Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin zihnini daima meşgul eden istenmeyen kanılar (obsesyonlar) ve bu fikirlerin yarattığı korkuyu azaltmak için yapılan tekrar eden davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterize bir ruhsal sıhhat meselesidir. OKB, ömür kalitesini önemli formda etkileyebilir ve tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Pekala OKB nedir, belirtileri nelerdir ve nasıl başa çıkılabilir? İşte bu soruların yanıtları.
OKB Nedir?
OKB, kişinin tekrarlayan takıntılı kanıları ve bu kanıların yarattığı korkuyu hafifletmek için yaptığı zorlayıcı davranışlarla tanımlanır. Bu fikirler ve davranışlar kişinin istem dışı olarak denetimsiz bir halde tekrar tekrar yaşadığı döngüler oluşturur. OKB’li bireyler, bu niyetlerin mantıksız olduğunu bilirler, lakin bu döngüyü kırmakta zorlanırlar.
OKB’nin Belirtileri Nelerdir?
OKB’nin iki ana belirtisi vardır: obsesyonlar (takıntılar) ve kompulsiyonlar (zorlantılar). Bu belirtiler şahıstan bireye değişebilir, fakat ekseriyetle şu biçimde kendini gösterir:
– Obsesyonlar (Takıntılar):
1. Kirlenme ve Mikrop Korkusu: Kişi daima olarak kir, mikrop yahut hastalığa yakalanma korkusu içinde olabilir. Bu durum, sık sık ellerini yıkama yahut yüzeyleri temizleme isteğine yol açabilir.
2. Denetim Etme Takıntıları: Fırını kapatıp kapatmadığınızı, kapının kilitli olup olmadığını yahut ışığı söndürüp söndürmediğinizi tekrar tekrar denetim etme muhtaçlığı hissedebilirsiniz. Kişi bu denetimleri tekraren yapar ve hiçbir vakit tam olarak emin olamaz.
3. Nizam Takıntısı: Eşyaların simetrik ve belli bir sistemde olmasına çok ehemmiyet verme durumu. Eşyaların belli bir sırayla dizilmesi gerektiğini hissedebilir ve bu sıralama bozulduğunda çok rahatsızlık duyabilirsiniz.
4. Ziyanlı Bir Şey Yapma Korkusu: Kişi, sevdiklerine istemeden ziyan verebileceği ya da ahlaka alışılmamış bir şey yapabileceği korkusunu yaşayabilir. Bu niyetler çoklukla asılsızdır, lakin kişi daima bu endişelerle meşgul olur.
– Kompulsiyonlar (Zorlantılar):
1. Daima El Yıkama yahut Temizleme: Kirlenme korkusunu azaltmak için kişi ellerini tekraren yıkar, meskenini daima temizler yahut dokunduğu eşyaları siler. Lakin bu davranışlar tasayı yalnızca süreksiz olarak hafifletir.
2. Tekrarlayan Denetimler: Kapıların kilitli olup olmadığını, elektronik aygıtların kapalı olup olmadığını tekraren denetim etmek OKB’nin sık görülen kompulsiyonlarından biridir. Kişi, bu denetimleri yapmadığında büyük bir huzursuzluk hisseder.
3. Tekrarlayan Sayma ve Ritüeller: Kimi OKB’li bireyler, muhakkak bir sayıya ulaşana kadar tekrarlayan bir hareket yapma gereksinimi hissederler. Örneğin, bir cümleyi muhakkak bir sayıda tekrarlamak yahut bir kapıyı belirli sayıda açıp kapamak üzere.
4. Sistem ve Simetri Arayışı: Eşyaları daima olarak düzenlemek, hizalamak yahut tekrar sıralamak OKB’nin diğer bir yaygın belirtisidir. Kişi, bu nizamı bozulduğunda çok rahatsızlık hisseder ve nizama geri dönmek için tekrar tekrar hareket eder.
OKB’nin Nedenleri Nelerdir?
OKB’nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, lakin bir dizi faktörün bu duruma katkıda bulunabileceği düşünülmektedir:
– Genetik Faktörler: Ailede OKB hikayesi olan şahıslarda OKB gelişme mümkünlüğü daha yüksektir. Genetik yatkınlık, bu bozukluğun gelişiminde rol oynayabilir.
– Beyin Kimyasındaki Dengesizlik: Beyinde serotonin üzere nörotransmitterlerin dengesizliklerinin OKB’ye katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
– Gerilimli Hayat Olayları: OKB, travmatik ya da gerilimli hayat olayları sonrasında ortaya çıkabilir yahut mevcut belirtiler ağırlaşabilir.
– Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçi, çok tertipli ya da çok sorumluluk hissi olan şahıslarda OKB gelişme mümkünlüğü daha yüksektir.
OKB ile Nasıl Başa Çıkılır?
OKB, kişinin hayatını zorlaştırabilir fakat tedavi edilebilir bir durumdur. Tedavi edilmediğinde OKB belirtileri daha da berbatlaşabilir, bu yüzden erken müdahale kıymetlidir. İşte OKB tedavisinde kullanılan yaygın prosedürler:
– Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): OKB tedavisinde en tesirli prosedürlerden biri BDT’dir. Bilhassa maruz bırakma ve reaksiyon tedbire (ERP) ismi verilen bir teknikle, kişi obsesyonlarına karşın kompulsiyonlarını yapmaktan kaçınmayı öğrenir.
– İlaç Tedavisi: Antidepresanlar, bilhassa serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar), OKB tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar, beyindeki serotonin düzeyini dengeleyerek OKB belirtilerini hafifletebilir.
– Takviye Kümeleri ve Danışmanlık: OKB ile uğraş eden bireyler için takviye kümeleri ve danışmanlık, yalnız olmadıklarını hissetmelerine yardımcı olabilir. Tıpkı problemleri yaşayan beşerlerle tecrübe paylaşmak, süreci kolaylaştırabilir.
