Psikoloji de travma, ‘Bireyin gerçek ya da algılanan bir mevt ya da yaralanma içeren, ya da kendisinin yahut diğerlerinin fizikî bütünlüğüne tehdit oluşturan olay yahut olaylar yaşaması, şahit olmasıdır.’ Bu yaşanan olaya karşı birey çok ağır endişe, çaresizlik ve dehşet duyar.
Bunlar ekseriyetle herkes için ağır gerilim olabilecek olaylar sayılmaktadır. Travmalara örnek verecek olursak; trafik kazası geçirmek, hücuma uğramak ya da atağa şahitlik etmek, sarsıntı yaşamak birer travmatik olay olarak kıymetlendirilebilir.
Travma Cinsleri
Travma alanında çalışmaları ile tanınan Dr. Claudie Herbert tarafından travmalar üç tıpta inceleniyor.
İnsan kaynaklı, büyük ölçekli travmalar: Tren kazaları, savaşlar, nükleer felaketler üzere.
Doğal afetler: Zelzeleler, seller, volkanik patlamalar ve tsunami üzere.
Bireysel travmalar: Aile içi şiddet, hata, terör, soygun, hırsızlık, tecavüz üzere.
Travmatik olayların 18 yaş altında yaşanması, çocukluk çağı travmaları olarak isimlendirilir. Bunlara bazen gelişimsel travmalar olarak literatür de görebiliyoruz. Doğal afete maruz kalma, savaşa şahit olma, akına uğrama, kaçırılma, kaza geçirme üzere üstte bahsedilen travma cinslerinin yanı sıra, psikolojide sıkça çalışılan çocukluk çağı travmalar istismarlar ve ihmaldir. Bunlar ekseriyetle; fizikî, cinsel, duygusal istismar ve ihmal olmak üzere 4 başlık altında incelenir. Bu çocukluk çağı travma tipleri anne, baba, bakıcı ya da başka yetişkinler (akraba, öğretmen, komşu vb.) tarafından, şuurlu olarak çocuğa fizikî ziyan verme, çocuğun makus beslenmesine yol açma, çocuğun gelişimine uygun olmayan cinsel faaliyetlere çocuğu dahil etme yahut bu hedefle çocuğu kullanma, kişisel çıkar için çocuğu kullanma üzere durumlarla görülen, çocuğun fizikî, zihinsel ve psiko-sosyal gelişimini kısıtlayıcı, ziyan verici yahut geriye gitmesine sebep olabilecek her türlü faaliyette bulunmayı içerir.
Çocukluk çağında yetişkinler tarafından sebep olunabilecek travmatik tecrübeler fizikî istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve ihmal olarak dört küme altında kıymetlendirilebilir.
Fiziksel istismar: 18 yaşından küçük çocuk yahut gencin, yetişkin tarafından beden bütünlüğüne ziyan gelecek biçimde fizikî hasara uğratılması, yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır. Fizikî istismara örnek olarak; yakma, ısırma, bağlama, tokat atma, sarsma gösterilebilir.
Cinsel istismar: 18 yaşından küçük çocuk yahut gencin, kendisinden en az 5 yaş büyük olan birey(ler) tarafından cinsel faaliyetlere dahil edilmesidir. Örnek olarak; çocuğun bedenine ve cinsel bölgelerine dokunma yahut kendi bedenine dokunmasını isteme/zorlama, cinsel faaliyete şahitlik ettirme, pornografi izletme cinsel istismar örneklerindendir.
Duygusal istismar: 18 yaşından küçük çocuk yahut gencin, yetişkinler tarafından tavır ve davranışlara maruz bırakılması ya da ihtiyaç duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan yoksun bırakılarak toplumsal, kültürel ve bilimsel açıdan ruhsal hasara uğratılmaları durumudur. Çocuğa bağırma, küfretme, korkutma, tehdit etme, duygusal gereksinimlerini karşılamama, kardeş ayrımı yapma, önemsememe, alay etme, lakap takma, baskı kurma, çok kollayıcı olma, korkutucu cezalar verme duygusal istismar örneklerindendir.
İhmal: Çocuğun, yetişkin tarafından, temel gereksinimlerden (beslenme, güvenlik, eğitim, tıbbi bakım, barınma) ya da duygusal gereksinimlerden (sevgi, ilgi, bağlanma vb) yoksun bırakılması olarak tanımlanabilir. Ebeveynin gözetici, yönlendirici takviyesinin çocuğun üzerinde olmaması ya da seçkin olması, çocuğun fizikî bakımının yapılmaması, giysisinin önemsenmemesi, konutta bakım verenin olmaması, okul devamsızlığı olması ve okul konusunda çocuğun takip edilmemesi, desteklenmemesi, konuta giriş çıkış saatlerine dikkat edilmemesi ihmal örneklerindendir.
