Sıkça karşılaşılan, birçok yer ve vakitte duyulan, birçok şeyin sorumlusu olarak ortaya çıkan “öz güven” yani “benlik saygısı” aslında, bireyin kendine güvenmesi manasına gelmektedir. Öz inanç, kişinin kendisine yönelik olumlu hisler geliştirerek kendini güzel ve uzman hissetmesidir. Öz itimat (Benlik Saygısı) kişinin kendiyle ilgili yaptığı kıymetlendirme sonrasında kendinden mutlu olup olmaması, kendini bedensel ve ruhsal olarak kâfi, güçlü, kıymetli, başarılı sağlam bulup bulmamasıyla, kendisini nasıl bulduğuyla ilgili bir kavramdır. Kişinin kendinden hoşnut olması benlik hürmetinin ve öz inancın yüksek olduğunun göstergesidir. Bireyin kendisine yönelik hoş, olumlu hisler geliştirmesi sonucunda tekrar bireyin kendisini hoş ve olumlu bir formda hissetmesi durumu olarak karşımıza çıkmaktadır. Benlik hürmeti (öz güven) kişinin öbür beşerlerle nasıl ilgiler kuracağını, alaka içinde ki durum ve gücünü belirlemede ki en değerli ruhsal özellik olarak gözlemlenmektedir. Öz itimat, kişinin hayatıyla ilgili aldığı kararları gerçekleştirebilmesi için bireye cüret veren bir güçtür. Öz inanç (Benlik saygısı), bir insanın memnun ve başarılı bir hayat sürmesi için gereksinim duyduğu bir kişilik öğesidir.
Tekrar öz inanç şu kavramlarla tanımlanabilir; fikirlerini kabul ettirmek, optimistlik, istekli olmak, sevgi, gurur, bağımsızlık, itimat, tenkitlere açık olmak, duygusal olgunluk ve kapasitesini gerçek kıymetlendirme maharetine sahip olmak. Öz inanç yani benlik hürmeti; bireyin kendisi ve yetenekleri hakkında müspet ve gerçekçi bir anlayışa sahip olmaktır.
Birey şayet kendini âlâ hissederse, kendi özellikleri ile de barışık olur, etraftaki kaideler ve bireylerle de barışık olur. Birey, bu türlü bir barışık olma durumunun sonucunda, yeni işlere ve projelere atılmaktan çekinmez. Bakıldığında öz itimat aslında; şimdiki “an”ını seven, geleceğinin âlâ olacağına inanan bireylerin sahip olduğu temel bir nitelik olarak gözlemlenmektedir. Tıpkı vakitte bu bireyler bu gününü seven, hamasetli ve yürekli bireylerdir. Ayrıyeten öz itimat, teşebbüslere açık bireylerde de bulunan ruhsal bir özellik olarak da ortaya çıkmaktadır.
Öz itimat (benlik saygısı) cüret ya da yüreklilikten farklıdır. Öz itimat sahibi insan, yeterli ve makus istikametlerinin farkındadır fakat uygun taraflarını cesurca öne çıkarmaktan ya da berbat taraflarını geliştirmeye çalışmaktan çekinmez. Kendini olduğu üzere görür, güçlü ve zayıf istikametlerini kabul eder.
Kişinin sahip olduğu öz inanç hem kendi iç dünyasında hem şahıslar ortası bağlantılarda hem de iş hayatında büyük kıymet taşır. Bir kişinin öz itimadının olmaması diye bir şey kelam konusu değildir. Sırf düşük ve yüksek öz itimada sahip olmak olarak tanımlanan durum vardır.
Özgüven tam olarak bireyin “benlik”, “ideal benlik” ve “öz saygı” kavramlarıyla ilgilidir. “Benlik” ise kişinin “ben neyim?” sorusuna verdiği karşılıkla ilişkilidir. “İdeal benlik” olmak istediğim “ben” dir. “Özsaygı” ise kişinin ne olduğu ve ne olmak istediği ortasında bulunan farkla ilgili hislerdir.
Ben, benlik ve kişilik ekseriyetle birebir manada kullanılır. Kişiyi o kişi yapar, kişiyi diğerlerinden ayıran his, tavır ve davranışların örgütlenmiş bütünlüğünü anlatır. Benlik kavramı, insanın kendi benliğini algılama ve kavrama biçimi olarak tanımlanır. Kişinin kendini nasıl görür ve kendisine nasıl paha verir, bunları anlatır.
“Ben” yahut “Benlik” bağlantının merkezi olarak kabul edilebilir. Kişinin vücut yapısı ruhi ve toplumsal fonksiyonlarıyla kurmuş olduğu bağlantıdan gelen mesajların çözüldüğü ve yorumlandığı katmandır. Benliğin misyonlarından en değerlileri şunlardır: İçgüdülerden ve dürtülerden kaynaklanan güdüleri denetim etmek ve düzenlemek; etrafla ilişki kurmak; gerçeği tanımak, denemek, anlamak; gerçeğe ahenk sağlamak; etraftan gelen uyarımları sınırlamak, sıralamak; algılamak, saklamak, yargıya varmak, kavramları birleştirmek; geleceğe ait beklentiler ve hedefler saptamak, tasadan kurtaran savunmalar düzenlemek.
Benlik, bireyin kendisi hakkında edindiği şuur, dış dünyanın direkt tesirlerine açık olan dürtülerin denetimini sağlayan katmandır.
Benlik kişinin kendisini farklı bir birey olarak tanımlama tecrübesidir.
İnsanlardan gelecek olumlu yansılara kişi kendine verdiği kıymeti koruyabilmesi için gerek duymaktadır. Benlik psikolojisi bunun kıymetini vurgular.
Benlik, toplumsal etkileşimlerin sonucunda oluşur ve toplumsal pozisyonda yer alır, bu yüzden toplumsal bir eserdir. Benliği kişilikten de bu ayırır. Kişinin kendini nasıl algıladığı, kendisi ile ilgili farkındalığı benliktir.
Benlik, bireyin ihtiyaçlarını, yeteneklerini, güdülerini ve haklarını içeren bireye ilişkin özelliklerden oluşan bir varlık olarak görülmüştür. Benliğin yapısı, dünyayı, diğerlerini ve bireyin kendisini nasıl görüp algıladığını belirler, her türlü his niyet ve davranışı tesirler.
Bireyler, kendi benlikleriyle ilgili ülkü bir kuram geliştirirler. Bu bireyin olmak istediği bir kişiliktir. Birey var olan benliği yerine, olmak istediği benlik peşinde koşar. Kendine ülkü olarak aldığı bu benlik, gerçek benliğinden daha ileri, daha gelişmiş özellikler taşır. Birey hiçbir vakit olmak istediği bu ülkü benliğe ulaşamaz. Lakin bunun için gerekli özellikleri edinmeye çalışır. Bu durum bireyin tüketim alışkanlıklarında da kendini gösterir. Bireyler, kendilerini olmak istedikleri üzere gösterecek eserlere yönelme eğilimindedirler.
Öz hürmet ise; insanı kendi kişiliğini alçaltmaktan alıkoyan ve diğerlerince da alçaltılmayı güzel karşılamayan his, kendi özüne, kişiliğine beslediği hürmettir. Öz hürmeti düşük olan beşerler içlerinde bir yerlerde kendilerini kıymetsiz, kıymetsiz ve yeteneksiz oldukları niyetlerini devamlı beslerler. Sorumluluktan kaçarlar, yapan değillerdir ve mazeretler üretip, başarısızlıktan kaçarlar. Öz hürmeti yüksek olan beşerler ise daha öz inançlı, toplumsal ilgilerde de daha etkindirler. Bu bireyler, kendileriyle uyumlu ve yaptıklarından hoşnut olma duygusu içindedirler. Başta kendilerine hürmet duyduklarından diğerlerini olduğu üzere kabul etmeleri ve aşağılık duygusu yaşamamaları da direkt kolaylaşmış olur. Kendine hürmet duymayan insanlarsa tıpkı kendilerine yaptıkları üzere etraflarındaki insanlara da bedelsiz birey muamelesi yaparlar.
Daha net anlatmak gerekirse; bizim şu anda var olan halimizle, aslında olmak istediğimiz kişilik ortasındaki fark azsa ya da hiç yoksa öz itimadımız çok yüksek, ortadaki bu fark fazlaysa öz itimadımız düşük olur. Yaşımız kaç olursa olsun, şayet olmak istediğimiz yerde, pozisyonda, psikolojide değilsek, maalesef öz inancımız düşüyor, öz inanç eksikliği yaşıyoruz.
Öz inancın bir öbür tarifi da iç inanç ve dış inançla bağdaşıktır. İç inancımız; kendini sevme, kendini tanıma, besbelli gayeler koyabilme, olumlu düşünme ögelerden oluşur. Kendini tanıyan, seven, kendinden hoşnut olan, kendisiyle barışık olan insanların iç inançları yüksektir. Dış inanç ise bireyin iç itimatla birlikte sahip olduğu özelliklerini dış etrafa karşı yansıtabilme durumumuzdur. Kişi, etrafındaki bireylere kendisinden hoşnut ve emin olduğuna yönelik gösterdiği tutum, tavır ve davranışlardır. Bağlantı ve kişinin hislerini denetim edebilmesi aslında dış itimadın unsurlarıdır
Kişinin öz inancı pozisyonuna, şartlara, devirlere nazaran değişiklik gösterir ve burada düşük ya da yüksek öz itimat formunda nitelendirilir.
