Freud’un 1904 ve 1919 yılları ortasında ele aldığı makaleler, Freud’un teknik üzerine makaleleri olarak geçer. Teknik, psikanalitik çalışmanın temellerini oluşturan tekniktir. Teknik üzerine makaleler genel olarak psikanalistin rolü, transfer, transfer aşkı, güzelleşmenin dinamikleri, tekrarların hatırlama istikametinden manası ve derinlemesine çalışma hakkındadır. Bunların dışında Freud’un 1937 yılında yazdığı Biten Tahlil, Bitmeyen Analiz makalesi de teknik ile ilgilidir. Bu makalelerden Freud’un psikanalitik çalışmaya nasıl baktığını anlayabiliriz. Freud’un Dora, Fare Adam, Kurt Adam, Küçük Hans ve Scheber hadisesi üzere hadise sunumlarından da kendi psikanaliz pratiğine dair bilgi edinmemiz mümkündür. Freud’un psikanalistlere teklifleri ve pratiğindeki uygulamanın her vakit birebir tutmadığına şahit olabiliriz, lakin inkar edilemez olan psikanalizin hala Freud’un ortaya koyduğu temel prensipler üzerinden ilerlemesidir. Bu nedenle temel psikanalitik kavramlar hakkında bilgi edinmek isteyen birinin Freud sonrası metinler ya da Freud üzerine yazılmış metinlerin dışında Freud’un orjinal metinleri üzerine çalışma uğraşı manalıdır.
Freud’un teknik ile ilgili yazılarına baktığımızda, her geçen yıl tekniğinin nasıl geliştiğine tanıklık ederiz. Freud, bir psikanaliz hastasıyla başlangıcın ve bitirişin sürece nazaran çok daha muhakkak olduğunu lakin sürecin nasıl ilerleyeceğini psikanalistin hastanın özel durumuna ait biricik yaklaşımının belirleyeceğini söz etmiştir. Freud bu durumu satranç oynamaya benzetir. Satrançta açılışın nasıl yapılacağına dair taktikler ve şah-mat yapmanın taktikleri öğrenilebilir; lakin satranç oyuncusu süreç içinde hangi atakları yapması gerektiğini o oyuna özel olarak belirlemek durumundadır. Psikanalitik bir çalışma da misal formda süreç içinde ayrışır. Psikanalist ve hastası bu iki kişilik seyahatte görece yalnız ve tekniksizdir.
Her psikanalist-hasta münasebeti özel ve başkalarından başkadır. Her bir çalışmada bütün kuramsal altyapı, olay örnekleri, süpervizyon çalışması ve kişisel tecrübe yine süzgeçten geçirilmelidir. Her bir çalışma, yeni bir çerçeve gerektirir. Bu yeni çerçeve de süreç içinde değişip dönüşecektir. Freud, yazılarında ‘çerçeve’, ‘analitik çerçeve’ ya da buna emsal öteki kavramları kullanmamış olsa da Freud’un psikanalitik çalışmasının çerçevesini-psikanalitik çalışmanın nasıl yapılacağına dair anlayışını, kural ve sınırlarını-teknik üzerinden yazılarından anlamamız mümkündür.
Freud’un Psikanalitik Tekniği (1904)
Breur’in Katartik Metot olarak tanımladığı yola Freud ‘psikanaliz’ ismini vermiştir. Birinci olarak tedavi edilen hastalar ‘histerik nevrozlu’ olarak tanımlanan hastalardı. Breur’in Katartik Metodu, hastanın patolojisinin oluştuğu birinci ana hipnoz yardımıyla ulaşmayı maksatlar. Bastırılmış ve unutulmuş olan bu anıların ortaya çıkması, anıların neden olduğu ağır hislerin yaşanması güzelleşmeyi sağlayacaktır. Bastırılmış olanın boşaltımının tekrar tekrar çalışılmasıyla tedavi mümkün olacaktır.
Freud, teknikte değişiklik yapmış ve Katartik Metot ile hipnozdan vazgeçmiştir. Bunun yerine öbür bir teknik önermiştir. Bu düzenleme, günümüzde hala kullanılmaktadır: Psikanalist hastanın göremeyeceği bir açıda koltuğunda oturur, hasta ise psikanalistin yanında bir divanda uzanmaktadır. Hastanın gözlerinin kapalı olması gerekmemektedir. Dokunma yasaklanmıştır. Tedavinin başlangıcında Freud hastalardan akıllarına ne gelirse anlatmalarını istemektedir. Rahatsız edici ya da utandırıcı gereçler de başkaları üzere paylaşılmalıdır. Akla gelenlerin alakasız ya da mantıksız bulunması gözetilmemelidir. Freud’un bu tabirlerle ortaya koyduğu metot ‘Serbest Çağrışım Metodu’dur.
Freud, tedavinin kısa sürmeyeceğini, en az altı ay ile üç yıl ortası süreceğini belirtmiştir. Günümüzde, analitik bir çalışmanın tamamlanabilmesi için asgarî dört yıl sürmesi gerektiği öngörülmektedir.
Psikoterapi Üzerine (1905)
Freud, bu makalesinde analitik terapinin yavaş bir değişim sağlayacağını yine vurgular ve çabuk etmemenin değerinden bahseder.
Analitik çalışmada hastanın aklına gelenleri tam bir açıklık ve dürüstlük ile anlatması gerekmesine rağmen, bilinçdışı malzemesi tedaviye getirmenin her vakit için hoşnutsuzluk yaratacağını vurgular. Bilinçdışı gerecin tedaviye gelmesi her evrede dirençle karşılaşır. Terapist ve hasta; bu hoşnutsuzluk, rahatsızlık hislerinin ve dirençlerin üzerine tekrar tekrar çalışarak analitik çalışmayı mümkün kılarlar.
Psikanalitik Tekniğe Dair Yeni Yaklaşımlar (1910)
Analitik çalışma dirençlerin çalışılması, transferin çalışılması ve hayallerdeki ve bilinçdışındaki sembollerin çalışılması ile sağlanır.
Bu makalesinde Freud, bir psikoloğun hayallerdeki cinsel manadaki sembolik ehemmiyetin abartıldığını tabir ettiği bir olayı anlatır. Bu kişi, örnek olarak kendi düşünü anlatmıştır. En sık gördüğü hayalde merdiven çıkmaktadır. Bu hayalde cinsel bir mana olamayacağını belirtir. Freud, duşta merdivenleri ve basamakları çıkma hareketini incelediğimizde burada ritmik bir hareketin olduğunu, kişinin giderek nefessiz kaldığını ve cinsellikte meydana gelen ritmik döngünün merdiven çıkmada temsil edildiğini belirtir.
Bu makalede, ayrıyeten, teknikle ilgili değişikliklere odaklanılır. Freud, karşı-aktarımın artık farkında olunduğunu, hastanın analistinin bilinçdışı niyetlerine tesir edebildiğini belirtir. Analitik çalışan kişi karşı-aktarımının farkına varmalıdır, bunu fark edebilmenin yolu ise kişinin kendi psikanalizinden geçmesidir.
Vahşi Psikanaliz (1910)
Freud, bu makaleye bir bayan hastanın kendisine başvurmasından bahsederek başlamaktadır. Bayan hasta, kırklı yaşlarının sonlarındadır ve boşanmasının akabinde anksiyete sorunu yaşamaktadır. Freud’dan evvel gittiği tabip kendisine çeşitli tekliflerde bulunmuştur. Hatta yalnızca şu üç yoldan birini seçmenin güzelleştirici olacağını argüman etmiştir: 1. Boşandığı eşine geri dönmek 2. Yeni bir sevgili bulmak 3. Kendini tatmin etmek. Söylediklerini doğrulatmak üzere hastayı Freud’a psikanalize yönlendirir. Freud şöyle sorar: “Yapılacaklar bu kadar besbelli ise, psikanalitik çalışma bu üç seçeneğin neresinde yer almaktadır? Şayet benim rolüm yalnızca doktorun dediğini onaylamak ise benim psikanalitik bir çalışma yürütmemin fonksiyonu nedir, o vakit hasta neden psikanaliz için bana yönlendirilmiştir? ” Freud, bu hastanın tabibin ona önerdiği bu seçenekleri düşünebilecek durumda olduğunu, münasebetiyle doktorun ona kendisinin düşünemeyeceği bir şey önermediğini, demek ki tedavinin öteki bir yol gerektirdiğini vurgular. Psikanalizin sunacağı derinlemesine çalışma ise bu üç seçenekten ötesini vadetmektir.
Freud, bu tip doktorları ve psikanalizin gerektirdiği şartları takip etmeyen öbür tahlil uygulayıcılarını, ‘vahşi analistler’ olarak tanımlar. Yabanî analistlerin sorumluluğunu almamanın yolu, şartların gerektirdiğini takip eden uygulayıcıları bir çatı altında toplamaktır. Bu çatı, Freud’un 1910’da kurduğu IPA (Uluslararası Psikanaliz Derneği)’dir. O periyotta IPA’nın çerçevesini takip ettiğini beyan eden analistlerin isimleri yayınlanır. Günümüzde ise IPA analisti olmanın gerektirdiği uzun bir süreç bulunmaktadır;kendi tahlilinden geçme, yıllar süren eğitimden geçme, süpervizyon altında analizan görme vb. Freud, psikanaliz bilmenin psikanalizle ilgili birkaç bulguyu bilmek olmadığının altını çizer. Psikanalizin salt kitaplardan öğrenilecek bir şey olmadığını vurgular. Psikanalizin bu alanda uzmanlığı olan şahıslardan öğrenilebileceğini belirtir.
Psikanalitik yaklaşım, psikanalist ve hastasının görece uzun bir kontağını gerektirir. Hastayı daha baştan tez ettirmek, ona vahşice doktorun bilebileceği kelamda sırları vermek teknik olarak kabul edilemez. Yırtıcı analistler, hastalarına verdikleri ziyandan daha fazlasını psikanalize vermektedirler.
Psikanalizde Düş Yorumunun Ele Alınması (1911)
Freud, bu makalesinde psikanalizde hayallerin ve düşlerin yorumlanmasının değerinden ve tekniğinden bahseder. Hayallerin psikanaliz çalışması için kıymetli olduğunu, fakat hayaller olmadan da psikanalitik çalışma yapılabileceğini belirtir. Psikanalitik çalışmada hayaller olduğunda ise düşlerin çalışılmasına özel bir ehemmiyet atfedilmesi gerektiğini vurgular. Tekrar de hayal çalışması başka bir çalışma olarak düşünülmemeli, analitik çalışma bir bütün olarak ele alınmalıdır. Düşlerin büyük çoğunluğu, analitik çalışmaya bağlı olarak oluşur.
Rüya çalışması, analistin ve hastanın işbirliği ile yapılır. Analistin tüm rüyayı kendi yorumlama gayreti analitik çalışmaya alışılmamıştır, hasta kendi düşü üzerinde çalışmalıdır. Anlamlandırılamayan hayallerdeki semboller, yeni düşler ve yeni semboller ile tekrar tekrar gündeme gelecektir, bu nedenle yeni düşler geldiğinde eskilere yönelmemekle ilgili rahatsızlık hissedilmemelidir.
Freud, bir gecede oluşmuş farklı hayallerin tıpkı mananın farklı görünümleri olduğunu belirtir. Ayrıyeten bir duşun bütün manasının tek bir seansta yorumlanamayacağını, ilerleyen seanslarda yorumlamaya devam edilmesini tavsiye etmektedir. Yorumlamaya devam etmenin yeni düşler getireceğini söz eder. Birtakım düşler aylar sonra anlaşılabilmektedir. Hatta birtakım düşlerin tam bir yorumlaması için tahlilin bitmesini beklemek gerekebilir.
Psikanaliz Uygulayıcılarına Teklifler (1912)
Bu makalede Freud, hür ve dalgalanan dikkatle dinleme tekniğini ele alır. Bu teknik, dikkati özel bir şeye yöneltmeden dinlemeye işaret eder. Dikkatli ve aşikâr bir şeye odaklanarak dinleme, hastanın getirdiği gereçten seçim yapmaya neden olabilir ki bu analitik çalışma için istenmeyen bir durumdur. Şayet hasta aklına gelenleri olduğu üzere anlatıyorsa, bu tekniğin mecburî karşılığı, psikanalistin şuurlu bir seçim yapmadan dinlemesi ve anlatılan her şeye eşit ölçüde dikkat etmesidir. Şuurlu bir seçim yapmanın tehlikesi, dinleyicinin kendi beklentilerine ve eğilimlerine yönelecek olmasıdır. Dinlemede iş bilinçdışına bırakılmalıdır. Dalgalanan dikkatle dinlenme yapıldığında, dinlenenlerin bir kısmı çağrışımlara yol açacak biçimde şuurlu kullanıma açık iken bir kısmı ise daha sonra anlatılacak olanlarla örtüştüğünde bilinçdışından çıkarılmak üzere tabana çöker.
Freud’a nazaran psikanalitik bir çalışmada muvaffakiyete ulaşılabilmesi için psikanalistin hastasının karşısına hedefsiz, hazırlıksız ve varsayımsız çıkması gerekmektedir.
Aktarımın Dinamiği (1912)
Freud bu makalesinde analitik bağlantıdaki transfer kavramını ele alır. Freud, psikanalitik çalışmada hastanın libidosunu psikanaliste yönelttiğini tabir eder. Sevgi ihtiyacı gerçeklik tarafından gereğince doyurulmamış hasta, libidinal beklenti dizaynlarını yeni bir kişi olarak psikanalistine yöneltir. Bu yönelim, libidonun hem şuurlu hem de bilinçdışı kısımlarını içerir. Psikanalist, hastasının ruhsal düzeneklerinden birine eklemlenecektir. Libido, kısmen ya da bütünüyle gerilemeye yönelir ve çocuksu imgeler tekrar canlanır. Analitik çalışmanın hedefi şuurun libidoya ulaşmasını sağlamak ve libidoyu gerçeklik prensibine uygun hale getirmektir. Bu çalışma, libido her bulunduğunda çatışma yaratır. Libidonun gerilemiş durumunu korumak için çalışmaya karşı direnç oluşur. Libidoyu özgür bırakmak için bilinçdışı karmaşa aşılmalı, bilinçdışı itkilerin bastırılması çözülmelidir.
Bilinçdışı karmaşanın psikanaliste aktarmaya uygun olan kısımları psikanaliste aktarılır. Çağrışımlar, transfer doğrultusunda oluşur. Ayıp sayılan dileklerin ve heyecanların, bu heyecanın neden olduğu kişi önünde açıklanması epey güçtür. Freud, özverili bir bağımlılık bağlantısının bu zorluğu aşmada gerekli olduğunu belirtir.
Aktarım, sevecen hislerin aktarıldığı olumlu bir transfer ya da düşmanca hislerin aktarıldığı negatif bir transfer olabilir. Olumlu transfer, sevecen ve dostça hisler ya da hürmet duyma yoluyla ortaya çıkabilir. Negatif transfer, çoğunlukla tıpkı şahsa yöneltilmiş müspet transfere eşlik eder. Bleuler (1910), müspet ve negatif transferin bir ortada bulunması, yani birebir bireye yönelik hem olumlu hem olumsuz hislerin bir ortada bulunması durumu için ‘çift bedellilik (ambilavans)’ terimini kullanmıştır.
Bilinçdışı heyecanlar, tedavide bir anı üzere anımsanmaktan çok tekrar üretilirler. Bilinçdışı tutkular, gerçeklik göz önünde bulundurulmadan gerçekmiş üzere oynanmak istenir. Psikanalitik çalışmanın fonksiyonu, bu heyecanları tedavinin bağlamına yerleştirmek, hayat hikayesi bağlamında manalandırmak ve üzerine düşünmeye davet etmektir.
Tedaviye Başlamak Üzerine (1913)
Bu makalede psikanalitik çalışmayı yürütmede gerekli olan fizikî düzenlemelerden, seansların sıklığı ve müddetinden, fiyat konusundan, analizanın yakın etrafına karşı nasıl bir tavır benimsenmesi gerektiğinden, teknikteki gelişmelerden, gelişmelerin farklı tanılardaki hastalarla çalışmayı nasıl imkanlı kıldığından bahsetmektedir.
Hatırlama, Tekrarlama ve Derinlemesine Çalışma (1914)
Psikanalitik çalışma geçmişin olduğu üzere hatırlanmasından fazla geçmişin yenide tekrarlanmasından oluşur. Geçmişin aktüelde tekrarlanması, canlandırarak hatırlamaktır. Geçmiş, analistle kurulan ilgide canlandırılarak tekrarlanır. Örneğin hasta ebeveyninin otoritesine eleştirel davrandığını hatırlamaz, analistin otoritesine eleştirel davranarak bu durumu canlandırılır, tekrarlar ve bu yolla hatırlar. Veyahut birebir hatırlamak ya da canlandırmak yerine karmaşık düşler görür.
Aktarım Aşkı Üzerine Müşahedeler (1915)
Aktarım aşkı gerçekleştiğinde evvelden bunun tek tahlilinin tedaviyi bırakmak olduğu düşünülürdü, halbuki bugün bunun hayli olağan ve yaygın bir durum olduğunu biliyoruz ve sıkıntı görüneni yani profesyonel standartları sürdürerek tedaviye devam etmeyi seçiyoruz. Transfer aşkı, tedaviyi bırakmak için bir neden değildir, tersine psikanalitik çalışmada ele alınması gereken değerli bir materyal sunar. Transfer aşkı analitik sürecin tabiatı gereği oluşmaktadır, analistin alımlı kişiliğinden ötürü değil. Hasebiyle analist, bu durum tahlil dışında olsa hissedebileceği gururu hissetmemelidir. Transfer aşkı, süreç sırasında tabir edilip tahlil edildiğinde güzelleşmeye katkı sağlayan değerli bir ögedir. Freud, aşk için güçlü bir talebin kırılmasını bir direnç çalışması olarak yorumlar. Tutkulu aşkın ortaya çıkardığı uyumluluk, analitik yorumları kabul etmedeki uysallık, inanılmaz ölçüdeki anlayışlılık hali ve analistin zekasının idealize edilişi tedavinin devamına karşı bir dirence işaret eder. Bütün çağrışımlar tutkulu aşka yöneliktir, geçmişe yönelik çağrışım yapmanın yolları kapanmış üzeredir. Transferde aşkı yaşayan kişinin ulaşmayı hedeflediği, muhtemelen, tahlil edeni aşık düzeyine indirip onun otoritesini ve gücünü yıkmak, kendi karşı konulmazlığını ispatlamak ve aşkın tatminiyle ilgili akla gelebilecek öteki avantajları elde etmektir. Analistin transfer aşkına karşılık vermeyen tavrı, hastanın aşkına dair bütün ayrıntıları anlatabilmesini kolaylaştıracaktır. Bu anlatılar doğrultusunda elde edilen bilgiler, hastanın sevgisinin çocuksu kökenlerine ışık tutar. Çocuksu nesne seçimi ve bu obje seçiminin etrafında örülü fantezileri çalışmak mümkün olur.
Psikanalitik Psikoterapideki Gelişmenin Ana Çizgileri (1919)
Psikanaliz, bastırılmış bilinçdışı malzemenin bilince çıkarılmasıdır. Tahlil etme; bilinçdışı süreçleri temel modüllerine ayırma, bu içgüdüsel ögeleri başka ayrı ele alma, bunlardan yeni ve daha düzgün bir bütün oluşturulmasıdır.
