Baharın gelişi olarak kutlanan Nevruz Bayramı, mart ayıyla bir arada gündemde yer aldı. Her yıl Balkanlar’dan Orta Asya’ya kadar epeyce geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz Bayramı gelenekleri ülkemizde de uygulanıyor. Yeni yılın başlangıcı ve baharın müjdecisi olarak kabul gören Nevruz Bayramı, asırlardır süren gelenekleriyle Anadolu’da coşkuyla kutlanıyor. Dünyanın en geniş kültürüne sahip Nevruz Bayramı, “kötü kelam orucu”, “çevre paklığı ve alav alav”, “ölü bayramı”, “yaşlı ve hastaları ziyaret”, “çocuk günü”, “gençlik günü” ve “yeddi levin” olmak üzere 7 kademede icra ediliyor. Pekala, nevruz ne vakit? Nevruz gelenekleri nelerdir? İşte, detaylar.
NEVRUZ NE VAKİT 2025?
Nevruz 2025 yılında 21 Mart Cuma gününe denk geliyor. Nevruz’un her yıl bu tarihte kutlanmasının ise bir nedeni var. Güneş 21 Mart’a kadar güney yarımküreye daha çok ısı ve ışık verirken, bu istikrar 21 Mart’ta eşitlenip, daha sonra kuzey yarımküre lehine bozuluyor.
Nevruz bayramı resmi tatil günleri ortasında yer almadığı için bugün de kamu kurumlarıyla eğitim kuruluşları kapalı olmayacak.
NEVRUZ NEDİR?
Türk dünyasında “yeni yılın başlangıcı”, “baharın müjdecisi”, “doğa bayramı” olarak kabul gören ve bilinen tarihi 18 asırdan fazla olan Nevruz Bayramı, asırlardır devam eden gelenekleriyle Anadolu’da coşkuyla kutlanıyor.
Bayramdan 2 hafta evvel, inananlar tarafından makus kelam orucu tutuluyor. Bu çerçevede makus kelam konuşmanın günah sayıldığı nevruz boyunca, herkes geçen yılın dertlerini, acılarını unutmaya çalışırken, küs olanlar ise barıştırılıyor.
Uzun ve sert kış aylarından sonra tabiatın baharla tekrar canlanmasını sembolize eden nevruz, Orta Asya’dan Anadolu’ya birçok coğrafyada toplumsal birliği, dayanışmayı, yardımlaşmayı sağlayan içeriğiyle varlığını koruyor.
Çin kaynaklarında, milattan evvel 3. yüzyılda Hunların bahar aylarında şenlik düzenlediğinin yer alması hasebiyle geçmişi o yıllara kadar dayandırılan nevruz, Türklerin Ergenekon’dan çıkış günü olarak da kabul ediliyor.
Kelime olarak “yeni gün” manasına gelen bu özel günde, tabiatın canlamasıyla yeni bir yılın başladığına ve ne kadar bolluk, rahmet, yardımlaşma ve dayanışmayla geçirilirse tüm yılın o halde geçeceğine inanılıyor.
NEVRUZ RİTÜELLERİ VE GELENEKLERİ NELERDİR?
Başta Anadolu, Orta Asya ve çeşitli coğrafyalarda kutlanan Nevruz Bayramı’nın ritüelleri de jenerasyondan jenerasyona aktarılıyor.
Kimi inanışlarda yeni yılın başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Yıkanmak ve sudan atlamak da arınmak için yapılan adetler ortasında bulunuyor. Ateş ve sudan atlamak tüm nevruz kutlamalarındaki ortak ögelerden biri olarak dikkati çekiyor.
Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu “nevruz sofrası”na toplu halde oturuluyor. Yılın bolluk ve rahmetle geçmesi için kurulan varlıklı sofrada, herkes her yemekten yiyerek, yılın o rahatlıkta geçmesini diliyor.
“Semeni” geleneği de uzun yıllardır yaşatılıyor. Bu gelenekte, tarımda bereketli bir yıl dileğiyle, nevruzdan evvel kaplarda arpa, buğday çimlendiriliyor ve bunlar sofralara konuluyor.Yeni yılı yeni kıyafetler giyerek karşılayan beşerler, öncesinde meskenlerini temizliyor, varsa yıkılan yerleri onarıyor, badanalarını yapıyor. Beşerler böylelikle yeni yılda her şeyin yeni olmasına itina gösteriyor.
Nevruzda mezarlık ziyareti de sık görülen ritüellerden. Bu ritüel, ecdatla evladın buluşması olarak görülüyor. Kabir ziyaretlerinde atalara hürmet gösteriliyor.
Nevruz Bayramı kutlamalarında yumurtaların tokuşturulması da yaygın görülüyor. Üremeyi tabir eden yumurtalar, bolluk için boyanıyor ve tokuşturuluyor. Ayrıyeten spor karşılaşmaları düzenleniyor, müzikler söylenip dans ediliyor, şairler şiir okuyor.
Nevruzun tarihi Ergenekon’a dayandırıldığından o gün demir dövülerek Ergenekon’dan çıkış da kutlanıyor.
TÜRK DÜNYASINDA NEVRUZ
Ege Üniversitesi (EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Folklorü Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alimcan İnayet, AA muhabirine yaptığı açıklamada, nevruzun Türk dünyasının ortak kıymetlerinden olduğunu ve bu bayramın “nevruz”, “navruz”, “navrız”, “novrız”, “mevris”, “saban toy”, “ulusun ulu günü”, “cılgayak” üzere isimlerle anıldığını söyledi.
Bu bayramın Anadolu’da da “mart dokuzu”, “yıl sırtı”, “gün dönümü”, “sultan nevruz” üzere isimlerle kutlandığını anlatan İnayet, şöyle konuştu:
“Nevruzun kökeniyle ilgili birkaç görüş ileri sürülmüştür. Bunlardan birisi nevruzun Türk bayramı olduğu, Türkler vasıtasıyla bütün Asya ve Avrupa’ya yayılmış olduğudur. Bu görüşü ileri sürenlere nazaran, nevruz geleneğinin temeli Ergenekon Destanı’dır. Ergenekon Türklerin var olma kanısının sembolüdür. Nevruz, Türklerin Ergenekon’dan çıkışının anısına kutlanmıştır. Ayrıyeten Çin tarih kaynakları nevruzun Hunlar periyodundan itibaren kutlanmakta olduğunu kaydeder.”
İnayet, nevruzun geçmişten bugüne değişik Türk uzunluklarını birleştiren bir kültür bağı ve Türk ulusal şuurunu, ulusal kimliği ve kültürünü besleyen bir kaynak olduğunu söz etti.
