Öncü zelzele ve artçı zelzele nedir, soruları vatandaşlar tarafından takip ediliyor. Türkiye’de yaşanan zelzeleler sonrası uzmanlar tarafından söz edilen öncü ve artçı sarsıntılar iki tipe ayrılıyor. Yapılan araştırmalara nazaran öncü sarsıntı sonrası şiddetli zelzelenin gerçekleşmesi, artçı zelzelelerin oluşmasına neden olabiliyor. Şiddetli zelzelelerin akabinde olan sarsıntılar artçı zelzele olarak tanımlanırken, bu zelzeleler uzun bir mühlet devam edebiliyor. İşte, öncü sarsıntı ve artçı sarsıntıyla ilgili ayrıntılar.
ARTÇI ZELZELE NEDİR?
Artçı Zelzele, şiddetli sarsıntıların akabinde olan zelzelelere denilmektedir. Bu sarsıntılar uzun bir müddet devam eder ve büyük zelzeleyle kırılmış yer altı katmanlarının yeterlice yerleşmesini sağlar.
Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına “DEPREM” denir.
Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve itimatla ayağını bastığı toprağın da oynayacağını ve üzerinde bulunan tüm yapılarında hasar görüp, can kaybına uğrayacak biçimde yıkılabileceklerini gösteren bir tabiat olayıdır.
Depremin nasıl oluştuğunu, zelzele dalgalarının yer yuvarı içinde ne halde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve metotlarını, kayıtların değerlendirilmesini ve sarsıntı ile ilgili öteki hususları inceleyen bilim koluna “SİSMOLOJİ” denir.
ÖNCÜ SARSINTI NE DEMEK?
Büyük bir zelzeleden birkaç hafta ya da birkaç saniye evvel oluşan, büyük sarsıntının oluştuğu alan içinde ya da bu alan yakınında ortaya çıkan küçük sarsıntılara öncü sarsıntı denir.
DEPREM CİNSLERİ NELERDİR?
Depremler oluş nedenlerine nazaran değişik cinslerde olabilir. Dünyada olan zelzelelerin büyük bir kısmı üstte anlatılan biçimde oluşmakla birlikte az ölçüde da olsa diğer doğal nedenlerle de olan zelzele tipleri bulunmaktadır. Üstte anlatılan levhaların hareketi sonucu olan sarsıntılar ekseriyetle “TEKTONİK” sarsıntılar olarak nitelenir ve bu sarsıntılar çoğunlukla levhalar hudutlarında oluşurlar.Yeryüzünde olan sarsıntıların %90’ı bu kümeye girer. Türkiye’de olan sarsıntılar de büyük çoğunlukla tektonik sarsıntılardır. İkinci tip zelzeleler “VOLKANİK” sarsıntılardır. Bunlar volkanların püskürmesi sonucu oluşurlar.Yerin derinliklerinde ergimiş hususun yeryüzüne çıkışı sırasındaki fizikî ve kimyasal olaylar sonucunda oluşan gazların yapmış oldukları patlamalarla bu çeşit sarsıntıların maydana geldiği bilinmektedir. Bunlar da yanardağlarla ilgili olduklarından yereldirler ve değerli ziyana neden olmazlar. Japonya ve İtalya’da olusan zelzelelerin bir kısmı bu kümeye girmektedir. Türkiye’de etkin yanardağ olmadığı için bu tip zelzeleler olmamaktadır.
Bir öteki tip sarsıntılar de “ÇÖKÜNTÜ” sarsıntılardır. Bunlar yer altındaki boşlukların (mağara), kömür ocaklarında galerilerin, tuz ve jipsli yerlerde erime sonucu oluşan boşlukları tavan blokunun çökmesi ile oluşurlar. Hissedilme alanları lokal olup güçleri azdır fazla ziyan getirmezler. Büyük heyelanlar ve gökten düşen meteorların da küçük sarsıntılara neden olduğu bilinmektedir.
Odağı deniz tabanında olan Derin Deniz Sarsıntılarından sonra, denizlerde kıyılara kadar oluşan ve bazen kıyılarda büyük hasarlara neden olan dalgalar oluşur ki bunlara (Tsunami) denir. Deniz zelzelelerinin çok görüldüğü Japonya’da Tsunami’den 1896 yılında 30.000 kisi ölmüştür.
