Panik atak, ani beklenmedik halde başlayan, şikayetlerin süratlice şiddetlenip en yüksek düzeye ulaştığı, ortalama 10, azamî 30 dakika civarında süren, kişinin vücudunda birden hissettiği çarpıntı, nefes alamama, terleme, göğüs ağrısı, boğulma hissi, bulantı, karın ağrısı, titreme, baş dönmesi, uyuşma, ateş basması vb üzere bedensel belirtilerin yanında vefat korkusu, çıldıracağı korkusu, kalp krizi geçireceği korkusu üzere kaygıların da eşlik ettiği aşağıda tanımlanan 13 belirtinin en az dördünün eşlik ettiği durumdur. Hastalar bedensel belirtileri genelde ağır yaşarlar ve buna endişenin eşlik etmesi de genelde ağırdır. Hastaların çoğunlukla atak, kriz, nöbet üzere çeşitli hallerde tanımladıkları durumu tıbbi literatür panik atak olarak adlandırmaktadır.
Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nın beşinci baskısı olan DSM-5’e nazaran panik atak tanısı için aşağıda yer alan belirtilerden en az dördünün tabloya eşlik etmesi gerekmektedir.
Panik atak
Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp suratının artması
Terleme
Titreme ya da sarsılma
Soluğun daraldığı ya da boğuluyor üzere olma durumu
Soluğun tıkanması durumu
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
Bulantı ya da karın ağrısı
Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak üzere olma durumu
Terleme, titreme, ürperme ya da ateş basması durumu
Uyuşmalar
Gerçek dışılık (kendinden kopma ya da yabancılaşma durumu)
Denetimi yitirme ya da çıldırma korkusu
Ölüm korkusu
PANİK ATAK TİPLERİ NELERDİR?
Panik ataklar ile ilgili yapılan bir çok bilimsel çalışma, çoklukla panik atak semptomlarını nokturnal tip, solunumsal tip, bilişsel tip, korkusuz tip, vestibüler tip olmak üzere beş kümeye ayırmaktadır.
Nokturnal alt tip
Gece kişi uykudan ağır panik atak şikayetleri ile uyanır. Kişi uykudan uyandığı anda, tam da kendine gelemeden şikâyetleri epey şiddetli yaşar. Tekrar bu durumun olmaması için, bu durumu tekrar yaşamamak için uykudan kaçınmaya başlar, uyumak istemez. Uyuyunca tekrar o nokturnal ataktaki belirtileri yaşayacağından korkar. Uykudan kaçındıkça uyku sorunları nokturnal ataklara eşlik etmeye başlar. Uyku sorunlarının olması atakları daha da kötüleşmesine yol açarak, tırmanarak şiddetlenen bir kısır döngü halini alır. Uyku sorunlarının atakları ve anksiyeteyi tetiklediği bilinen tıbbi bir gerçektir. Uykunun nizama girmesi ise atakları ve anksiyeteyi azaltacaktır. Nokturnal ataklar kişi uyurken ortaya çıkan ve kişiyi uyandıran şiddetli ataklar olduğunu söylemiştik.Zaman içinde nokturnal ataklara gündüz panik atakları da eşlik etmeye başlar.
Noktürnal panik atakları olanlarda hastalık çok daha şiddetlidir ve kaçınma davranışları, garanti arayışı da fazladır. Noktürnal panik atağı olanlarda olmayanlara nazaran daha denetimi kaybetme, çıldırma hissi, daha fazla boğulma hissi, çarpıntı, ağrı/rahatsızlık, uyuşma, karıncalanma, baş dönmesi görülmüştür.
Solunumsal Alt tip
Nefes ile ilgili şikayetlerin ön planda olduğu panik ataklar, solunumsal tip panik ataklar olarak tanımlanmıştır. Nefes darlığı, boğulma hissi, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı, kahır, vefat korkusu, uyuşma-karıncalanma belirtilerinden dördünün besbelli ve ön planda olması panik atağın solunumsal alt tip olduğunu düşündürebilir. Solunumsal tip panik atağı olan şahıslarda, solunumsal tip panik atağı olmayanlara nazaran ailesel genetik yüklülüğün fazla olduğu, astım, bronşit, KOAH üzere göğüs hastalıklarının daha fazla olduğu gösterilmiştir. Bu tip göğüs hastalıkları parsiyel karbondioksit basıncında artışa yol açabilir. Panik atağa yatkın olan bireylerde bu durum eyvah boğuluyorum yanlış alarmına yol açabilir. Karbodioksit ölçüsündeki artışın devamı, panik ataklara ve panik bozukluğa yol açabilir. Bu da bedende karbondioksit hassaslığını arttırabilir. Böylelikle durum bir kısır döngü haline gelebilir.
Solunumsal tip panik atağı olanlarda yeniden olmayanlara nazaran, psikiyatri dışı kısımlara sıhhat hizmeti almak için çok daha fazla başvurdukları, teşhis karmaşasının arttığı, sıhhat harcamalarının arttığı da bildirilmiştir. Bu bireyler göğüs hastalıkları ve öteki tıbbi kısımlara başvurdukça ve bu kısımlar ile ilgili bir hastalık saptanamayıp, yanısıra şikayetler de devam ettikçe meçhullükten ötürü hastanın telaşı düzgünce artarak hastalık şiddetlenebilir.
Solunumsal tip panik atağı olan şahıslarda, yapılan çalışmaların bir kısmında sigara, alkol kullanım oranları daha yüksek bulunmuş iken, kimi çalışmalarda da bu fark saptanamamıştır.
Korkusuz panik ataklar
Panik atağı olan hastaların kimileri bedensel belirtileri ön planda ve bariz olarak yaşamakla birlikte bununla bağdaşmayacak formda mevt korkusu, kalp krizi geçireceği korkusu, kontrolünü kaybedeceği vb dehşetleri bedensel belirtilere eşlik etmez. Bu hastalarda endişe belirtileri görülmediği için durumun psikiyatrik olabileceği çok daha sıkıntı akla geldiğinden teşhis karmaşasını arttırmaktadır. Bu şahısların psikiyatrik tedavileri gecikmektedir.
Bilişsel alt tip
Korkusuz panik ataklarda görülen durumun tam zıddı duruma denmektedir. Yani bedensel belirtiler çok azdır ancak tekrar bununla bağdaşmayacak formda o anda ağır endişe ve kasvet duruma hakimdir.
Vestibüler Tip
Ataklarda kulak burun boğaz ile ilgili belirtilerin yani baş dönmesi, istikrar ile ilgili sıkıntıların ön planda olduğu bir tiptir. Baş dönmesine bulantı, kusma, ateş basması, terleme, titreme de eşlik edebilmektedir.
