Türkiye’de saadet zinciri olarak da adlandırılan Ponzi sistemi Çiftlik Bank ile gündeme gelmişti. Lakin Ponzi dolandırıcılığı daha evvel Türkiye’de tekraren yaşandı.
PONZİ NEDİR?
“Ponzi sistemi” finansal dolandırıcılıkta kullanılan bir tıp piramit şemasını söz eder. Bu sistem, mevcut yatırımcılardan gelen paralarla yeni yatırımcılara getiri sağlamaya dayalı bir dolandırıcılık metodudur. İsmini, 1920’lerde Amerikalı dolandırıcı Charles Ponzi’den almıştır. Ponzi, bu çeşit bir dolandırıcılık usulünü birinci sefer kullanarak büyük vurgunlar yapmıştır.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIR?
Ponzi sistemi, çoklukla geçersiz bir yatırım fırsatı yahut kar vaadi altında insanlardan para toplamak suretiyle işler. Yatırımcılara yüksek ve nizamlı getiriler vaat edilir. Lakin aslında, sistemin getirisi mevcut yatırımcıların paralarıyla yeni yatırımcılara ödenir. Sistem, yeni yatırımcılar gelmeye devam ettikçe işler üzere gözükür, fakat yeni gelen yatırımcılar azaldığında yahut mevcut yatırımcılar paralarını geri çekmeye başladığında çöker.
Ponzi sistemi kurmak yasa dışı bir faaliyettir. Bu çeşit bir sistem oluşturmak yahut bu stil bir dolandırıcılığa katılmak, tüzel sonuçlar doğurabilir.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ÇÖKER?
Ponzi şemasına iştirakler bittiği vakit, ortada kâr getiren bir üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara ödeme yapılamaz, sistem çöker ve ponzi şeması sonlanır. Ponzi sistemine iştirak oranı sonsuza kadar süremeyeceği için bu ponzi sistemini kuran kişinin birden fazla parayı alıp kaçmasıyla sonlanır.
TÜRKİYE’DE SAADET ZİNCİRİ DOLANDIRICILIĞI
Türkiye’de daha evvel Titan saadet zinciri büyük ses getirmişti.
Hakan Kenan Şeranoğlu tarafından kurulan Titan zincirine 1990’larda 30 binden fazla kişi üye oldu.
O vakitler Almanya’nın para ünitesi olan Alman Markı ile ödeme yaparak sisteme girenlerin çıkarlarının katlanarak artacağı vadediliyordu.
Sistem, kurucuların 1998 yılında tutuklanması ile sona erdi.
2006 yılında hayatını kaybeden Selçuk Parsadan ise Türkiye tarihinin en büyük dolandırıcısı olarak biliniyor.
Parsadan, eski siyasetçiler Süleyman Demirel ve Tansu Çiller dahil olmak üzere çok sayıda kişiyi düzmece kimliklerle dolandırmıştı.
Son yıllarda en fazla konuşulan dolandırıcılardan biri ise Fadıl Akgündüz.
Otomotiv ve inşaat bölümlerinde iş yapan Akgündüz, yurt dışında yaşayan Türkiye kökenli vatandaşlardan kâr hissesi iştirakiyle para topladı, fakat bu paranın vaat ettiği yatırımlara dönüşmediği görüldü.
Yurt dışına kaçan, akabinde milletvekilliği yapan Akgündüz tekrar inşaat projeleriyle halkı dolandırdığı gerekçesiyle Jet Fadıl olarak bilinen Akgündüz, “nitelikli dolandırıcılık” suçlamasıyla 22 Aralık 2015’te tutuklandı. Geçen yıl hür kaldı.
Bir öbür dolandırıcılık kıssası ise YİMPAŞ ile yaşandı.
Yozgat’ta, Dursun Uyar’ın öncülüğünde bir küme işadamı tarafından kurulan Yozgat Gereksinim Unsurları Anonim Şirketi (YİMPAŞ) de yurt dışında yaşayan binlerce bireyden milyonlarca lira topladı.
YİMPAŞ kurucuları bu parayı zimmetlerine geçirmekle suçlandı.
TÜRKİYE’DE ÖBÜR SAADET ZŞNCİRİ VAR MI?
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci’ye göre Türkiye’de Çiftlik Bank üzere 11 tane daha ‘saadet zinciri’ var:
“Bu manada yalnızca Çiftlik Bank değil, 11 tane daha birbirine misal, adeta bir saadet zinciri kuran ve temel mantığı da bir müşterinin bir öbür müşteriyi getirerek birbirini finanse ettiği bir sistem oluşturuyorlar. Bu sistemin yanlışlarını, tüketiciyi ve vatandaşı mağdur eden tarafını ve cezai istikametini de düzenlemek lazım.”
