlarımıza binaen yazıldı. Varlık, aidiyet, hakikat üzere kavramları öncelikle ferdî, sonra da toplumsal bellek lekeleri üzerinden sorgulayan bir temel üstüne kuruldu. Hazırlık kademesi bir yanıyla elbette ona özel okuma, araştırma ve seyahatlerden oluşuyor ancak bir yanıyla da evvelki altı romanın yazımı da onun hazırlığına dahildi sanırım. En nihayet etrafında döndüğüm, içinde saplantılı biçimde eşelendiğim, uzun süren kazılara giriştiğim problemlerle bir manada helalleştiğim bir romana dönüştü ‘Ev’.
Romanlarınızın birinci cümlelerine farklı bir ehemmiyet verdiğiniz ortada. Birinci cümleleriniz romanı özetlediği üzere, okuru neyle karşılaşacağı konusunda da hazırlıyor güya. ‘Ev’, “Gece uzun sürdü” cümlesiyle başlıyor ve biz kitabı okurken gecenin çok uzun sürdüğünü fark ediyoruz. Bilhassa de Seher için. Sanıyorum manası prestijiyle Seher ismini tercih etmeniz bundan. Gece uzun, seher geç geliyor, zira her yer karanlık, tahlilsiz ve karmaşık. Dokunmadan romanında da adil olmayanı keşfetmeye, anlamaya çalışan karakterinizin ismi Adalet. Karakterlerinize verdiğiniz isimler, onların kişiliğini ve romanın temasını yansıtır mı daima?
Her vakit bu kadar direkt olmasa da evet. Siz çok hoş anlattınız. Seher gece ve hayat bağı üzerinden bakınca, Abdülhak Hamit Tarhan ‘Ev’in ruhunu çoktan özetlemiş üzere görünüyor. Zira bazen gece hakikaten uzun sürer. İçinde sürüklenen fanilere hiç bitmeyecekmiş üzere gelir. Her yer karanlıktır, makber diye haykırsanız yeridir. Biliyorsunuz, Tarhan bu acı yüklü şiiri karısı Fatma Hanım’ın mevti üzerine duyduğu sonsuz ıstırabı anlatmak için yazmış. Lakin ikinci eşiyle Fatma Hanım’ın cenazesinde tanıştığı rivayet edilir. Güzel, keyfekeder kıssalar çağında palazlanan bu rivayetin hakikati yansıtmadığına emin üzereyim lakin yeniden de ‘Ev’, tam da hayatın bu tıp cilvelerinden hareketle, “Gece uzun sürdü” diye başlasa da, yaşasaydı şairin de hemfikir olacağını umduğum farklı istikamette bir cümleyle bitiyor. Roman da birbiriyle dövüşen o iki cümle ortasındaki ipe geriliyor. Yazarken rastlantısal kararlarla ilerlemiyorum, tersine daima oyunlar kuruyorum. ‘Ev’de ve evvelki romanlarda birinci cümleyle birlikte son cümleye de baktığınızda kısa bir hikayecikle karşılaşırsınız. Kısacık lakin bir manada romanın seyahatini özetleyen. Lakin bunun hiçbir manası yok aslında. Temel roman bu iki cümlenin ortasıdır zira. Hayatın doğum ve vefat ortasında oluşu üzere. Aslolanın yolun başlangıcı veyahut sonucu değil, yürünüşü olduğu üzere. İşte oyun dediğimiz şey, tam da o yürüyüşe dahildir.
İsimler de elbette tesadüf değil. Manaları da dediğiniz üzere belirleyici. Fakat seçilmelerinin manalarından öteki sebepleri de var. Ancak bütün oyunlarımı açık etmeyeyim artık bir seferde. Dikkatli okurlar zati vakit içinde hepsini tek tek fark ediyor. Oyunun hoşluğu de burada. Vakte yayılmasında.
‘BİZ, UNUTMAKTAN ÇOKÇA MEDET UMAN BİR TOPLUMUZ’
‘Ev’, Seher’le arkadaşı Ogo’nun Camino de Santiago yürüyüşüyle başlıyor. Camino de Santiago, şimdilerde turistik bir havaya bürünmüş olsa da aslında bu güzergâhın Hristiyanların hac yolu olduğunu biliyoruz. Bir ritüel dahilinde yapılan yürüyüş esnasında çekilen cefaların da bir çeşit arınmaya karşılık geldiği ortada. Seher de güya bu yürüyüşe “çile çekmek” ve bir nevi arınmak niyetiyle çıkıyor. Pekala, onu bağışlayacak İlah kim, geçmiş mi? Yoksa Seher bu geçmiş denen Tanrı’dan hesap sormak mı istiyor?
Dini, spiritüel, kültürel, sportif, pek çok nedenle yürünen bu kadim yolun mistik bir kimliği var. Soyu Katolik Kilisesi’nden de önceye, Şamanlara dayanıyor. Hakkında çokça rivayet, bir romancının ağzını sulandıracak bir dolu öykü mevcut. Temellerine bakınca ezoterik bir yanı var üzere görünse de bana kalırsa yürüyüşün terbiyesi inisiyasyonla falan değil de beşerle dünya ortasındaki dolaysız transferle gerçekleşiyor. Uzun bir yolun yapabileceklerini yapıyor size bu yol, yani uzun uzun düşünmeniz için fırsat veriyor. Evet, oraya anlamak, arınmak ve kendiyle baş başa kalmak için gidiyor pek çok insan. Seher’inse başlangıçta değişik saklı bir planı var. Ancak bilinçaltının kendisinden bile bâtın ajandasında bir çeşit arınma isteği taşıdığını düşünürsek, zahmetini çekerken bağışlanmak için yakaracağı İlah, geçmişi kadar şahsen kendi benliğidir de diyebiliriz. Seher, hesap sormaktan fazla kırgınlığını lisana getiriyor bence. Birinin karşısına geçip kırgınlığımızı açık ettiğimizde bu arbede ya da küsme değil, barışma gayesi taşır aslında. Seher’in yolu daha çok bu üzere. ‘Ev’in yolu da. Doğal bunu bir hac seyahatine yaraşacak biçimde dökülerek, soyunarak, fazlalıklarından arınarak yapıyor. Bu manada yolun yapısı, romanın lisanından epigrafına kadar her şeyine etki etti diyebilirim. Mesela olağanda çok epigraf kullanırım ben. Onlarla da oyun oynamayı severim. Kısımları temsilen koyduğum epigrafları art geriye okuduğunuzda yeniden öteki bir hikayeyle karşılaşmanızı isterim. Lakin ‘Ev’de birinci sefer hiç epigraf kullanmadım. Her şeyi her zamankinden daha sade, soyunarak yapmaya çaba ettim. Fizikî bir hac seyahati ile benliğin magmasına yol alan içsel seyahati, yani şahsi hac seyahatini lakin bu türlü yazabileceğimi düşündüm.
Romanlarınızdaki karakterlerin geçmişle sorunlu ilgileri var. Bu alaka, unutmak, hatırlamak, gerçekle yüzleşmek istikrarı üzerine kuruluyor birçok vakit. ‘Ev’deki Seher de bu türlü. Fakat hatırlamak, görmek, keşfetmek ferahlamadan çok daha büyük bir buhran yaratmaz mı birçok vakit? Huzur unutkanlıktadır, diyebilir miyiz?
Mutlak bir unutuş mümkün olsaydı diyebilirdik ancak mümkün değil. Lorca, “Unutuşun örümceği, ör onu ipliklerinle,” derken imkânsızlığından haberdar olduğu bir palavradan çaresizce medet ummaktadır. Gerçeğe katlanamadığımızda arkasına sığınacak bir sis bulutu ararız. Lakin sis, sonunda kesinlikle dağılır. Gücümüzü yettiremediklerimizden unutarak kaçma gayreti beyhude bir efor. Kaçtığımız hakikat, bir gün apansızın, hem de hiç ummadığımız bir anda karşımıza çıkıverir. Biz, unutmaktan çokça medet uman bir toplumuz. Yüzleşme ve özür düzeneklerimiz sakatlanmış, hakikatle kurduğumuz bağdaki sapmalar sıradanlaşmış. Bu da tarihin tekerrürle perçinlenmesine neden oluyor. Lakin başlangıçta sıkıntı, çileli ve acılı olsa da kesin huzur yüzleşmede bence.
‘MELEKLE ŞEYTANIN İKİ BAŞKA ŞEY OLMADIĞINI UNUTMAMAK GEREKİR’
Düşünülen, hesaplaşılan, acı çekilen bir şeye dönüşmüş durumda ‘Ev’; her daim sırtta taşınan bir yük, arandıkça bulunamayan bir şey gibi. Kitabı okurken meskenin hem var olmadığı hem de adım atılan her yer, nefes alınan her an; benlik olduğu hissine kapılıyoruz. Öbür taraftansa konut insanın kendini huzurlu hissettiği bir yerdir, insan orada dış dünyadan korunur, kendini inançta hisseder. Bir şeyin hem bu kadar huzurlu hem de bu kadar acı verici olma durumunu nasıl açıklamak gerekir?
Tözle sanırım. Tam da anlattığınız paradokslar içinde yarılan benliklerin mamulüyüz hepimiz. Az önceki sözlerinizde ‘Ev’in yerine aileyi koyalım mesela artık. Hiç sırıtmaz, mana kaybı olmaz. Ya da hayatı koyalım. Tekrar tıpkı. Fevkalade bir imkânsızlık kıssasıdır insan. Sonsuz bir mana arayışı. Kırılmış ve birileri tarafından iyileştirilmeyi bekleyen kaval kemiğidir. En muhtaç oldukları tarafından kemirilendir. Sevdikleri ve hatta sevenler tarafından çürütülendir. Melekle şeytanın iki farklı şey olmadığını unutmamak gerekir. Kısacası meskenin adresi, yanıtı olmayan ya da tek bir karşılığı olmayan bir soru. Lakin en başa dönmeye kalksak, seçenekler içinde en çok Odysseus’un ‘İthaka’sı olabilir bence mesken. Büyük savaş bittikten sonra başlayan temel savaş. İçimizde yaşanan o iç savaş. O büyülü dönüş hayali. O uzun seyahat. Çokça macera.
“Doğru nedir emin olamazdım fakat yanlışın yapış yapış koynunda onu tanıyacak kadar uzun yaşamıştım,” diyor Seher bir yerde. Bu cümlenin tesiri de romanın geneline, karaktere sirayet etmiş durumda güya. Atılan her adım, tanışılan her insan, söylenen her cümle, söylenmeyen her cümle bu iki zıt kavramı birbirine daha çok yakınlaştırmıyor mu?
Yine az önce bahsettiğimiz çelişkilere göz kırpıyoruz. Hayatta hiçbir şey birbirinden keskin çizgilerle ayrılmıyor. Tersine birden fazla vakit iç içe geçiyor, birbirinin içinde eriyor. En kesin doğrumuzun akabinde bile büyük bir kusur yatabiliyor bu yüzden. Suçluluklar, sorgulamalar bu yüzden bitmek bilmiyor. Ben bu romanı yazarken mutlak yanıtlar bulmaya çalışmadım, onlara inanmıyorum da esasen. Öncelikli olarak çelişkileri görmeye ve onlarla barışmaya çalıştım. Zira bu çıldırtıcı çelişkiler üzerinde yükseliyor küçük ve süper hayatlarımız. Her şey birebir vakitte bizatihi zıttı da birçok vakit. Hiçbir şeyin göründüğü üzere olmadığı, en azından hiçbir şeyin göründüğü halinden ibaret olmadığı bilgisiyle bakarak bu çelişkilerden hiç değilse kendi içinde dengeli bir kavrayış kurmak mümkündür tahminen.
‘BAZEN DEVAM EDEBİLMEK İÇİN VEDALAŞMAYI BİLMEK GEREKİR’
İlk romanınız ‘Unutma Beni Apartmanı’ 2011 yılında yayımlandı. ‘Ev’ yedinci kitabınız. 9 yıl evvelki Nermin Yıldırım’a yönelteceğiniz edebi bir tenkit var mı?
Elbette kendimi pek çok istikametten eleştirebilirim. Bir kez o, yani dokuz yıl evvelki halim çok gevezeydi. Yazdığım metne akmak, kapılmak istiyor, bütün boşlukları doldurmak için akıyor da akıyordum. Bugün birebir ölçülerde olmasa da hâlâ gevezeyim. Yazma iştahından gelen bir gevezelik bu. Ancak insan vakitle neyi yazacağı kadar neyi yazmayacağı üzerine düşünmeyi ve yazdıklarından vazgeçmeyi öğreniyor. Bir de neyi, niçin yazdığını daima seziyor lakin ismini koyması vakit alıyor. Ancak birinci çığlıklar böyledir, canhıraş atılır zira onlar. Hamasetten değil, kaygıdan atılır lakin atanı korkusunu seyretmeye de mecbur bırakarak bir noktada cesurlaştırır. Kısacası dokuz sene evvelki halimi elbette eleştirebilirim, eleştirilecek çok yanım olduğuna eminim. Lakin öncelikle şefkat duyuyorum o halime.
Şu sıra yeni bir kitap çalışmanız var mı?
Yok. Evvela ‘Ev’le vedalaşmak istiyorum. Onca vakit neredeyse içine kapanarak yaşadığı romanın yazımı bitince, ondan ayrılınca bir tıp kayıp yaşıyor insan, onun da kendine nazaran bir yas süreci oluyor. Artık Seher’in sesini, kelamını kalemimden silmeye çalışıyorum evvela. Yoksa nereye gitsem benimle gelir, yeni bir dünyada yeni bir karakter kuramam. Malum, hayat bu türlü. Bazen devam edebilmek için vedalaşmayı bilmek gerekir.
