Gündelik Hayatta Nasıl Başa Çıkabiliriz?
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), birçok insanın hayatında farkında bile olmadan karşılaştığı bir durumdur. Aklımıza gelen rahatsız edici fikirler ya da daima tekrar etmek zorunda hissettiğimiz davranışlar, bazen sıradan bir alışkanlık üzere görülebilir. Lakin, bu niyetler ve davranışlar kişinin günlük ömrünü önemli formda etkiliyorsa, OKB kelam konusu olabilir. OKB, yalnızca bir “takıntı” ya da “titizlik” sıkıntısı değildir. Kişinin denetim edemediği obsesyonlar (rahatsız edici düşünceler) ve kompulsiyonlar (tekrar eden davranışlar) hayat kalitesini düşürür. Bu yazıda, OKB’nin ne olduğunu, belirtilerini ve gündelik hayatımızda nasıl başa çıkabileceğimizi inceleyeceğiz.
OKB’nin Belirtileri: Zihin ve Davranışların Sıkışması OKB’nin temel iki bileşeni obsesyonlar ve kompulsiyonlardır. Obsesyonlar, ekseriyetle istenmeyen, rahatsız edici ve tekrarlayıcı niyetler, dürtüler ya da imgeler olarak tanımlanır. Örneğin, ellerini temizlemediğinde önemli halde hastalanacağını düşünen biri, bu niyetin yanlış olduğunu bilse bile ondan kurtulamaz. Bu niyetler, denetim edilemeyen ve kişinin günlük hayatında çok tasa yaratan bahisler olabilir. Kompulsiyonlar ise bu rahatsız edici fikirlerden kurtulmak için yapılan tekrar eden davranışlardır. Kişi obsesyonlarını denetim altına almak için belli ritüellere başvurur. Örneğin, kapıyı kilitlediğinden emin olmak için tekrar tekrar denetim etmek ya da ellerini daima yıkamak üzere. Lakin bu davranışlar, süreksiz bir rahatlama sağlasa da aslında sorunu daha da derinleştirir. OKB’nin farklı tipleri vardır. Bunlar ortasında paklık ve nizam takıntıları, denetim etme (kapıların, ocakların kapalı olup olmadığını tekraren denetim etme), zihinsel kompulsiyonlar (tekrarlayan dua etme ya da sayma gibi), ve biriktirme eğilimleri bulunur.
OKB’nin Gündelik Omurdaki Yansımaları
OKB, kişinin yalnızca kendi içinde yaşadığı bir sorun olmaktan çok daha fazlasıdır. Gündelik hayatı derinden etkileyebilir. Örneğin, bir insanın işine geç kalmasına neden olan daima paklık ritüelleri ya da kişiyi aile bağlantılarında güç durumda bırakan çok denetim davranışları vakitle hayat kalitesini düşürebilir. OKB, toplumsal bağlantılarda de sorun yaratabilir. Takıntılar nedeniyle toplumsal ortamlardan kaçınmak, daima birebir şeyler hakkında konuşmak yahut etrafındakilerden tekrar eden sorularla onay beklemek, bireyin yalnızlaşmasına neden olabilir. Ayrıyeten, OKB’li bireyler sık sık yaptıkları ritüellerden ötürü vakit kaybettiklerinden, iş yahut okul hayatında da performans düşüklüğü yaşayabilirler.
OKB ile Başa Çıkma Stratejileri
OKB ile yaşamak sıkıntı olabilir, lakin birtakım stratejilerle bu durumun üstesinden gelmek mümkündür.
İşte OKB ile başa çıkmada birkaç prosedür:
1. Şuurlu Farkındalık (Mindfulness) Teknikleri Mindfulness, kişinin anın farkında olarak, rahatsız edici niyetleri yargılamadan kabul etmesine dayanır. OKB’li bireyler, obsesif fikirlerini bastırmak yerine, onların yalnızca bir niyet olduğunu kabul ederek, niyetle çaba etmeyi bırakabilir. Bu, kişinin fikirlerini denetim etme baskısını azaltarak kompulsiyonları zayıflatabilir.
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Bilişsel Davranışçı Terapi, OKB tedavisinde kullanılan metotlardan biridir. Bu terapi, obsesif niyetler ve kompulsiyonlar ortasındaki döngüyü kırmayı amaçlar. Kişi, terapist yardımıyla bu döngüyü anlamayı öğrenir ve kanılarını daha sağlıklı yollarla yönetmeyi başarır.
3. Küçük Adımlarla Progresif Yollar OKB, büyük değişiklikler yapmayı zorlaştırabilir. Bu nedenle, kişi küçük ve yönetilebilir adımlarla hayatını değiştirmeye çalışmalıdır. Örneğin, daima ellerini yıkayan biri, yıkama sayısını bir ölçü azaltarak bu döngüyü kademeli olarak kırabilir. Bu yaklaşım, beynin yeni alışkanlıklar geliştirmesine imkan tanır.
4. Dürtü Denetimi ve Rahatsızlıkla Baş Etme OKB’nin zorlayıcı kısmı, rahatsız edici bir dürtü geldiğinde kompulsiyonlara boyun eğmemek için güçlü bir irade geliştirmektir. Kişi, rahatsızlık hissiyle başa çıkmayı öğrenerek kompulsiyonlarını yavaş yavaş azaltabilir. Bu, çoklukla rahatsızlığın kısa bir mühlet sonra geçeceğini fark etmekle başlar.
5. Takviye Almanın Ehemmiyeti OKB ile başa çıkarken, profesyonel takviye almak büyük değer taşır. Psikoterapiler ve ilaç tedavisi, OKB’yi yönetmede çok tesirlidir. Ayrıyeten, dayanak kümeleri yahut etrafınızdaki insanlardan dayanak almak da süreci kolaylaştırabilir. Kişi yalnız olmadığını fark ettiğinde, OKB ile gayreti daha manalı hale gelir.
OKB ile Hayat: Umut ve Düzgünleşme Mümkün OKB, kişinin ömür kalitesini önemli biçimde etkileyebilen bir rahatsızlık olabilir, lakin tedavi ve gerçek stratejilerle düzgünleşme mümkündür. Unutulmamalıdır ki, her birey kendi suratında ve kendine özel bir seyahat yaşar. Tedavi süreçleri vakit alabilir, lakin nizamlı bir terapinin yardımıyla kişi hayatını tekrar denetim altına alabilir. OKB ile çaba eden bireylere, kendilerine şefkat göstermeleri ve her adımı bir muvaffakiyet olarak görmeleri önerilir. Bir gün içinde her şeyi değiştirmek mümkün olmayabilir, lakin küçük adımlar bile büyük farklar yaratır.
Değerli olan, bu sürecin bir modülü olarak kendilerine vakit tanımak ve takviye almaktan çekinmemek.
