Gazze’de yiyecek bulamayan milyonlarca kişi kıtlığın eşiğinde. Birleşmiş Milletler (BM) ayrıyeten, Sudan’da süren savaşın da dünyanın en büyük açlık krizini tetikleyebileceğini söylüyor.
Kıtlık nedir, ne vakit ilan edilir?
Kıtlık, bir ülkede halkın akut yetersiz beslenme, besin problemi ya da vefatla karşı karşıya kalınacak kadar ağır besin yokluğu manasına geliyor.
Kıtlık genelde bazen ilgili ülkenin hükümetiyle birlikte BM tarafından ilan ediliyor. Sıklıkla öbür memleketler arası yardım ve insani kuruluşlar da katılıyor.
İlana, BM’nin oluşturduğu Entegre Besin Güvenliği Etap Sınıflandırması (IPC) isimli ölçek kullanılarak karar veriliyor.
Ancak resmen kıtlık ilan edilebilmesi için belli bir coğrafik bölgede üç ögenin yaşanmış olması gerekiyor;
Gazze ve Sudan neden kıtlık riskiyle karşı karşıya?
BM’ye nazaran Gazze’nin kuzeyinde kıtlık artık çok yakın ve Mart-Mayıs 2024 ortasında yaşanabilir. IPC sınıflandırmasına nazaran nüfusun yarısı, yani 1,1 milyon kişi açlık çekiyor. En berbat senaryoda, Gazze nüfusunun tümü Temmuz 2024’te açlık çekiyor olacak.
BM, Gazze’nin IPC’nin sınıflandırdığı bölgeler ve ülkeler ortasındaki en büyük açlık çeken insan oranına sahip olduğunu söylüyor.
BM yetkilileri, Sudan’da süren savaşın ülkeyi “yakın tarihteki en makûs insani kabuslardan birine” sürüklediğini ve bu durumun dünyanın en büyük açlık krizini tetikleyebileceğini belirtiyor.
BM Besin Programına (WFP) nazaran Nisan 2023’te başlayan iç savaş yüzünden Sudan’da yaklaşık 18 milyon kişi akut besin güvensizliğiyle karşı karşıya.
UNICEF, küçük çocuklardaki yeterisiz beslenme, kolera, sıtma ve kızamık salgınları “en makûs iddiaların de ötesinde” diyor.
Başka hangi ülkeler kıtlık riskiyle karşı karşıya?
İnsani yardım kuruluşu Action Against Hunger, öteki ülkelerde de “çok korku verici açlık seviyeleri görüldüğünü” söylüyor.
Bunlara Afganistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Etiyopya’nın Tigray bölgesi, Somali, Suriye ve Yemen dahil.
WFP bu ay da çete şiddeti nedeniyle ağır bir siyasi ve ekonomik kriz yaşayan Haiti’nin “yıkıcı bir açlık krizinin kıyısında” olduğunu açıkladı.
Haiti’deki 1,4 milyon kişi açlığın kıyısında olarak sınıflandırılırken, 3 milyon kişi de bunun bir alt etabında. IPC Haiti’nin besin güvenliği durumunu “endişe verici” diye tanımlıyor.
Kıtlığa ne yol açıyor?
IPC’ye nazaran kıtlık ve çok besin krizlerinin birden çok nedeni oluyor. İnsan eliyle ya da tabiat kaynaklı yahut her ikisinin birleşimi.
Action Against Hunger çatışmaların “dünya genelinde açlığın esas nedeni olduğunu” belirtiyor.
Örgüt Sudan’da yetersiz besin üretimi ve bu nedenle artan fiyatları münasebet olarak gösteriyor.
Gazze’de devam eden İsrail taarruzlarının da hayati değerdeki besin, yakıt ve su yardımlarının bölgeye girişini engellediğini söylüyorlar.
IPC, insani yardım kuruluşlarının Gazze’ye “neredeyse büsbütün hiç erişemediğini” aktarıyor.
Uluslararası Kızılhaç Komitesi (IRC) iklim değişikliğiyle yaşanan çok hava olaylarından kaynaklanan kuraklık ve randıman düşüşü nedeniyle bilhassa Doğu Afrika’da yaygın besin düşüncesi oluştuğunu vurguluyor.
Büyük Okyanus’taki yüzey suyunun ısınması olarak açıklanan El Nino hava olayı da, Güneydoğu Asya ve Latin Amerika’daki besin tedarikine olumsuz tesirde bulundu.
Resmen kıtlık ilan edilmesi nasıl bir fark yaratıyor?
Kıtlık ilanı, özel bir fonun kullanıma sunulması manasına gelmiyor.
Ancak sıklıkla, besin tedariği ve acil fon sağlayabilecek BM ve milletlerarası hükümetlerden yaygın karşılık bulabiliyor.
IRC üzere birtakım yardım kuruluşları yetersiz beslenme tedavisi sağlayabiliyor. Yardım kuruluşu Oxfam Gazze’deki ortaklarıyla besin ve paklık gereçleri alınabilmesi için çekler dağıtıyor.
WFP Sudan’da yol ve okul üzere altyapıyı yine inşa ediyor. Ayrıyeten uzak bölgelerdekilere besin ve başka yardımların gönderilebilmesi için taşınabilir takımları var.
Birçok yardım kuruluşu, genelde kıtlık ilan edilmeden evvel operasyonlarını planlamaya ve yardım ulaştırmaya başlıyor.
Daha evvel nerelerde kıtlık ilan edildi?
En son 2017’de Güney Sudan’da resmi kıtlık ilan edilmişti.
Üç yıl süren iç savaştan sonra neredeyse 80 bin kişi kıtlık yaşıyordu ve bir milyon kişi de açlığın kıyısındaydı.
BM o periyot açlıktan savaşın tarım üzerindeki tesirlerini sorumlu tutmuştu. Çiftçilerin canlı hayvan ve tarım rekoltesi çok düştü ve enflasyon arttı.
Daha evvel de 2011’de Somali’nin güneyinde, 2008’de Sudan’ın güneyinde, 2000’de Etiyopya’nın Somali bölgesindeki Gode’de, 1996’da Kuzey Kore’de, 1991-1992’de Somali’de ve 1984-1985’te Etiyopya’da kıtlık ilan edilmişti.
1845-1852 ortasında İrlanda’da kıtlık, göç ve hastalık periyoduydu. Nüfusun üçte birini doyuran patates üretimi bir tarım hastalığı yüzünden büyük ziyan görmüştü. Fakat o periyot İrlanda’yı yöneten Büyük Britanya’ya patates ihracatı devam etmişti.
