İnsanların uzayda oldukça kirlilik yarattığı bir sır değil. Onlarca yıllık uzay araştırmaları, gezegenimizin yörüngesinde dönen büyüyen bir “uzay çöpü” bulutuyla sonuçlandı.
Avrupa Uzay Ajansı’na (ESA) nazaran, bu enkaz fonksiyonunu yitirmiş uyduları, kullanılmış roket basamaklarını ve çarpışma ve patlamalardan kaynaklanan kesimleri içeriyor.
Aslında ESA, bir santimetreden büyük yaklaşık 900 bin modül uzay çöpü ve bir milimetreden büyük 330 milyon parçacığın inanılmaz süratlerde Dünya’nın etrafında döndüğünü varsayım ediyor.
Her gün bir kesim uzay enkazının Dünya’ya düştüğünü öne süren raporlarla , şu soruyu sormak doğaldır: Bu modüllerden birinin başınıza düşme mümkünlüğü nedir?
BÜYÜYEN UZAY ÇÖPÜ SORUNU
1957’de Sputnik 1’in fırlatılmasından bu yana beşerler, uzayda her vakit yeterli olmayan bir formda izlerini bırakıyorlar.
Her roket fırlatma, uydu konuşlandırma ve misyon, enkaz oluşturarak Dünya yörüngesindeki daima artan çöp ölçüsüne katkıda bulunuyor.
ESA bilgileri, bunun son yıllarda katlanarak arttığını ve sadece 2022’de yaklaşık 2.500 kesim enkazın Dünya’ya düştüğünü gösteriyor.
Birleşmiş Milletler ayrıyeten bu enkazın gelecekteki uzay vazifelerini tehlikeye atabileceği ve hatta karasal irtibatı etkileyebileceği konusunda telaşlarını lisana getirdi .
Bu enkaz, operasyonel uydular ve uzay araçları için değerli bir risk oluşturuyor, zira küçük bir kesim bile yüksek suratlar nedeniyle kıymetli hasara neden olabiliyor.
Bu tehlike, uyduları ve Milletlerarası Uzay İstasyonu’nu (ISS) korumak için her yıl yüzlerce sefer gerçekleştirilen maliyetli ve karmaşık çarpışma tedbire hareketlerini gerektiriyor.
ISS’deki astronotlar da risk altında, lakin giysileri ve istasyonun Whipple kalkanı daha küçük enkazlara karşı bir ölçü müdafaa sağlıyor.
Whipple kalkanı, çarpan objeleri son katmanı delemeyecek kadar küçülene kadar daha küçük kesimlere ayırmak için tasarlanmış çok katmanlı bir kalkandır .
Uzay çöpünün Dünya etrafında eşit olarak dağılmadığını belirtmek değerlidir. En yüksek enkaz yoğunluğu, Dünya müşahede uydularının sıklıkla çalıştığı 800-900 km yükseklikte bulunuyor.
Bu sistemsiz dağılım, farklı irtifalardaki uzay aktivitesindeki ve atmosferik sürüklenmenin değişimlerinden kaynaklanıyor.
Ayrıca uzaydaki çarpışmalar, Dünya’da gördüğümüz tipik çarpışmalara benzemiyor. Son derece yüksek suratlar nedeniyle, çarpışan objeler şok dalgalarının hareket edebileceğinden daha süratli bir halde birbirlerinin içinden geçiyor ve daha çok bir patlamaya benzeyen bir tesir yaratıyor . Bu, enkazın parçalanmasına ve yayılmasına daha da katkıda bulunuyor.
BELGELENMİŞ OLAYLAR
Olasılık düşük olsa da Dünya’ya düşen ve hasara yahut yaralanmaya neden olan uzay enkazı olayları belgelenmiştir. İşte birkaç kıymetli olay:
1997’de Oklahoma’daki Lottie Williams, bir Delta II roketinin kesimi tarafından vuruldu, lakin yaralanmadı.
2002’de Çin’de altı yaşında bir çocuğun, bir uydu kesiminin çarpması sonucu ayak parmağı kırıldı.
2024’te ISS’den gelen metal bir obje, Florida, Naples’teki bir konuta çarparak maddi hasara neden oldu.
Bu olaylar az olsa da uzay enkazının potansiyel tehlikelerini vurguluyor.
BAŞINIZA DÜŞME MÜMKÜNLÜĞÜ NEDİR
Neyse ki, uzay çöpü tarafından vurulma mümkünlüğü son derece düşük. Enkazın tertipli olarak Dünya’ya düştüğü yanlışsız olsa da her yıl ortalama 200-400 izlenen obje atmosfere giriyor, birçok yere ulaşmadan evvel atmosferde yanıyor.
Yeniden girişte hayatta kalan daha büyük modüllerin okyanusa düşme mümkünlüğü daha yüksektir ve bu da Dünya yüzeyinin yüzde 70’inden fazlasını kaplıyor.
Uzay enkazı tarafından vurulma mümkünlüğünü daha yeterli anlamak için kolaylaştırılmış bir hesaplama yapalım.
Dünya’nın yüzey alanını (yaklaşık 197 milyon mil kare ) ve ortalama insan baş boyutunu (yaklaşık 56 cm etraf ) alarak, Dünya’daki insanların kapladığı nispî alanı kestirim edebiliriz.
Bu, sadece küçük bir enkaz kesiminin yine girişte hayatta kalması gerçeğiyle birleştiğinde, vurulma mümkünlüğünün son derece düşük olmasına yol açıyor.
Sıklıkla alıntılanan trilyonda bir sayısı, uzay enkazı tarafından yaralanma talihini söz ederken, basitçe vurulma mümkünlüğü muhtemelen daha yüksek, lakin tekrar de inanılmaz derecede küçük.
Düşen uzay çöpü tarafından vurulma mümkünlüğü inanılmaz derecede düşük olsa da uzay enkazı sorunu önemli bir telaş kaynağı.
Dünya yörüngesindeki artan enkaz ölçüsü; uydular, uzay araçları ve gelecekteki uzay araştırmaları için bir tehdit oluşturuyor.
Neyse ki, bu sorunu ele almak için adımlar atılıyor ve daima uğraş ve milletlerarası işbirliği ile gelecek kuşaklar için inançlı ve sürdürülebilir bir uzay ortamını koruyabileceğimizi umuyoruz.
