Öz Şefkat, kısaca güç vakitler geçiren bir arkadaşımıza, örneğin kendini yetersiz, başarısız hisseden yahut şiddetli bir hayat gayreti veren birine nasıl takviye veriyorsak, birebir biçimde kendimize de bu türlü davranabilme yetisidir. Bu, kolay bir şey değildir. Zira kusur yaptığımızda, içgüdüsel olarak kendimizi suçlama eğiliminde oluruz. Bu yargılayıcı iç sesimiz bizi müdafaa gayesi taşısa da, kanıları ayrıştırıp bize âlâ olanı kısmı almak bu noktada ehemmiyet taşır. Gerçek şu ki, bir arkadaşımıza yanılgı yaptığında dünyanın sonu olmadığını, herkesin yanılgı yapabileceğini ve bu yüzden onun yetersiz ya da başarısız olmadığını söylediğimiz üzere, tıpkı takviyeye ve gerçeğe bizim de muhtaçlığımız vardır.
Biraz düşünelim.
En son bir yanılgı yaptığınızda, kendinize nasıl davrandınız? Artık bu durumu öbür bir açıdan ele alalım: Tıpkı yanılgıyı çok sevdiğiniz bir arkadaşınız yapsa ve size üzülerek, perişan bir halde anlatsa, ona nasıl yaklaşırdınız? Yahut öbür bir senaryo düşünelim: Arkadaşınıza, kendinize davrandığınız üzere davrandığınızı hayal edin.
Bu niyet size ne hissettirdi? Tahminen biraz acımasız, tahminen de anlayışsız hissettirdi, değil mi?
Öz şefkati anlamanın en kolay yolu, kendimize yeterli bir arkadaşımıza nasıl yaklaşıyorsak o denli yaklaşmaktır. Daha kapsamlı bir açıklama ise, öz şefkatin üç temel bileşenden oluştuğunu vurgular: – Öz Nezaket, güç vakitlerde kendimize karşı yargılayıcı değil, anlayışlı ve şefkatli olmaktır. – Ortak İnsanlık Hali, yanlışlar yapmanın ve zorluklar yaşamanın beşere mahsus bir durum olduğunu, bu tecrübelerin herkes tarafından paylaşıldığını kabul etmektir.
– Farkındalık, duygusal acılarımızı ve zorlayıcı tecrübelerimizi fark etmek ve onları ne abartmak ne de bastırmak, istikrarlı bir biçimde gözlemlemektir.
Öz Nezaket.
Bu kavram, bir kusur yaptığımızda – ki bu, ömrün kaçınılmaz bir kesimidir – kendimizi zalimce eleştirmek yerine daha sevecen yaklaşmamızı sağlar. Böylelikle, yanılgının yaratabileceği duygusal zararın önüne geçebiliriz. Öz şefkat, duygusal uygunluk halimizi artırarak sıkıntı durumlarla daha sağlıklı ve tesirli bir biçimde başa çıkmamıza yardımcı olur.
Ortak İnsanlık Hali.
Öz şefkatin temelinde, birbirine bağlı olma duygusu yer alır. Bu, tüm insanların gelişmekte olan ve kusurlu varlıklar olduğunun; herkesin başarısızlıklar yaşayabileceğinin ve hayatta zorluklarla karşılaşabileceğinin farkında olmaktır. Kişi, zorluklar ve acılar yaşarken yalnız olmadığını ve bu tecrübelerin insan olmanın bir kesimi olduğunu kendine hatırlatır. Herkes zorlanabilir. Bu zorlanmaları yaşarken, kişinin kendini dışlamak yerine, bu tecrübelerin kozmik olduğunu bilmesi değerlidir. Bu farkındalığı hatırlamak bile, birçok eleştirel kanıyı kendimize karşı daha şefkatli hale getirebilir.
Farkındalık.
Şu anın gerçekliğine açık olmak; tüm fikirlerimizin, hislerimizin ve duyumlarımızın hiçbir direnç ya da kaçınma göstermeksizin farkındalık seviyemizde olmasına imkan tanımamızdır.
Peki farkındalık neden öz şefkat için vazgeçilmez bir bileşen?
“ Zira acı çektiğimizde kendimize yanlışsız dönebilmeli ve bunu kabul edebilmeli, kendimize ilgi ve nezaketle yaklaşacak kadar “acımızla” olmalıyız. ( Dr. Kristen Neff, Dr. Christopher Germer)
“ Misyonun sevgiyi aramak değil, sırf düzey karşı kendi içinde inşa ettiğin mahzurları aramak ve bulmaktır. “ RUMİ
İnsan olarak, kendimizi muhafaza içgüdüsüyle sevgiye karşı pürüzler koyabiliriz. Bu mahzurlar ve hudutlar, bize bir ölçüde inançta hissettirebilir. Fakat, inançta hissetmenin öteki bir yolu da farkındalıktır. Şayet bu savunma sistemlerimizi şuurlu bir biçimde fark edersek ve sıkıntı vakitlerimizde kendimize şefkatle yaklaşmayı başarabilirsek, bu durum olumlu bir değişime taban hazırlar. Böylelikle, kendimizi daha açık ve sağlıklı bir halde muhafaza ve destekleme yoluna gidebiliriz.
İçsel ve dışsal kusurlarımıza karşın kendimizi kucakladığımızda dışarıdan gelen ve kendi içimizde olan sevgiye karşı daha sağlıklı bakabiliriz.
Diğer çok kıymetli kavramlardan biri de ruhsal dayanıklılık.
Nedir ruhsal dayanıklılık ?
Zor tecrübelerden ve öngöremediğimiz bizi zorlayan olaylara karşı baş edebilme, ahenk sağlayabilme ve bunlar karşısında kendini toparlayabilme ve esneme gücü halinde tanımlanır. Toplumsal dayanak, bilişsek esneklik kazanımı ve hisleri düzenleyebilme marifetleri edinmek bu kavramı takviyeler. Kıymetli nokta şu ki bu dayanıklılık sorunu ortadan kaldırmaz, bastırmaz ya da halının altına süpürmeye çalışmaz. Daha uzun vadeli kazanım için zorluklar ile başa çıkabilme becerini pekiştirerek geliştirmeyi içerir.
Bu noktada öz şefkat devreye girer.
Kendimizi ve kusur olarak adlandırabildiklerimizi kucaklamayı, kabul etmeyi öğrenmek, gelişmek ve uygunlaşmak için muhtaçlığımız olan dayanıklılığa karşı kapı açar.
Elbette, burada anlatıldığı üzere gerçek hayatta berbat bir şey yaşadığımızda durumu olduğu üzere kabul etmek güç olabilir; hatta bu, imkansıza yakın bir his yaratabilir. Lakin, her şey üzere, öz şefkat de pratik ve istekle geliştirebileceğimiz ve kendimize katabileceğimiz bir kavramdır.
Kötü bir olayla karşılaştığımızda, şuurlu bir halde bu durumu fark etmek yerine “insani” bir reaksiyon olarak bağırabilir, çağırabilir ya da kendimize kızarak ağlayabiliriz. Bu hususta söz biçimleri çok çeşitlenebilir. İşte bu noktada öz şefkat devreye girmelidir. İnsan olmanın zorluklarıyla birlikte, duygusal reaksiyonlarımızın doğal olduğunu kabul etmek, öz şefkatin kıymetli bir adımıdır. Kimi vakit sesimizin yükselmesi yahut hislerimizi ağır bir biçimde söz etmemiz olağandır. Bu durumları kabullenmek ve kendimize şefkat göstermek, yaşadığımız zorluklarla başa çıkma sürecini kolaylaştırır.
Öz Şefkatli Farkındalık
“ Hissettiğim her şeyi -hissetmemem ‘gerektiğini’ düşündüğüm hisleri dahi- yargılamadan hissetmeme müsaade verdim.”
Hissettiğimiz tüm hislere, kendi gereksinimleri doğrultusunda yer açmak mümkündür. Bu dengeyi taşıyacak kapasiteye sahip olduğumuzu fark ettiğimizde, ömrümüzde birçok şeyin değiştiğini gözlemleyeceksiniz. Bu değişim, kuvvetli olayları atlatmamıza yardımcı olmanın yanı sıra, kazandırdığı esneklikle hayatımızın pek çok alanına da olumlu bir biçimde dokunur. Hislerimizi kabul etmek ve onlara bedel vermek, yalnızca sıkıntı vakitlerde değil, günlük yaşantımızda da daha sağlam bir temel oluşturmamıza imkan tanır. Böylelikle, hem kendimize hem de etrafımızdakilere karşı daha şefkatli ve anlayışlı olabiliriz.
