Psikoterapi aleti kelam olan ruh sıhhatinde oluşan rahatsızlıkları konuşarak tedavi etme usulüdür. Kelam, konuşma beşere hastır. İnsan ruhunda kelamla derin yaralar açılabileceği üzere ruhu güzelleştirmenin yolu tekrar kelamlardan geçer. Lakin psikoterapi rastgele bir konuşma değildir. Muhakkak kuramsal destekleri, ulaşması gereken amaçları ve bilimsel desteği olan bu alanda eğitim ve süpervizyon süreçlerinden geçen bir uzman tarafından yürütülen bir süreçtir. Psikoterapinin temel hedefi söz edilmeyeni tabir etme, şuur seviyesinde olmayanı şuur seviyesine çıkarma, his ve fikirleri bütünleştirebilmektir. Psikoterapistler algıların yine yapılanmasına ve fonksiyonsuz hayat kıssalarının tekrar düzenlenmesine yardımcı olur. Lisan bizi diğerlerine ve kendimize bağlayacak formda evrimleşmiştir ve psikoterapide konuşarak güzelleşmenin en büyük sebebi lisanın bu fonksiyonudur.
Hangi teoriye dayanırsa dayansın bütün psikoterapi tipleri çekilen acıyı azaltmayı, semptomları en aza indirmeyi ve danışanın hayatındaki gerilim kaynakları ile baş etme marifetini arttırmayı maksatlar. Başarılı bir psikoterapi sürecinde hislerimizi deneyimlemeyi, anlamayı ve düzenlemeyi öğreniriz. Psikoterapi bize kendimizi diğerlerini ve dünyayı yeni bir biçimde algılamayı öğretir. Bu öğrenme süreci içerisinde danışan ve terapistin etkileşimi sayesinde “gerçek kendiliğe” yönelik yeni bir öykü yazılır.
En temel düzeyde psikoterapi şahıslar ortası bir öğrenme ortamıdır. Bu ortam pek çok bakımdan bir çocuğun düzgün bir biçimde yetiştirilmesine benzeri. Psikoterapiye gelen kişi kaç yaşında olursa olsun onun çocukluğuna bu süreçte temas edilir. Ağır duygusal yaşantıları olan çocukluk tecrübelerinde kişi takıldıysa terapistle birlikte çocuk o bataklıktan çıkartılır ve kaldığı yerden büyümesine takviye olunur. Sağlıklı bir yuvada da bir psikoterapi ortamında da en âlâ öğrenme ortamını sağlayan şeyler, kişinin onu anlayabilen biriyle besleyici bir münasebet kurabilmesi, itimat ortamının oluşması ve bu inanç temeliyle hayatın getirdiği zorluklarla yüzleşmeye ceseratlendirilmesidir. En yeterli öğrenme tecrübesi ise uyaranın orta düzeyde olduğu vakitlerde gerçekleşir. Uyaran çok az olduğunda uyku moduna geçilmesine, çok fazla uyarılma olduğunda ise savaş ya da kaç yansısına geçilmesine neden olur. Bu ortamlarda öğrenme imkansız hale gelir. Terapi de ülkü yetiştirilme ortamında olduğu üzere orta seviyede gerilimi tetiklemeyi gayeler. Danışanı savaş ya da kaç reaksiyonuna sokmadan, zorluklarıyla kaldırabileceği biçimde yüzleşmesine imkan vererek süreç ilerler.
Her psikoterapi süreci aşağıdaki temel bahisleri hedefleyerek kendi kuramsal yaklaşımına uygun müdahaleler barındırarak ferdî bir tecrübe yaratmaya uğraşır.
Varsayımları, tavırları ve kabulleri gözden geçirmek.
Farkındalığı arttırmak.
Gerçekliği kıymetlendirme yetisini arttırmak.
Kaygı verici tecrübelerle yüzleşilmesine yardımcı olmak (Uyum bozucu kaçınmaları azaltmak).
Kişinin kendisiyle yaptığı olumsuz, yargılayıcı konuşmalarda değişiklikler yaratmak.
Yeni ve daha ahenk sağlayıcı bir hayat kıssası geliştirmek.
Terapi davranışları, hisleri, duyumsamaları ve fikirleri araştırıp inceleyerek farkındalığı arttırmayı ve insan tecrübesinin bu farklı alanlarının bütünleştirilmesini, kopuk olan kıssaların birleşebilmesini hedefler. Birçok durumda psikoterapinin gayesi his ve niyetlerin bütünleşmesidir. Yani otomatik gelen hissin manasına odaklanarak, duygusal ve bilişsel işlemlemelerin harekete geçirilmesi sağlanarak beyinde yeni nöral ağlar ortası temaslar kurulur. Bu da günlük yaşama ahenk bozucu davranış kalıplarının terk edilip uyumlu olanları tercih edilmesi olarak yansır. Bu durumu örnekle açıklayacak olursak bir kişi çocukluğundan itibaren kabul edilebilmenin tek yolu olarak fedakarlık ve yük alma kalıbını öğrendiğinde hayat sahnesi değişse de yetişkin olduğunda da birebir davranış kalıbına devam edecektir. Fedakarlık onun düşünmeden otomatik olarak verdiği bir reaksiyon örüntüsü olacaktır. Fakat artan yüklerle bu kişi artık yüklerini kaldıramadığı, geçmişte edindiği baş etme yolunun bugün ayağına dolandığı duruma geldiğinde farklı semptomlar geliştirecektir. Örneğin korku nöbetleri ya da panik ataklarla bu yapıda olan kişi psikoterapiye başvurabilir. Psikoterapinin emeli otomatik reaksiyon kalıplarını nasıl geliştirdiğini manalandırmak, buradaki his ve kanıları birbirine bağlamak, verilen otomatik yansılar yerine bugünü gerçekçi kıymetlendirecek yeni davranış örüntüleri geliştirmesini sağlamaktır. Kişi bu noktaya geldiğinde yaşadığı semptomlar da çok büyük ihtimalle ortadan kalkacaktır. Kabul edilmenin tek yolunun fedakarlık olmadığını, kendi gereksinimlerini önceleyebileceğini süreçte fark edecek ve hayatının geri kalanına yeni bir yol edinerek devam edebilecektir. Böylelikle başarılı bir psikoterapi sürecinde evvelce mana veremediğimiz otomatik reaksiyonlar mana kazanacak, fikir ve his bütünleşecek ve ahenk bozucu reaksiyonlar yerini uyumlu olan kanılara ve hislere bırakacaktır .
