DSM-5 (Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistiksel El Kitabına Göre)
Obsesyon, takıntılı fikir, fikir ve dürtülerdir. Kişi, bu saçma niyetlerin zihninde yer almasına pürüz olamaz ve her birini zihninden bir türlü uzaklaştıramaz. Kişide ağır eza ve huzursuzluk yaratan kanılardır. Bu kanılar, şahısta besbelli bir anksiyete ortaya çıkarır. Kişi, bu fikirlerin mantıksız olduğunu bilir, ancak onları yeniden de denetim etmekte zorlanır. Yukarıda bahsedilen obsesif fikirlerin neden olduğu, ağır ezayı azaltmak yahut ortadan kaldırmak için yapılan tekrarlayan davranışlardır. Kişi, bu davranışların mantıksız olduğunu bilir, ama onları tekrar de denetim etmekte zorlanır. Bu kişilik bozukluğu tanısı alan şahıslarda, tertip ve detaylarla ziyadesiyle bir uğraş vardır. Kişi bunları yapmaktan kendini alamaz ve bir aktiviteyi kaçıracak seviyede ziyadesiyle vakit harcar. Görevleri tamamlamakta çok mükemmeliyetçilik vardır. Kendisini yahut etrafını bu bahiste ziyadesiyle yorar. Bir işi diğerlerine devretmekte zorluk yaşayabilirler. Esnek olamazlar. Onlara nazaran her yaptıkları mantıklı ve gereklidir. Zihinsel ve toplumsal alanlarda denetimle ilgili bir davranış örüntüsü gösterirler. Kendilerine çok katı standartlar oluşturabilirler. Boş vakitler ve toplumsal alanlar kendilerine pek yaratmazlar, ekseriyetle zihinsel meşguliyetleri işleri ve kendi yarattıkları abartılı sorumlulukları üzerinedir. Ahlak, etik ve pahalar mevzularında çok vicdanlı, titizdirler ve esnek değillerdir. ( kültürel ve dini hususlar hariç ) Bu bozukluğa sahip şahıslar, etrafındaki şahısları de ziyadesiyle yorarlar. İş ömründe bu özelliklere sahip bir yönetici ile çalışmak yahut bu özellikte bir ebeveyne sahip olmak hayli zorlayıcıdır. İnatçıdırlar. Kendileri ve etrafındaki şahıslar için çoğunlukla para harcamayabilirler, pintilik yapabilirler. Tedavi için ikna edilmeleri güç olabilir. Temiz ve nizamlı biri olmak bir OKB’ yi göstermez. Bazen meskenden çıkarken ocağa bakmak, kapıyı kilitleyip kilitlemediğinizi denetim etmek güvenlik açısından hayli düzgündür. Eğer şiddetli, ağır, tekrar tekrar, uzun müddetler bu çeşit saçma fikir ve davranışlar gerçekleşiyorsa, gerçekleştirilemediği vakitlerde başına olumsuz bir şey gelebileceği üzere fikirlerle ağır bir huzursuzluk yaşanıyorsa, kişinin günlük ömrü bu durumdan besbelli güzeyde etkilenmeye başlamışsa, bu şahıslar etrafındaki insanları da bu mevzularda denetim ediyor ve yönetmeye çalışıyorsa işte o vakit bir OKB den bahsedilebilir. Çoğu vakit bizler de günlük hayatımızda birtakım şeylerde takılı kalırız. Veya birtakım hususlarda panikleyip bu bahislere daha çok vakit ayırırız. Bunlar günlük hayatlarımızda epey olağan sayılabilecek reaksiyonlardır. Farkımız obsefif-kompulsif kişilik bozukluğu olan bireylerin günlük hayatlarının besbelli seviyede bu durumdan etkilenmesi ve bu bahislere çok, bazen kendilerini bazen de etraflarını bunaltacak seviyede vakit harcamalarıdır. Kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanı ile birlikte hareket etmek gereklidir. Oysa ki her durum bir terapi ile tek başına düzeltilemez. Bu, hastalığın cinsine, şiddetine nazaran uzmanın karar vermesi gereken bir durumdur. Şahısların karar vermesine asla bırakılmamalıdır. Aksi halde tedavi süreci uzar, hatta daha da berbatlaşabilir. Terapide, bireye ömrünü kolaylaştırıcı ödevler verilir. Obsesyon ve kompulsiyonlarını denetim etme maharetleri geliştirilir. Altta yatan yahut kişiyi gerilim olarak tetikleyen tüm yaşamsal faktörler denetim altına alınarak kişinin hayatını başarılı bir formda yönetebilmesi öğretilir.Kompulsiyon, ise yineleyici davranışlardır.
FARKLI TİPLERİ VARDIR.
Bulaşma obsesyonu (düşünceleri) ve temizlikle ilgili kompulsiyonları (davranışları)
Kuşku obsesyonu (düşünceleri) ve denetim kompulsiyonları (davranışları)
Cinsel içerikli obsesyonlar
Dini içerikli obsesyonlar
Simetri-düzen obsesyonları ve kompulsiyonları
Dokunma kompulsiyonları
Sayma kompulsiyonları
Biriktirme ve saklama kompulsiyonları
Batıl inançlar, uğurlu-uğursuz sayılarla ilgili obsesyonlar
***
İYİLEŞME İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Uzm. Klinik Psikolog Eda Gökduman Yavuz
