Bazı durum yahut objelerden duyulan besbelli, çok ve mantıksız dehşetleri özgül fobi olarak tanımlayabiliriz.
Uçağa binmekten korkma, yükseklikten korkma, hayvanlardan korkma, iğneden korkma, kan görünce bayılma, böcek/örümcek korkusu, yılan korkusu, köpek ve kedilerden korkma, fırtına ve gök gürültüsü korkusu, sele yakalanmaktan korkma, asansör korkusu, soluğunu tıkayabilecek besinleri yutmaktan korkma, sivri cisimlerden korkma, karanlıktan korkma, uçan hayvanlardan korkma, kapalı- basık- küçük alanlardan korkma, sıkışıp kalmaktan korkma, çok sıkı giysiler giyememe, sinemaya gidememe, hamama-saunaya girememe, denize girememe, otomobil kullanamama yahut bir araca binememe, trafik kazası yapmaktan korkma, dengeyi kaybedip düşmekten korkma, çok büyük ve boş alanlarda bulunmaktan korkma, üstüne bir şey düşmesinden korkma, boğulmaktan korkma, küçük şeyleri yerken korkma üzere durumlar birer özgül fobi durumları olarak nitelendirilebilir.
Burada kıymetli olan şudur ki: Kimi şeylerden dehşet duymak hepimiz için epeyce olağandır.
Mesela sarsıntıdan korkmak, yüksek yerde tedirginlik hissetmek epeyce doğaldır.
Bir durumun özgül fobi olarak tanımlanabilmesi için; endişelerin mantıksız, çok, sık, kişi tarafından denetimi sıkıntı olması gereklidir ve kişinin hayatını rastgele bir alanda kısıtlayabilecek özellikte olmalıdır. Yani her endişemiz, bir özgül fobi değildir.
Fobi kaynağı ile karşılaşılması durumunda, ağır bir telaş yaşanır.
Fobi kaynağı ile karşılaşmamak için, besbelli bir kaçma davranışı gösterilir.
Bu endişeler uzun müddettir devam etmelidir. (en az altı ay üzere bir süre)
Bu kaygılar, kişinin hayatında besbelli bir engellenmeye, kısıtlamaya ve işlevsizliğe neden olmalıdır ki bu durumun bir özgül fobi olduğundan bahsedebilelim.
Bu cins fobileri yaşayan şahıslar, çoklukla bu türlü bir kaygıyı yenmek için bir uzmana müracaatta bulunmaz.
Bu bireyler yahut etrafındakiler, bu durumu yalnızca bir endişe, huy, karakter özelliği olarak tanımlar ama bu durum hayatlarını kısıtlıyor olsa da birinci müracaat bu nedenle gerçekleşmez.
Genellikle özgül fobi tedavi müracaatları, öteki nedenlerle uzmana gelindiğinde alınan hikayede rastlantısal olarak tespit edilir ve tedaviye başlanır.
Bu fobilerin ortaya çıkması için, öncesinde olumsuz bir tecrübe yaşanmış olması kaide değildir.
Genetik faktörlerin ve çevresel etkenlerin tesirli olduğu düşünülmektedir. Ebeveynlerde varsa şahısta olma mümkünlüğü yüksektir denebilir.
BELİRTİLERİ NELERDİR? Kişi endişe kaynağı ile karşılaştığında yahut karşılaşabileceğini düşündüğü anda; Kalp çarpıntısı, nefes daralması, titreme, terleme, baş dönmesi, bayılma hissi yaşayabilir. Yoğun huzursuzluk, tedirginlik, gerginlik hissedilir. Bu ortamlardan kaçma davranışı barizdir. Bir anksiyete bozukluğu olan özgül fobinin tedavisi mümkündür. Güçlendirici terapilerle şahsa fobileri ile ilgili özgüven kazandırılır. Çarpıtılmış ve mantıksız fikir süreçleri tekrar sağlıklı halde düzenlenir. Aşamalı alıştırma, üstüne gitme tekniği ile şahısların fobilerinin üstesinden gelmesi sağlanır. Belirtiler çok ağırsa ve kişinin günlük hayatını besbelli seviyede engelliyor, kısıtlıyorsa bir ilaç takviyesi muhakkak gerekir.İYİLEŞME İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Uzm. Klinik Psikolog Eda Gökduman Yavuz
