Plevral effüzyon nedir?
Plevral effüzyon (PE) akciğer zarları (plevra) ortasında sıvı toplanmasıdır. Akciğerleri saran iki zar vardır. Akciğerin çabucak dışında olan zara visseral plevra, bunun dışında göğüs kafesinin çabucak altında olan zara paryetal plevra denir. Her iki plevra ortasında kalan kısma plevral boşluk denir. Plevral boşlukta fizyolojik olarak kabul edilen, çok az ölçüde sıvı vardır. Bu sıvı nefes alıp verirken plevral yüzeyler ortasındaki sürtünmeyi azaltır. Plevral boşlukta bulunan sıvının dinamik bir özelliği vardır. Bir yandan plevral boşluğa sıvı geçişi olurken, bir yandan da plevral boşluktan sıvı emilimi olur. Hem sıvı salınımı hem de sıvı emilimi esas paryetal plevrada olur.
Plevral effüzyon nasıl oluşur?
Plevral boşluktaki bulanan sıvının istikrarında (salınım ya da emilimde ya da her ikisinde) bir sorun oluşması sonrasında plevral boşlukta sıvı toplanır. Plevral boşlukta sıvı oluşmasının nedenleri en önemli şunlardır;
1-Plevranın kendi hastalıkları
2-Plevral boşluktaki sıvı ile plevral damarlarda bulunan kan ortasında basınç değişiklerinin oluşması
3-Lenfatik drenajdaki bozulmalar
Plevra hastalıklarına bağlı gelişen PE’ye örnek olarak; tüberküloza bağlı olarak gelişen PE (tüberküloz plörezisi), plevraya kanser metastazı sonrası oluşan sıvı (malign plevral efüzyon), pnömoniye (zatürre) eşlik eden plevral effüzyon (parapnömonik PE) verilebilir.
Basınç değişiklikleri sonrası oluşan PE’ye örnek olarak; konjestif kalp yetmezliğinde (KKY) görülen PE ve (karaciğer sirozunda oluşan) hipoalbuminemide (kanda albumin düşüklüğü) görülen PE verilebilir.
Lenfatik drenaj bozukluğuna bağlı gelişen PE’ye örnek olarak; mediasteni (sağ ve sol akciğer ortasında bulunan anatomik bölge) tutan lenfomalara bağlı oluşan PE verilebilir. Bundan öbür plevranın kendi hastalıklarında (örneğin tüberküloz plörezisinde) plevrada bulunan lenfatik stomatalardaki (gözenek) tıkanma da PE oluşumuna katkıda bulunur.
Plevral effüzyonun belirtileri nelerdir?
PE’li hastalarda en sık görülen belirtiler göğüs ağrısı, nefes darlığı ve öksürüktür. Ağrı PE olan tarafta olur. Bu ağrı ekseriyetle nefes alırken bıçak saplanır üzere olan batıcı üslupta bir ağrıdır. Bu ağrıya plöretik göğüs ağrısı (pleuritic chest pain) denir. Ağrı sıvı oluşurken ya da sıvı azalırken besbellidir, sıvının artmasıyla birlikte ağrı azalır. Plevra sıvısının fazla olduğu durumlarda nefes darlığı olabilir. PE’ye eşlik eden öksürük çoklukla hafif ya da orta şiddettedir, (derin) nefes almakla ortaya çıkabilir.Bundan diğer üstteki belirtilere ek olarak PE’nin sebebine bağlı belirtiler olabilir. Öneğin; parapnömonik PE’lerde ateş, halsizlik, kırgınlık, bitkinlik ve genel durum bozukluğu olabilir. Tekrar tüberküloz plörezisinde ateş, halsizlik, gece terlemesi ve kilo kaybı olabilir. KKY’de nefes darlığı, yatar durumda nefes darlığı (ortopne), köpüklü balgam, çarpıntı ve bacaklarda ödem (pretibial ödem) olabilir.
Plevral effüzyon nasıl saptanır?
Akciğer grafisi ile PE’lerin kıymetli bir kısmı saptanabilir. Sıvı ölçüsü az ise ya da PE sub-pulmonik (akciğerin altında) ise akciğer grafisinde PE saptanmayabilir. Bu türlü durumlarda toraks BT ya da ultrasonografi ile PE ortaya konabilir.
Plevral effüzyonun tedavisi var mıdır?
PE’nin tedavisi, PE’ye neden olan hastalıkla çok yakın bağlıdır. PE birçok hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir, o nedenle PE saptanan bir hastada PE’nin nedeni kesinlikle belirlenmelidir.
Örneğin tüberküloz plörezisinde tedavi, en az 6 ay süren antitüberküloz ilaç tedavisidir.
Plevral effüzyonun sebebi nasıl araştırılır?
Genellikle ultrasonografi eşliğinde torasentez (plevral boşluktan sıvı alınması) yapılır. Alınan sıvı biyokimyasal olarak incelenir. Plevral sıvının biyokimyasal incelemesinden sonra, gerekli görülen olgularda sitolojik ya da mikrobiyolojik olarak inceleme yapılır. Tekrar gerekli görülen olgularda paryetal plevradan biyopsi alınır ve histopatolojik olarak inceleme yapılır.
Plevral effüzyonun tedavisi nasıldır?
PE olan bir hastada, PE nedeni belirlendikten sonra altta yatan hastalığa nazaran tedavi edilir.
Torasentez endikasyonu olan parapnömonik PE’li hastalarda, hastanın tedavisi, torasentez ile alınan plevra sıvısı sonuçları göz önünde bulundurularak planlanır.
Yukarıda bahsedildiği üzere tüberküloz plörezisi, en az 6 ay süren antitüberküloz ilaç tedavisi ile tedavi edilir.
PE’ye neden olan birtakım hastalıkların tedavisi olmayabilir. Örneğin plevraya kanser metastazı sonrası oluşan PE (malign PE) ekseriyetle ilerlemiş kanser olgularında olur. Bu cins olguların tedavisi çoklukla palyatiftir; hastalık semptomlarını, bilhassa nefes darlığını azaltmak ve hayat kalitesini artırmaya yöneliktir. Gerekli görülen olgularda, plöredezis ismi verilen bir süreçle, sıvı toplanmasını önlemek için plevral membranlar yapıştırılır.
