Bazı beşerler için sanat yapıtları yalnızca görsel bir tecrübe değil, tıpkı vakitte bedensel bir tepkiye da yol açabilir. Stendhal Sendromu ya da öbür adıyla Floransa Sendromu, “olağanüstü hoşluk karşısında yaşanan psikosomatik bir tepki” olarak tanımlanıyor. Bu ismin bilhassa Floransa’ya gönderme yapmasının nedeni ise kentin Rönesans sanatının başyapıtlarına konut sahipliği yapması.
BELİRTİLER NELER?
Stendhal Sendromu’nun belirtileri bireyden bireye değişse de çoklukla:
- Kalp atışlarının hızlanması
- Baş dönmesi
- Bayılma
- Hatta halüsinasyonlar
gibi fizikî ve zihinsel semptomları içeriyor.
Sendromun ismi birinci kere 1989 yılında ortaya atıldı ve vakit içinde kimi çevreler tarafından sorgulansa da, sanat yapıtları karşısında tıbbi müdahale gerektirecek düzeyde ağır reaksiyonlar veren insanların sayısı az değil.
ADINI NEREDEN ALDI?
Bu ruhsal durum, 19. yüzyılın romantik müelliflerinden Marie-Henri Beyle’in (bilinen ismiyle Stendhal) kendi tecrübelerinden esinlenerek isimlendirildi. Stendhal, Floransa’daki Santa Croce Bazilikası’nı ziyaret ettikten sonra şu satırları yazmıştı:
Güzel Sanatlar’ın ve tutkuların verdiği ilahi hislerle buluşan bir duyguya ulaştım. Santa Croce’den çıkarken kalp atışlarım düzensizleşmişti, hayat güya içimden çekiliyordu, düşeceğim kaygısıyla yürüyordum.
Bu tabirler, Floransa’daki Santa Maria Nuova Hastanesi‘nde vazife yapan Dr. Graziella Magherini’ye ilham verdi. Magherini, Floransa’yı ziyaret eden ve emsal psikolojik/fizyolojik krizler yaşayan 106’dan fazla turist üzerinde müşahede yaptı. Tüm bu şahıslar, Floransa’daki sanat yapıtlarını gördükten sonra çeşitli akut tepkiler göstermişti.
İlginçtir ki, bu hadiselerin hepsi yabancı turistlerdi, çünkü İtalyan vatandaşlarında bu semptomlara rastlanmadı.
NEDEN BİLHASSA FLORANSA?
2021 yılında European Psychiatry dergisinde yayımlanan bir çalışma, bu sendromun ortaya çıkmasına katkı sağlayabilecek kimi faktörleri inceledi. Sonuçlara nazaran:
- Yalnız seyahat edenler
- 26-40 yaş aralığındaki bireyler
- Jet lag yaşayan ve seyahat yorgunluğu hisseden kişiler
bu sendroma daha açık olabilir.
Araştırmacılara nazaran:
Sanat tutkunları için Floransa üzere ünlü yapıtların bir ortaya geldiği bir kente varmak, adeta tüm kahramanlarıyla tıpkı anda tanışmak üzeredir. Bu estetik yoğunluk, Rönesans sanatının özel gücüne işaret eden bir fenomendir.
BENZER BİR SENDROM: PARİS SENDROMU
Floransa’ya mahsus olmayan bu tıp ruhsal reaksiyonlar öteki kentlerde de gözlemlenmiş. Paris Sendromu, uzun bir seyahatten sonra Paris’e ulaşan kimi insanların yaşadığı baş dönmesi, çarpıntı, nefes darlığı ve hatta psikiyatrik belirtilerle tanımlanıyor.
Bu sendrom birinci olarak 1986 yılında Japon psikiyatrist Hiroaki Ota tarafından tanımlanmıştı.
