“Bugünlerde gençler denetimden çıkmış durumda. Kaba bir formda yemek yiyorlar, yetişkinlere karşı saygısızlar, ebeveynlerine karşı çıkıyorlar ve öğretmenlerini sinirlendiriyorlar…”
Bu cümle, komşu teyzenizin söylediği bir cümle değil; 2362 yıl evvel M.Ö. 350 yılında Aristotales tarafından söylenmiş. Yani o vakitten bu vakte değişen bir şey yok…
İletişimin en değerli kuralı karşındakini olduğu üzere kabul etmektir. Ne yazık ki hepimiz hem iş hayatında hem de aile yaşantımızda başkalarını kendimiz üzere görüyor, onlardan tıpkı niyet yapısını ve performansı bekliyoruz. Göremeyince de çatışmaya başlıyoruz. Bu çatışmanın en kıymetli nedenlerinden biri de jenerasyonları anlamamaktan ve nesil çatışmasından kaynaklanıyor. Pekala jenerasyon nedir? Jenerasyon kavramının kelamlık manası ‘yaklaşık olarak birebir yıllarda doğmuş, birebir çağın koşullarını, münasebetiyle birbirine misal kahırları, yazgıları paylaşmış, misal ödevlerle yükümlü olmuş şahısların topluluğudur. Sosyolojik tanımlar incelendiğinde, nesiller, muhakkak tarihlerde doğmuş, toplumsallaşma sürecinde ortak toplumsal, politik, ekonomik vb. olaylardan etkilenmiş, şartlar gereği misal sorumluluklar yüklenmiş oldukları için ortak kıymet, inanç, beklenti ve davranışlara sahip kümeler olarak açıklanabilir.
Kuşakları yalnızca doğdukları vakit dilimleri baz alınarak sınıflandırmak yanlışsız olmaz. Birebir vakitte nesilleri oluşturan topluluğun niyetleri, hissettikleri ve tecrübelerinin tanımlanması da, onları sınıflandırmak için kullanılmaktadır. Kıymetli olaylar, toplumsal eğilimler ve örgüt kültürleri ile şekillenen çalışma biçimleri nesil farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte her nesil o işin hakikat ve yanlışının ne olduğunu kendi eşsiz bakış açısı ile geliştirir ve ona nazaran yanlışsız ve yanlışlarını oluşturmaktadır. Bu durum örgütlerde bir ortada çalışan nesillerin kültür farklılıkları ve bağlantı sıkıntılarının temelini oluşturmaktadır. Her bir neslin hayatı algılama biçimleri ve farklı irtibat üsluplarıyla mevcut ömür ve çalışma alışkanlıklarının dışında davranış biçimleri gösteren kendine mahsus özellikleri bulunmaktadır. Her jenerasyonun karakteristik özellikleri, kıymet yargıları ve tavırları, güçlü ve zayıf tarafları vardır. Bu nesilleri doğduğu yıllara nazaran tanımlarsak;, 1946-1964 ortasına “Patlama Kuşağı”, 1965-1979 ortasına “X Kuşağı”, 1980-1999 ortasına “Y Kuşağı” ve 2000-2021 ortasında doğanlara ise “Z Kuşağı” denilmektedir.
1927-1945 yılları ortasında doğan “Sessiz Kuşak”a ilişkin şahısların yüzde 95’i emekli olmuştur ve çok kısa vakitte gerek sanayi gerekse öbür alanlarda çalışanları kalmayacaktır. Bu jenerasyonun kültürel öğeleri içinde geniş aileler, mahallî toplumsal kümeler ve ağır komşuluk bağlantıları yer almaktadır. Toplumun temel bedelleri ise otoriteye hürmet, sadakat, çok çalışma ve toplumsal pahalara adanmışlıktır. Hayat ideolojileri yaşamak için çalışmaktır.
Başka bir yaşamak için çalışmak ideolojisine sahip nesil ise 1946-1964 yılları ortasında doğan “Patlama Kuşağı”dır. İkinci Dünya Savaşı’ndan çabucak sonraki “nüfus patlaması” yıllarında doğan kelam konusu 1 milyar bebekten ötürü“Baby Boomers”kuşağı olarak da isimlendirilmiştir. Bu devirde dünyaya gelen bireyler “Soğuk Savaş” periyodu çocukları olarak isimlendirilmektedir. Dünyanın insan hakları hareketlerini, radyonun altın çağını, Türkiye’nin ise ihtilali ve çok partili devir sancılarının yaşandığı yıllarda doğan şahısların oluşturduğu nesil olarak tanımlanabilir. Büyümenin, refahın, mal ve hizmetlere hasret hissinin ağır bastığı bir jenerasyondur. Bu kuşak, “kuralcı” olarak tanımlanmaktadır. Sadakat hisleri yüksek, kanaatkâr ve tıpkı vakitte bir yerde uzun müddet çalışabilen bir yapıya sahiptirler. Teknolojinin kimine yakın kimine nazaran ise uzak olduğu söylenebilir. Bu nesil, çalışkan, idealist, kararlarında uyumlu bir yapıya sahiptir. Ayrıyeten bu nesle atfedilen yetki duygusu, işkolik ve bencillik üzere kimi olumsuz özelliklere sahip olduğu tabir edilmektedir. Güç işe ve uzun saatler çalışmanın ehemmiyetine inanan bu nesil üyeleri uzun periyotlu istihdam anlayışıyla çalışmaktadırlar. Kendi kendilerini motive edebilen ve takdir edilmekten hoşlanmayan bir yapıya sahip oldukları söylenebilir.
Türkiye açısından orta nesil manasına gelen, geçiş periyodu çocukları olarak da isimlendirilen “X Kuşağı”nın geçiş devri olarak isimlendirilmesinin nedeni; kelam konusu yıllarda dünyanın değerli değişim ve dönüşümler yaşamaya başlamasından kaynaklanmaktadır. Kelam konusu periyotta ömür koşullarında görülen olumlu gelişmeler, bireylerin davranışları üzerinde de tesir yaratmış, bireylerin nakdî bahisler dışında, toplumsal ömürle ilgili ögelere değer vermelerini beraberinde getirmiştir. Değişen dünyanın dinamiklerinin zalimce yüzlerine çarptığı, olabildiğince kanaatkar, toplumcu, sadık ve idealist bir nesildir. Toplumsal meselelere karşı hassas, iş motivasyonları yüksek otoriteye saygılıdırlar. X jenerasyonu insanları kendi problemlerini kendileri çözmeye alışmıştır ve bu nedenle de kendilerine itimatları ve iş yapabilirlikleri daha yüksektir. Hiyerarşiye sıkı sıkıya bağlı, otoritenin kıymetine inanan, değişimden hoşlanmayan evvelki jenerasyonun bilakis X’ler bağımsızlıkları ile tanınıyor. Paraya fazla odaklanmış bu jenerasyonda bireycilik ve rekabetçilik biraz daha kıymet kazanmıştır. Sen satmıyorsun ben alıyoruma ehemmiyet veren bir satınalım formu vardır. İşe bakışları ise “Yaşamak İçin Çalışan” Bir Jenerasyondur. İş dünyasında yer elde edebilmek için uğraş veren bayanların çocukları olan X’ler, “cinsiyet eşitliği” ile birinci tanışan jenerasyon olmuştur. Bu kuşağın erkek temsilcileri babalarından farklı olarak aile hayatı ve çocuk bakımında daha fazla misyon üstlenmiştir.
Diğer jenerasyonlardan, yetiştikleri devrin olumlu kurallar taşıması sebebiyle ayrılan “Y Kuşağı”, teknolojik imkanlar olarak da gelişme gösteren bir dünyada yetişmişlerdir. Türkiye’de 1980 sonrası olarak söz edilen Y nesli, PC’nin ve GSM teknolojilerinin doğduğu, teknoloji dostu, ferdî, rahat ve globalleşmeye başlayan dünyanın çocuklarıdır. Ömür kaidelerinde meydana gelen değişim ve dönüşümler, Y neslinin öteki nesillerden farklı beklentilere, ümitlere ve tercihlere sahip olmalarını beraberinde getirmiştir. Mevcut çalışma alışkanlıklarının dışında davranış biçimleri gösteren bu nesil bir istikametiyle tertiplere farklı pahalar katarken bir yandan da eleştirilen, kuşkuyla bakılan bir nesil olarak göze çarpmaktadır.
2025’te Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerdeki işgücünün yüzde 60’a yakınının Y neslinden olması öngörülmektedir. Günümüzde Y neslinin cümbüş, gezme, yaşama, yeni şeyler deneme, muvaffakiyet, para, alışveriş, ne istediğini bilme, ağır çalışma, hayallerinin peşinden koşma, sorgulama ve sevdiklerine vakit ayırma ögelerine ehemmiyet verdikleri dikkat çekmektedir. Narsist, bireyci ve girişimcilerdir. Teknoloji hayatlarında pek çok şeyin simgesi olup otoriteye saldırgan davranan bir jenerasyondur. Özgür olmayı seviyorlar; sık iş değiştiriyorlar bu nedenle aidiyetleri zayıf, kendilerinin değil, yeteneklerinin yönetilmesinden hoşlanıyorlar. Kendi üzere insanların çalıştığı yahut satın aldığı şeyler onlar için daha kıymetlidir.
İş ve hayat istikrarını kurarak çalışmak onlar için değerli olan mevzulardır. Kısa müddette yetki ve sorumluluk alıp, terfi etmek istiyorlar. Yöneticisinden yahut ailesinden haddini bildirim değil, geri bildirim almak istiyorlar bunu da olumlu da olsa, olumsuz da olsa geri bildirimi herkesin önünde değil birebir almak istiyorlar. Mevkiye daha az, yeteneğe ve muvaffakiyete daha fazla hürmet gösteriyorlar, Y Jenerasyonu için deneyiminizin ve mevkinizin ne olduğu çok kıymetli değildir. Mevki ve unvan, yaş üzere şeyler gençleri pek etkilemiyor.Kendisine paha verildiğini hissettiği bir kurumda çalışmayı daha fazla fiyat alacağı bir işe tercih edebiliyorlar. Çalıştığı şirkette şahsî gelişimine yapılacak yatırımı ve gelişim fırsatlarını alacağı fiyattan daha fazla önemsiyorlar. Y Kuşağı’nın işe dair en büyük telaşı; takdir edilmemek. Y Jenerasyonunun yöneticiden beklentisi kendisini geliştirmesi. En az o kadar değerli bir öteki özellik de yaratıcı ve yenilikçi fikirlere açık olması. Y Kuşağı’nın ülkü yönetici profili “emeği takdir eden, yol gösteren” insan olarak ortaya çıkıyor. Yöneticinin eğlenceli olması gençlerin pek umurunda değil.
Y Neslinin en bariz özellikleri 7×24 online yaşamaları olan, toplumsal medyayı her manada çok faal bir halde kullanan bu jenerasyonun temsilcileri, patronlarından de beklentileri bu tarafta. Teknolojiyi yakından takip eden, internet üzerinden alışveriş yapan, birebir anda birden fazla işi yapabilen, farklı kaynak ve araçlardan eş vakitli gelen bilgileri çarçabuk kavrayabilen, özgürlüğüne düşkün, öğrenmeye istekli, ailesine paha veren, ilgi odaklı, toplumsal bilince sahip, işbirlikçi ve sabırsız bir nesil. Âlâ bir patron markasına sahip bir işte çalışmak onun için kıymetli bir göstergedir.
Son olarak bahsedeceğim jenerasyon ise 2000-2021 yılları için tanımlanan Z Kuşağı. Z jenerasyonunun pek çok özelliği GSM tabanlı bir jenerasyon olacağına işaret etmektedir. Z nesli, dünya zevklerine düşkün, teknolojiyi süratli formda kavrayan, işlerini kısa müddette ve titiz biçimde yerine getiren davranış özellikleriyle dikkat çekmektedir. Teknolojiyi ileri derecede kullanan Z nesli, taşınabilen, daima yanlarında olan küçük aygıtları, bilgisayar, tabletler, MP4 çalar, i-Pod’lar ve cep telefonları ile büyümektedir. Tam teknoloji çağı çocukları olan Z Jenerasyonuna, “digital yerliler” de diyebiliriz. İnsanlık tarihinin el, göz, kulak vb. motor marifetleri senkronizasyonu en yüksek kuşağı. Yaratıcılığa müsaade veren aktivitelerden hoşlanıyorlar. Sonuç odaklılar. Çok diplomalı, uzman ve buluşçu olacaklar. Tatminsiz, kararsız ve doğuştan tüketiciler. Yalnız yaşamayı tercih ediyorlar. Adaleti, barış iklimini önemsiyorlar. Benzeşmek istiyorlar, farklılaşmak değil. Sorgusuz yaşayacaklar onların iş devrinde her şey sistemler tarafından yapılıyor, yapay zeka tarafında karar veriliyor olacak. Bu neslin spiritual ruhu yönetilmeli. Hayat standartlarında meydana gelen değişim ve dönüşümler Z nesli bireylerinin öteki nesillere göre bambaşka bir dünyada yetişmelerini beraberinde getirmiş, bilhassa teknolojide meydana gelen ilerlemeler sözkonusu neslin ferdî özelliklerinin öteki nesillerden ayrılmasına neden olmuştur. Bu neslin tarih boyunca en fazla eğitim almış nesil olacağı kestirim ediliyor. Yaşlı, varlıklı ebeveynler ve az sayıda kardeşe sahip olacak bu nesil için şimdiden materyalist olacakları tarafında kestirimler yürütülüyor.
Özetle toplumların sahip olduğu kültürel yapı vakit içerisinde ekonomik, politik, toplumsal ve teknolojik faktörlerden ötürü değişime uğramaktadır. Yetişkin jenerasyonların vakit içerisinde değişime uğrayan kültürel yapının ögelerini yeni jenerasyonlar kadar kabul etmede istekli davranmamaları, nesillerin birbirlerini anlayamamalarını, görüş, niyet ve kanaatlerinde birtakım farklılıkların oluşmasını beraberinde getirmektedir. Bunun da ötesinde her neslin içerisinde bulunduğu periyodun kaidelerine nazaran farklı imkanlara sahip olması, vakit içerisinde bireylerin farklı imkanlarla yetişmesini beraberinde getirmiştir. Tüm bu kanılar Türkiye şartlarında tahlil edildiğinde sessiz jenerasyon çalışanlarının savaş yıllarını gördüğünü, Baby Boomers(Patlama) neslinin ikinci dünya savaşından çabucak sonra dünyaya geldiğini göstermektedir. Yapılan tahlillerde sessiz jenerasyon ve Baby Boomers nesli öbür jenerasyonlara göre her taraftan daha olumsuz kaidelerde yetişmiş oldukları dikkat çekmektedir. Baby Boomers jenerasyonundan sonra dünyaya gelen X jenerasyonu devrinde eğitim, sıhhat ve teknoloji imkanlarında iyileşmelerin olduğu görülmektedir. X jenerasyonunun teknoloji ile geç tanışmaları, onların teknolojiyi bünyelerine katmada pürüz teşkil etmemiştir. Y nesli ise her taraftan gelişme gösteren bir dünyanın daha rahat kaidelerinde dünyaya gelmişler, teknoloji dostu, ferdî, rahat ve globalleşmeye başlayan dünyanın çocukları olarak isimlendirilmişlerdir. Y nesli ardından dünyaya gelen Z nesilleri ise dijital nesiller olarak adlandırılmışlar, teknoloji dostu olmalarının ötesinde, teknolojik, ferdî, güç beğenen, global dünya vatandaşları olmaları istikametiyle dikkat çekmektedirler.
