1. Giriş
Panik atak, apansız ortaya çıkan ve birkaç dakika içinde ağırlaşan, şahısta vefat korkusu, denetim kaybı ya da delirme hissi uyandıran çok kaygı ve kaygı durumudur. Panik ataklar, bilhassa anksiyete bozukluklarıyla temaslı olarak ortaya çıkar ve ekseriyetle 10-30 dakika ortasında sürer. Bu mühlet zarfında kişi, hem fizikî hem de zihinsel olarak epey zorlayıcı bir tecrübe yaşar.
2. Panik Atak Belirtileri
Panik atak belirtileri geniş bir yelpazede yer alır ve bu belirtiler bireyden bireye farklılık gösterebilir. Belirtileri iki ana başlıkta inceleyebiliriz: fizikî ve ruhsal belirtiler.
2.1. Fizikî Belirtiler
Panik atak sırasında bedende ortaya çıkan fizikî belirtiler, ekseriyetle otonom hudut sisteminin çok aktivasyonundan kaynaklanır:
Taşikardi ve Çarpıntı: Kalp atışlarının hızlanması ve düzensizleşmesi, şahısta kalp krizi geçirme korkusuna neden olabilir.
Terleme: Ağır gerilim ve dert, çok terlemeye yol açar. Terleme bilhassa avuç içlerinde, alın bölgesinde ve beden genelinde görülebilir.
Titreme ve Sarsılma: Kişi, denetim edemediği bir biçimde titremeye başlayabilir. Bu, ekseriyetle soğuk ya da sıcak basmalarıyla birlikte hissedilir.
Nefes Darlığı: Kişi, gereğince hava alamadığını hisseder ve bu da boğulma hissine yol açar.
Göğüs Ağrısı: Göğüste sıkışma yahut ağrı hissi, panik atağın en korkutucu belirtilerindendir ve çoklukla kalp krizi ile karıştırılır.
Baş Dönmesi ve Sersemlik: Kan basıncındaki ani değişiklikler, baş dönmesi, sersemlik ya da bayılacakmış üzere hissetmeye neden olabilir.
Mide Bulantısı ve Sindirim Sorunları: Panik atak sırasında sindirim sistemi etkilenebilir, bu da mide bulantısı, karın ağrısı yahut ishal üzere belirtilerle sonuçlanabilir.
Dudaklarda ve Parmak Uçlarında Uyuşma: Kan akışının değişmesi, ekstremitelerde uyuşma yahut karıncalanma hissine neden olabilir.
2.2. Ruhsal Belirtiler Fiziksel belirtilerle birlikte, panik atak sırasında ağır ruhsal belirtiler de ortaya çıkar:
Kişi, yaşadığı belirtiler nedeniyle denetimini büsbütün kaybettiğini hissedebilir.Kontrolü Kaybetme Korkusu:
Ölüm Korkusu: Belirtilerin yoğunluğu, kişinin öleceği korkusunu yaşamasına neden olabilir.
Gerçek Dışılık Hissi (Derealizasyon): Etrafındaki her şeyin gerçek dışı ya da düş üzere göründüğü bir his yaşanabilir.
Kendini Yabancılaşma (Depersonalizasyon): Kişi, kendi vücuduna yabancılaşmış üzere hissedebilir, güya kendi bedeninden ayrılmış üzere bir algıya sahip olabilir.
3. Panik Atağın Nedenleri Panik atakların altında yatan nedenler karmaşık ve çok taraflıdır. Genel olarak, biyolojik, ruhsal ve çevresel faktörlerin bir ortaya gelmesiyle ortaya çıkabilir.3.1. Biyolojik Faktörler
Ailede panik bozukluğu hikayesi olan şahıslarda panik atak geçirme riski daha yüksektir. Bu, genetik faktörlerin panik atak gelişiminde değerli bir rol oynadığını gösterir.Genetik Yatkınlık:
Nörotransmitter Dengesizlikleri: Beyindeki serotonin, dopamin ve norepinefrin üzere kimyasalların dengesizliği, anksiyete ve panik ataklarla ilişkilendirilmiştir.
Beyin Yapıları: Amigdala üzere beyin bölgeleri, kaygı ve tasa yansılarını düzenler. Bu bölgelerdeki fonksiyonel değişiklikler, panik ataklara yatkınlığı artırabilir.
3.2. Ruhsal Faktörler
Geçmişte yaşanan travmatik olaylar, panik ataklara neden olabilir. Bilhassa çocuklukta yaşanan ihmal, istismar yahut ani kayıplar, bireyde kalıcı anksiyete ve panik bozukluğuna yol açabilir.Travmatik Yaşantılar:
Düşük Benlik Hürmeti: Kendine itimat eksikliği, daima bir başarısızlık korkusu ve çok öz tenkit, kişinin panik atak yaşama riskini artırabilir.
Stres ve Tasa: Daima gerilim altında olmak, bedenin çok hassas hale gelmesine neden olabilir, bu da panik atakların tetiklenmesini kolaylaştırır.
3.3. Çevresel Faktörler
İş kaybı, boşanma, finansal zorluklar yahut sevilen birinin kaybı üzere gerilimli olaylar, panik atakların başlamasına yol açabilir.Stresli Ömür Olayları:
Yaşam Usulü: Çok kafein tüketimi, makûs uyku tertibi, yetersiz beslenme ve sedanter hayat üslubu, panik atak riskini artırabilir.
Alkol ve Husus Kullanımı: Alkol ve birtakım uyuşturucu hususların kullanımı, hudut sistemi üzerinde olumsuz tesirler yaratabilir ve bu durum panik ataklara taban hazırlayabilir.
4. Panik Atağın Tanısı Panik atak tanısı koymak, dikkatli bir kıymetlendirme gerektirir. Teşhis süreci çoklukla birkaç evreden oluşur: Tanı süreci, kapsamlı bir klinik görüşme ile başlar. Kişinin yaşadığı belirtiler, atakların sıklığı, mühleti ve tetikleyiciler hakkında detaylı bilgi toplanır. Psikiyatrist, ayrıyeten kişinin genel ruh sıhhati durumunu, aile hikayesini ve hayat olaylarını da kıymetlendirir. Psikiyatrik kıymetlendirme, panik atakların altında yatan ruhsal nedenleri ve anksiyete bozukluğunun derecesini belirlemeye yardımcı olur. Bu kıymetlendirme, kişinin genel ruh hali, telaş seviyesi ve niyet süreçlerini içerir. Panik atak tedavisi, çoklukla çok istikametli bir yaklaşımı gerektirir. Tedavi süreci bireyin gereksinimlerine nazaran şekillenir ve çoklukla şu usulleri içerir:4.1. Klinik Görüşme
4.3. Psikiyatrik Değerlendirme
5. Panik Atak Tedavisi
5.1. Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Panik atak tedavisinde kullanılan terapi formüllerinden biridir. BDT, kişinin fikir kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeyi maksatlar. Kişi, panik ataklarını tetikleyen fikirleri tanımlamayı ve bu kanılarla başa çıkmayı öğrenir. Ayrıyeten, maruz bırakma terapisi üzere formüller de kullanılarak, kişinin endişeleriyle yüzleşmesi sağlanır.
EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yine İşleme): Travma ile alakalı panik atakların tedavisinde tesirli bir prosedürdür. Bu terapi, travmatik anıların işlenmesine ve kişinin bu anılardan kaynaklanan kaygılarını yine değerlendirmesine yardımcı olur.
5.2. İlaç Tedavisi Panik atakların tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, belirtilerin denetim altına alınmasına yardımcı olur ve kişinin günlük ömrünü sürdürmesine takviye sağlar. Uzm. Psk. Damla Arıkan
