Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), obsesyonlar ve kompulsiyonlar olarak isimlendirilen iki ana bileşenle karakterize edilen kronik bir zihinsel sıhhat durumudur. Obsesyonlar, kişinin istemsiz olarak deneyimlediği tekrarlayan, rahatsız edici kanılar, dürtüler yahut imgeler iken; kompulsiyonlar, bu obsesyonların yarattığı korkuyu azaltmak yahut ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen tekrarlayıcı davranışlar yahut zihinsel aksiyonlardır. OKB, bireyin günlük ömrünü ve fonksiyonelliğini kıymetli ölçüde etkileyebilir ve ekseriyetle büyük bir düşünce kaynağıdır.

Obsesyonlar

Obsesyonlar, çoklukla ağır dert ve külfete neden olan istemsiz kanılar, imgeler yahut dürtülerdir. Bu obsesyonlar birçok vakit kişinin bedellerine yahut inançlarına karşıttır ve bu durum bireyde suçluluk yahut utanç hislerine yol açabilir. Obsesyonların birtakım yaygın tipleri şunlardır:

Bulaşma Obsesyonları: Mikroplardan, kirden yahut toksinlerden bulaşma korkusu. Örneğin, bir kapı koluna dokunduktan sonra ellerinin kirlendiğine inanmak.
Saldırganlık Obsesyonları: Kendine yahut diğerlerine ziyan verme korkusu. Örneğin, bir aile üyesine ziyan verme niyeti.
Cinsel Obsesyonlar: Uygunsuz yahut kabul edilemez cinsel niyetler. Örneğin, kişinin cinsel yönelimiyle ilgili istenmeyen fikirler.
Dini Obsesyonlar: Dini inançlara ters fikirler yahut davranışlar. Örneğin, kutsal bir şeye saygısızlık etme korkusu.
Sorumluluk Obsesyonları: Diğerlerine ziyan verme yahut bir şeyi yanlış yapma korkusu. Örneğin, meskendeki gaz ocağını açık bırakma korkusu.

Kompulsiyonlar

Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı ağır tasayı azaltmak için tekrarlanan davranışlar yahut zihinsel hareketlerdir. Kompulsiyonlar ekseriyetle kişinin günlük hayatını olumsuz etkileyebilecek kadar vakit alıcı olabilir. Birtakım yaygın kompulsiyonlar şunlardır:

Temizlik ve Yıkama: Daima elleri yıkama, duş alma yahut eşyaları temizleme. Bulaşma obsesyonlarına reaksiyon olarak gelişir.
Kontrol Etme: Kapıların kilitli olup olmadığını, elektrikli aletlerin kapalı olup olmadığını daima denetim etme.
Sayma ve Tekrar Etme: Makul bir davranışı muhakkak sayıda tekrar etmek. Örneğin, bir kapıyı üç defa açıp kapama.
Düzenleme ve Simetri: Eşyaların makul bir sıraya nazaran düzenlenmesi yahut simetrik olmasına yönelik çok istek.
Ritüeller: Muhakkak sözleri tekrarlamak, dualar etmek yahut muhakkak bir sırayla günlük misyonları yerine getirmek.

OKB’nin Nedenleri

OKB’nin kesin nedeni şimdi tam olarak anlaşılamamış olsa da, birçok faktörün bir ortaya gelmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu faktörler ortasında biyolojik, genetik ve çevresel tesirler yer alır:

Biyolojik Faktörler: Beyindeki nörotransmitterler, bilhassa serotonin, OKB’de değerli bir rol oynar. Serotonin, hudut hücreleri ortasındaki irtibatı sağlayan bir kimyasaldır ve bu kimyasalın dengesizliği OKB belirtilerine yol açabilir. Birtakım beyin yapılarının işlevselliğinde görülen anormallikler de OKB’nin gelişimine katkıda bulunabilir.
Genetik Faktörler: OKB’nin genetik bir bileşeni olduğu düşünülmektedir. Ailede OKB hikayesi olan bireylerde, bu bozukluğun görülme mümkünlüğü daha yüksektir. Genetik yatkınlık, bireyin bu bozukluğa karşı daha hassas olmasına neden olabilir.
Çevresel Faktörler: Travmatik ömür olayları, çocuklukta yaşanan gerilimli durumlar yahut çok esirgeyici aile yapısı üzere çevresel faktörler, OKB’nin gelişiminde rol oynayabilir. Ayrıyeten, kimi enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıklar, bilhassa çocuklarda, OKB belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir.

OKB’nin Belirtileri

OKB’nin belirtileri ekseriyetle obsesyonların ve kompulsiyonların tabiatına nazaran değişir, lakin yaygın belirtiler şunlardır:

Sürekli Tekrar Eden Düşünceler: Kişi, istemediği halde daima makul fikirleri başında tekrar eder. Bu fikirler çoklukla korkutucu yahut rahatsız edici olabilir.
Zihinsel Ritüeller: Birey, obsesyonlara cevap olarak makul kanıları yahut sözleri zihninde daima tekrarlar.
Sosyal İzolasyon: Kişi, obsesyonlarının ve kompulsiyonlarının yarattığı utanç yahut rahatsızlık nedeniyle toplumsal ortamlardan kaçınabilir.
Anksiyete ve Depresyon: OKB’ye bağlı olarak gelişen ağır dert ve kasvet, vakitle depresyona yol açabilir.
Zaman Tüketici Davranışlar: Kompulsiyonlar, kişinin günlük ömrünü olumsuz etkileyebilir ve kıymetli ölçüde vakit alabilir.

OKB’nin Tedavisi

OKB’nin tedavisinde yaygın olarak kullanılan prosedürler ortasında bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve farmakoterapi yer alır:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): OKB tedavisinde en tesirli formüllerden biri olarak kabul edilir. BDT, kişinin obsesyonlarını ve kompulsiyonlarını daha uygun anlamasına ve bu fikirlere karşı daha sağlıklı yansılar geliştirmesine yardımcı olur. Maruz bırakma ve reaksiyon tedbire (MTÖ) terapisi, kişinin obsesyonlarına maruz kalmasını ve kompulsiyonlarını gerçekleştirmemesini sağlayarak bu döngüyü kırmayı gayeler.
Farmakoterapi (İlaç Tedavisi): OKB tedavisinde selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) üzere antidepresanlar sıklıkla kullanılır. SSRI’lar, beyindeki serotonin düzeylerini düzenleyerek obsesyon ve kompulsiyonları hafifletmeye yardımcı olabilir. Birtakım durumlarda, SSRI’lar kâfi olmadığında, antipsikotik ilaçlar da tedaviye eklenebilir.
Psiko-eğitim ve Aile Desteği: OKB tedavisinde aile dayanağı ve psiko-eğitim de kıymetlidir. Bireyin ailesi, OKB hakkında bilgilendirilerek, kişinin tedavi sürecinde daha uygun takviye almasını sağlayabilir.

Sonuç

Obsesif Kompulsif Bozukluk, bireyin ömür kalitesini ve fonksiyonelliğini önemli biçimde etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Fakat, yanlışsız tedavi ve takviye ile OKB belirtileri kıymetli ölçüde hafifletilebilir ve bireyin olağan ömrüne dönmesi sağlanabilir. Tedavi sürecinde bireyin kendini tanıması, tetikleyicilerini anlaması ve bu döngüleri kırmak için gerekli adımları atması büyük ehemmiyet taşır. OKB ile başa çıkmak güç olabilir, lakin uygun tedavi yaklaşımları ile yönetilebilir ve bireyler ömürlerini daha tatmin edici bir biçimde sürdürebilirler.