Obezite, bedene besinler ile alınan gücün,harcanan güçten fazla olmasından kaynaklanan ve beden yağ kitlesinin, yağsız beden kitlesine oranla artması ile karakterize olan kronik bir hastalıktır. Yetişkin erkeklerde beden tartısının %15-18’i, bayanlarda ise %20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Bu oranın erkeklerde %25, bayanlarda ise %30’un üstüne çıkması obeziteyi oluşturmaktadır. Obezite, başta kardiovasküler ve endokrin sistem olmak üzere bedenin tüm organ ve sistemlerini etkileyerek çeşitli bozukluklara ve hatta ölümlere yol açabilen kıymetli bir sıhhat sorunudur. Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) tarafından en riskli 10 hastalıktan biri olarak kabul edilen obezitenin, tekrar tıpkı örgüt tarafından yürütülen son araştırmalarda kanserle yakın ilgisi olduğu da belirlenmiştir.
Son yıllarda birçok sanayi ülkesinde obezite ve fazla kilolu olma sıklığı artmakta ve bu olay birçok popülasyonu üzen bir sorun halini almaktadır. İnsanlığı etkileyen hastalıklardan hiçbiri obezite kadar yaygın olmamıştır. Bu da göstermektedir ki obezite, veba, tüberküloz ve AIDS üzere enfeksiyöz bir etkenden kaynaklanan hastalıklardan farklı olarak yeme alışkanlığı, toksik kimyasallar, ömür şekli üzere birçok faktöre bağlı olan bir sistem ile gelişmektedir.
Ülkemizde son 30 yılda obezite giderek artmış ve Erkeklerde %20,5 Bayanlarda ise % 41,0 Toplamda % 30,3 olarak bulunmuştur.
Obezite nasıl saptanır?
Dünya Sıhhat Örgütü’nün obezite sınıflandırması temel alınarak obeziteyi belirlemek için yaygın olarak Vücut Kitle İndeksi (BKİ) kullanılmaktadır. BKİ, bireyin beden yükünün (kg), uzunluk uzunluğunun (m cinsinden) karesine (BKI=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir pahadır. BKİ uzunluk uzunluğuna nazaran beden yükünün iddia edilmesinde kullanılmakta, bedende yağ dağılımı akkında bilgi vermemektedir.
Yeşil alan olunması gereken aralığı, turuncu alan dikkat edilmesi-önlem alınması gereken aralığı, kırmızı alan ise tehlikeli aralıkları göstermektedir.
Şişmanlığın yol açtığı sıhhat sıkıntıları nelerdir?
İnsülin direnci – Hiperinsülinemi
Tip 2 Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)
Hipertansiyon
Koroner arter hastalığı
Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi
Metabolik sendrom
Safra kesesi hastalıkları
Bazı kanser cinsleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve göğüs kanserleri,
erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri )
Osteoartrit
Felç
Uyku apnesi
Karaciğer yağlanması
Astım
Solunum zorluğu
Gebelik komplikasyonları
Menstruasyon düzensizlikleri
Aşırı kıllanma
Ameliyat risklerinin artması
Ruhsal problemler (Anoreksiya nevroza (yemek yememe) yahut Blumia nevroza (kusarak yediği
besinlerden yararlanmama), Binge eating (tıkınırcasına yeme), gece yeme sendromu gibi
ortaya çıkabilir yahut bir şeyi daha fazla yiyerek ruhsal doyum sağlamaya çalışma)
Toplumsal uyumsuzluklar
Özellikle sık aralıklarla yük kaybetme ve kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla
olması nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları
Kas-iskelet sistemi problemleri
Obezite nasıl tedavi edilir?
Obezite tedavisinde maksat, gerçekçi bir beden yükü kaybı hedeflenerek, obeziteye ait morbidite ve mortalite risklerini azaltmak, bireye kâfi ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırmak ve ömür kalitesini yükseltmektir. Beden tartısının %10 azalması, obezitenin yol açtığı sıhhat meselelerinde besbelli azalma sağlamaktadır.
Obezite tedavi yöntemleri
1.Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi
Obezitenin tedavisinde tıbbi beslenme tedavisi anahtar rol oynamaktadır. Obezitede beslenme tedavisi ile, beden yükünün, boya nazaran olması gereken (BKİ= 18.5 – 24.9 kg/m2) seviyeye indirilmesi hedeflenmelidir.
Tıbbi beslenme (diyet) tedavisinin bireye mahsus olduğu unutulmamalıdır.
Amaç, bireye yanlışsız beslenme alışkanlığı kazandırılması ve bu alışkanlığını sürdürmesidir.
2.Egzersiz tedavisi
Yetişkinlerin her gün ortalama 30 dakika orta şiddette idman yapması önerilmektedir. Bu seviye bir aktivite günlük 840kj (200kkal) güç tüketimini sağlar. İdman tedavisinin temel unsurları aşağıda belirtilmiştir:
Egzersizin Çeşidi; Yürüyüş, Günlük Ömür Aktivitelerinde Artış, Direnç Egzersizleri
Egzersizin Sıklığı; Her gün yahut en az 5 gün/hafta
Egzersizin Müddeti; 40-60 dk/günde 1 defa, 20-30 dk/günde 2 kez
Önerilen idman programı, bireye has olmalı, eğlenceli, uygulanabilir ve bireyin günlük ömür alışkanlıkları ile uyumlu olmalıdır.
3.Davranış değişikliği tedavisi
Fazla tartı kazanımına neden olan yemek yeme ve fizikî aktivite ile ilgili olumsuz davranışları uyumlu istikamette değiştirmeyi yahut azaltmayı, olumlu davranışları ise pekiştirerek hayat biçimi haline gelmesini amaçlayan bir tedavi halidir.
4.Farmakolojik tedavi
Obezite tedavisinde kullanılacak ilaçlar hafif ve orta derecede yük fazlalığı olan bireyler için uygun değildir. Kullanılan ilaçların kesinlikle doktor tavsiyesi ve denetiminde kullanılması gerekliliği büyük ehemmiyet taşımaktadır.
5.Cerrahi Tedavi(Bariatrik Cerrahi)
Cerrahi tedavi seceneklerin hedefi bireylerin öbür tedavi tekniklerini uyguladıkları halde sonuç alamamaları yahut alınana sonucun kalıcı olmadığı durumlarda , kalıcı kilo kaybını sağlamaktır.
Bariatrik cerrahide (obezite cerrahisi) 3 farklı düzenek ile kilo randımanı sağlanmaktadır. Bu formüller ;
Alımı kısıtlayıcı (Restriktif)
Emilimi bozucu (malabsorptif )
Kombine sistemler (Alım kısıtlayıcı + Emilimi bozucu)
Alım kısıtlayıcı formüllerde maksat , kişinin fazla tüketimini engelleyerek ,aşırı kalori tüketimim azaltılmasıdır. Bu sistemlerde emilim bozulmadığı için şahısta vitamin ve mineral eksiklikleri çoğunlukla görülmemektedir. Bu sebepler vitamin ve mineral desteğine sıklıkla gerek yoktur.
Emilim bozucu sistemlerde maksat, alınan besin ölçüsü değişmeksizin besinin emileceği barsak uzunluğunu değiştirip (bir ölçü barsak BY-PASS edilerek) alınan besinden emilecek kalori ölçüsünü azaltmaktır. Kalori emilimi bozulurken bunun yanında vitamin ve mineral emilimi de bozulacak ; ömür uzunluğu vitamin ve mineral desteği gerekecektir.
Kombine metotlarda ise hem alım kısıtlanıp hemde emilim bozulacağı için her iki prosedüre ilişkin bulgular görülecektir.
Bu usuller genel olarak ;
Alımı kısıtlayıcı olanlar
– Sleeve Gastrektomi (Tüp Mide )
– Ayarlanabilir Mide Bandı
Emilim bozucu
-Bİliopankreatik Diversiyon
– Duodonal Switch
– Duodojejunal BY-PASS
Kombine yöntemler
– ROUX-EN-Y Gastrik BY-PASS
– Küçük Poş Gastrik BY-PASS
Bu prosedürlerde haric minimal invaziv metotlar olarak bedellendirilen , rastgele bir cerrahi müdahale yapılmadan endoskopik (ağızdan bir kamera ile girilerek) olarak yapılan Gastrik Balon (Mide Balonu) ve Gastrik Botox (Mide Botoksu) süreçleri mevcuttur.
Obezite cerrahisinin makul kriterleri vardır. bunlar;
Beden Kitle Endeksinin > 40 kg/m2 olması
veya
Beden Kitle Endeksinin > 35 kg/m2 büyükolması ve yandaş hastalıkların var olması. (Hipertansiyon, Diyabetes Mellitus, Uyku Apnesi ,Dejeneratif Artirt vb.)
