Polikistik yumurtalık hastalığı nedir?
Polikistik yumurtalık hastalığı (PCOS) üreme çağı bayanlarında görülen en sık hormonal bozukluktur. Çoklu genetik faktörlerin tesiri ile geçiş gösterir ki ailede PCOS var ise risk artar. 1. derece akrabalarda (anne, kız kardeş) PCOS var ise %20-40 oranında bireyde PCOS görülür
Tanı
Tanıda hasta muayene edilir, USG yapılır ve kıllanmanın derecesi Ferriman-Gallwey ölçümü ile belirlenir. Kanda erkeklik hormonları tespit edilir. (Total testosteron, özgür testosteron, SHBG, DHEA-S). Prolaktin ve TSH bedelleri istenir.
Rotterdam kriterlerine nazaran:
- Adetlerde gecikme yahut âdet olamama (yumurtlamanın seyrek ya da hiç olmaması)
- Kıllanma tüylenmede artış (yüzde, iki göğüs ortasında, göbek etrafında, üst kollarda, sırtta, üst bacakta) yahut laboratuvarda erkeklik hormonlarının yüksek olması
- Ultrasonografi ile incelemede tek bir yumurtalıkta 12 ve üzeri küçük 2-9 mm çapında kistlerin gözlenmesi
Bu 3 husustan en az 2 tanesi var ise PCOS tanısı konulur.
Olağan ve polikistik yumurtalık gösterilmiştir
Eşlik eden durumlar
- Polikistik yumurtalık hastalığı olan hastaların yaklaşık yarısı kiloludur.
- Kilo almaya yatkınlık, kilo verememe
- Yağlı cilt, sivilcelenme, erkek tipi saç dökülmesi gözlenebilir
- Kıllanmada artış
- Yumurtlama seyrek yahut olmadığı için gebeliğin oluşmaması durumu olabilir.
- Gebelik oluşanlarda ise düşük yapma riski daha fazladır.
- Rahim için kalınlaşması (endometrial hiperplazi) ve rahim içi kanseri için risk faktörü oluşturabilir
- Depresyon (%26-40), endişe-kaygı bozukluğu (%11.6), çok yemek yeme isteği (%23.3), hayattan zevk alamama daha fazla oranda gözlenir
- Gebelik zehirlenmesi (Preeklempsi), gebeliğin tetiklediği yüksek tansiyon, gebelik şeker hastalığı ve erken doğum hareketi riski artmıştır.
- PCOS hastalarının bebeklerinin olağan olanlara nazaran doğum sonrası ağır bakım muhtaçlığı daha yüksektir. Perinatal morbidite daha yüksektir (Çoğul gebelik tesiri düzeltildikten sonra bile).
- Yumurtalama tedavisine bağlı çoğul gebelik oranı da yüksektir.
- Kilodan bağımsız olarak PCOS hastalarının %40’ında zımnî şeker vardır. %10’unda aşikâr şeker hastalığı vardır. Kilolu olan PCOS hastalarında bâtın şeker oranı %90’dır. Yakın vakitte yapılan bir çalışmada (35 çalışmanın ortak sonucu) PCOS bayanlarında aşikar şeker hastalığı 4 kat, bilinmeyen şeker hastalığı 2.5 kat artmıştır. Bu nedenle teşhis konulduğunda ve her 2 yılda bir şeker yükleme testi ile (75 gram şeker yükleme) aşikâr şeker hastalığı yahut bâtın şekerin gelişip gelişmediği denetim edilmelidir.
- PCOS hastalarının %70’inde kan yağları yükselmiştir. Berbat yağ olarak bilinen, damarları tıkayıcı yağ olan LDL yağı %24-40’ında yüksektir. Güzel yağ olarak bilinen HDL yağı azalmıştır.
- PCOS hastalarının %33-47’sinde metabolik sendrom görülür ki bu oran olağana nazaran 2-3 kat artmıştır.
- PCOS hastalarında kalp damar hastalıklarına yakalanma oranı daha yüksektir. Bizim yapmış olduğumuz bir çalışmada PCOS’li hastalarda CD40 denilen ve kalp damar hastalıklarına yakalanma riskini artıran bir unsurun daha yüksek oranda olduğunu tespit ettik.
- Yumurtalık kanseri ve göğüs kanserinin riskinin yüksek olduğunu belirten çalışmalar olsa dahi tam olarak gösterilememiştir. Şu an için göğüs kanseri ve yumurtalık kanseri açısından daha yakından tarama önerilmemektedir.
Tedavi
Tek bir tedavi seçeneğinden çok şikâyetlere yönelik tedavi daha uygundur.
Yumurtlamasız vajinal kanamalar
Yumurtlamamaya bağlı olarak fazla östrojene ikincil gelişir. Progesteron hormonun az olması nedeni ile rahim içini kaplayan katman kalın ve çok kırılgandır. Uzun periyodik vajinal kanama görülebilir. 35 yaş üstü bayanlarda rahim içi tabakanın patolojik olarak kalınlaşması (atipili yahut atipisiz endometrial hiperplazilerde en az %1 rahim kanserine dönüşme ihtimali vardır) görülebileceği için rahim içerisinden örnekleme yapmak gereklidir. Histeroskopi imkânı var ise kesinlikle histeroskopi eşliğinde yapılmalıdır. 35 yaş altı bayanlarda ise çoklukla örneklemeye gerek yoktur.
