Radyasyon, gücün bir yerden öbür bir yere ışınlar ya da tanecikler halinde iletiminden öteki bir şey değil. Tüm radyasyonlara, çok çeşitli frekanslarda titreşen güç paketlerinden oluşan ışınlar gözüyle de bakılabilir.
Yüksel Atakan’ın Herkese Bilim Teknoloji’de kaleme aldığı makelesine nazaran, iyonlayıcı radyasyonlar, ya Röntgen ve gama ışınları üzere Elektro Manyetik (EM) ışınlardan ya da alfa ve betalar üzere çok süratli taneciklerden oluşuyorlar. Bu çeşit radyasyonların iyonlayıcı radyasyon olarak isimlendirilmesi, molekül ve atomlardan elektron sökebilecek kadar yüksek güçte olmaları sonucu bunları iyonlaştırmasından kaynaklanıyor. Böylelikle ortaya, bir hür elektronla, arta kalan, artı yüklü bir atomdan (iyon) oluşan bir ‘iyon çifti’ çıkıyor.
RADYOAKTİF HUSUS NEDİR?
Atom çekirdeklerinden kendiliğiden alfa, beta ve gama ışınları yayınlayan unsurlar radyoaktif husus olarak isimlendiriliyor.
Cep telefonları ve baz istasyonlarından yayınlanan, radyo dalgaları olarak da isimlendirilen, EM radyasyonlar (ya da EM dalgalar) çok daha düşük güçleri nedeniyle atomlardan elektron sökemediklerinden iyonlayıcı radyasyonlar değiller. Bunlar, doku ve hücrelere girip aktardıkları güçlerle çok daha az tesirli olabiliyorlar, lakin atom ve atom çekirdeğine girip tesirli olamıyorlar.
KANSER MÜMKÜNLÜĞÜ?
Röntgen sineması çektirirken Röntgen makinesinden bedenimize giren ‘Röntgen ışınları’ da, radyoaktif unsurlardan yayınlan alfa, beta ve gama ışınları da bedenimize girdiğinde çok az olasılıkla kanser yapabiliyorlar. Bedenimizde kanser oluşup oluşmaması, ışınların (radyasyonların) cins ve ölçüsüyle, etkilenen organın cinsine ve ışınlanma müddetine bağlı. Aktarılan radyasyon gücüyle, bunun mühleti, aşağıda açıklayacağımız ‘Etkin Doz’ kavramının temeli olup, bu doz, kanser mümkünlüğü (riski) için, kıymetli bir ölçüt.
RADYASYONDAN KORUNMADA EMEL?
ENERJİ DOZU
Radyasyonla yapılan araştırmaların, radyasyonun bedene olabilecek tesirinin, ilgili organın kilogramı başına, o organa aktardığı güç ölçüsüne (Joule) bağlı olduğunu gösterdiğini söyleyen Atakan, bunun Güç Dozu olduğunu ve Ünitesi Joule/kg olup, Gray (Gy) ve miliGray (mGy) isimleriyle kısaltıldığını belirtiyor.
ETKİN DOZ
Vücuttaki çeşitli organ ve dokuların radyasyona duyarlığı farklı olduğundan hem bunların tesirlerini karşılaştırabilmek hem de tüm bedenin etkilendiği dozu ve oluşabilecek kanser riskini hesaplayabilmek için, “Etkin Doz” kavramın türetildiğini anlatan Atakan, şu tabirleri kullanıyor:
“Genellikle, radyasyondan korunmada, biyolojik bir doz olan faal doz kullanılıyor. Faal doz, radyasyonun yalnızca özelliklerini değil, bunun yanı sıra, ışınlanan organın bu radyasyona olan duyarlığını da içeriyor. Bu nedenle faal doz, beşere, radyasyonun ne derece tesirli olabileceğini de göstermiş oluyor.
Örneğin birebir muadil doz için akciğerlerdeki kanser mümkünlüğü (riski), tiroid bezindekine oranla 3 kat daha yüksek. Tüm bedenin kanser mümkünlüğünü kestirebilmek için ise her bir radyasyon cinsi ve etkilenen her bir organ için kanser olasılıklarının hesaplanıp, toplanması gerekiyor. Aktif doz, bir organın radyasyona duyarlığını hesaba katan ‚Doz Yük katsayısı’yla, muadil dozun çarpımından oluşuyor, ünitesi Sievert (Sv, mSv). Organların doz tartı katsayıları Çizelge 1’de yer alıyor. Görüldüğü üzere tüm beden için doz yük katayılarının toplamının 1 olması gerekiyor. Bu pahaları Uluslararası Radyasyondan Korunma Kurulu (ICRP), vakitle gelişen bilimsel araştırmalara bağlı olarak, ilgili yayınlarında açıklıyor. Son bedeller 2007 yılındaki ICRP yayınında bulunuyor.”
Atakan son olarak, doğal ve insan yapısının radyoaktif hususlardan, Röntgen aletlerinden yayınlanan ışınlarla, kozmik ışınlarla, etkilendiğini belirterek şunları kaydediyor:
“Bunların bedenimize aktardıkları güç ölçüsü radyasyon dozunu oluşturmakta, bu doz da atom ve moleküllerde değişiklikler yapmaktadır. Tıp ve teknolojideki her bir radyasyon uygulamasının beşere ebediyen fayda sağlayacak bir münasebeti olmalı ve uygulama sırasında alınacak radyasyon dozu da, akıl ve mantığımızla uyumlu olacak formda ‘olduğunca düşük ya da az’ olmalıdır. Doğal radyasyon dozu da, bize ayrıyeten bununla ilgili karşılaştırma ve kıymetlendirme yapmamızı sağlayan kıymetli bir ölçüt olmaktadır.”
Makalenin tamamını buradan okuyabilirsiniz.
