“Korku, Korku, Panik” Tabirlerine Genel Bir Bakış
Günlük yaşantımızda birçok vakit kaygı, telaş, telaş, panik tabirlerini birbirinin yerine kullanırız. Aslında durumu daha âlâ anlayabilmek için her birinin farklı başka açıklanması gerekir.
Korku, çoklukla dışarıda bulunan, gerçek, açık seçik tanımlanabilir bir tehlikeye karşı kişinin tetikte olması ve tedbir almasını sağlayan ikazların tümüdür. Birdenbire ortaya çıkar, o anla sonludur ve terleme, titreme, kalbin süratli hızlı çarpması, nefes alıp verişin hızlanması üzere bedeni harekete geçiren ve yeni duruma hazırlayan birtakım sinyalleri ortaya çıkarır (“ savaş ya da kaç” tepkisi). Dert, öteki bir sözle anksiyete ise, kaygı duygusu ile yakından bağlıdır. Lakin, endişeye nazaran daha bilinmeyen, içten gelen yahut kökeni içsel birtakım çatışmalara bağlı olan ihtarları içerir. Dehşetle karşılaştırıldığında daha beklenmedik, daha uzun müddetli, daha yaygın, daha yavaş bir halde ortaya çıkan ve tanımlanması daha sıkıntı bir histir.
Acaba “Panik Atak” mı Geçiriyorum?
Panik atak, kaygı ve dert hislerinin birlikte ve ağır bir formda yaşandığı, vakit zaman kendini gösteren bambaşka bir periyottur. Algılanan tehlikeye karşı, birkaç saniye içerisinde başlayan, çoklukla 10 dakika yahut daha kısa bir müddet içerisinde doruk noktaya ulaşan birtakım “bedensel” ve “bilişsel (düşünce ile ilgili)” belirtiler ortaya çıkar. Çarpıntı, terleme, titreme ya da sarsılma, soluğun daralması ya da boğuluyor üzere olma, göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma, bulantı ya da karın ağrısı, baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacakmış üzere olma, uyuşmalar, titreme, üşüme, ürperme ya da ateş basması üzere duyumlar bedensel belirtileri oluştururken, gerçekdışılık ya da kendine yabancılaşma, denetimini kaybedeceği ya da çıldıracağı, öleceği, kalp krizi ya da inme geçiriyor olduğu tarafındaki kanılar ise bilişsel belirtileri oluşturur.
Panik atak sırasında, bedensel ve bilişsel belirtiler daima bir etkileşim halindedir. Bunu bir örnekle şöyle açıklayabilirim; işyerinizde, bir toplantıdasınız ve birden kalp çarpıntınız (bedensel belirti) başladı.. Birtakım niyetler ortaya çıkıyor. “Şuan bir panik atak geçirirsem ne olur? Toplantıdan çıkmak zorunda kalabilirim, beşerler benim zayıf, işe yaramazın teki olduğumu düşünebilirler. Ortamdan çıkamazsam kontrolümü kaybedip baygınlık geçirebilirim.” (bilişsel belirtiler). Toplantıya olan ilginiz azalır ve bedensel belirtileriniz ile daha çok ilgilenmeye başlarsınız. Nefes alış verişiniz hızlanır, soğuk soğuk terlemeye ve titremeye başlarsınız (bedensel belirti). Ya..olursa halindeki kanılarınız devam eder; tasa seviyeniz daha da artar; tahminen de daha sonra toplantıdan çıkarsınız.. Bu örnekte, bedensel belirtilerin olumsuz niyetleri ve duyulan tasayı arttırdığını, tıpkı halde olumsuz kanıların de bedensel belirtileri şiddetlendirdiğini görüyoruz.
Panik ataklar, korku bozuklukları, depresyon, alkol ve husus ile bağlı bozukluklar üzere birçok ruhsal bozuklukta ortaya çıkabileceği üzere, kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi), guatr, sara nöbeti (epilepsi), kalp hastalıkları üzere genel tıbbi durumlarda da ortaya çıkabilir. Öncelikle, altta yatan tıbbi durumlar dikkatli bir halde araştırılmalıdır. Doktorunuz panik ataklarınız için uygun gördüğü tüm muayene ve laboratuar incelemelerini yapmış ve bedensel bir hastalıkla ilgili rastgele bir neden bulamamışsa kelam konusu belirtileriniz hakkında bir uzmana danışarak bilgi sahibi olmak hem sizin korkunuzu azaltacak hem de tedavi için birinci adımı atmanızı sağlayacaktır. Aksi taktirde, bedensel bir hastalığınız olduğu tarafında ısrarlı tutum, bedensel belirtilerinize daha çok odaklanmanıza, münasebetiyle panik ataklarınızın ağırlaşmasına, hatta ortaya çıkmasına neden olabilir.
Tedavi Edilmesi Gereken Bir Durum: “Panik Bozukluk”
Panik bozukluğu olan kişi, aniden ve beklenmedik bir biçimde, rastgele bir özgül obje ya da durumla bağlantısız olarak, görünür rastgele bir tetikleyici neden olmadan panik ataklar yaşar ve tekrar atak yaşayacağından ötürü ağır telaş ve hüzün içerisindedir. Ataklara maruz kalmamak için makul ortamlara (örn, süpermarketler, sinemalar üzere kalabalık yerler, otomobil, uçak, otobüs, metro üzere kaçmanın sıkıntı olacağı yerler) girmek istemeyebilir yahut birtakım etkinliklerden (örn; fizikî antrenman, cinsel münasebet, kafein) kaçınmaya başlayabilir. Hastanın bu ve gibisi durumlarının ayrıntılı bir biçimde araştırılması, muhtemel sebeplerin ve tetikleyicilerin ortaya çıkarılması, varsa altta yatan öbür ruhsal patolojilerin aydınlatılması tedavi açısından hayli değerlidir.
Tedavi, kısa ve uzun vadeli tedavi olarak iki halde planlanabilir. Kısa periyodik tedavide ilaçlar, sıkıntıya ait bilgilendirme yahut ruhsal tedavilerin başlatılması yer alır. BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi), bilhassa uzun periyodik tedavide, depreşme ve nükslerin önlemesi açısından aktifliği kanıtlanmış bir tedavi usulüdür. Buradaki asıl sorunun bilişsel seviyede olduğu düşünüldüğünde, kanıları manaya ve değiştirme istikametinde atılacak adımların, ilaveten anksiyete idaresi, alıştırma yahut maruz bırakma ve teneffüs idmanları üzere başka bilişsel ve davranışçı metotların kullanılmasının tedavide tesirli olacağı aşikardır. Kaldı ki; sadece ilaçla olan bir tedavi tekniği, ilaca bağlı istenmeyen yan tesirlerin ortaya çıkması, kişinin ilaç kullanamayacağı (fiziksel hastalık, gebelik ve emzirme periyodu gibi) yahut ilacın bırakılması sonrası hastalığın tekrar ortaya çıkması üzere durumlar varlığında yetersiz yahut eksik kalacak ve kişiyi ileride ilaç kullanmadığı periyotta durumla baş edebilmesi için gerekli becerilerden mahrum bırakacaktır.
