Çocuk sahibi olma zorluğu yaşayan hastalarımızda, standart kısırlık testlerinin yapılmasına karşın her hangi bir sorun bulunamaması durumuna sebebi açıklanamayan kısırlık olarak kıymetlendiriyoruz. Öteki bir deyişle herşey olağan olmasına karşın bebek sahibi olmada zorlanmak olarak tanımlayabiliriz.
Çocuk sahibi olmakta zorlanan çiftler ortasında ortalama %20-25’ini bu küme oluşturmaktadır. Jinekolojik muayenede ve ultrasonografide bir sorun saptanamaz, erkek eşin sperm sonucu olağan bulunur. Fakat açıklanamayan kısırlık kategorisindeki hastalarımıza laparoskopi yaptığımızda bir küme hastamızda endometriosis ve pelvik yapışıklık saptanmaktadır ve bu hastalarımız artık açıklanamayan kısırlık kategorisinden çıkıp sebebi bilinen kısırlık sınıfına geçmektedir. Dolayısı ile gerçek açıklanamayan kısırlık oranı %10-20 civarındadır.
Aslında sebep bulunamayan genel bir tabirdir. Tabiiki bir sebebi vardır ancak bunu saptamak bazen çok zordur. Zira gebelik bir çok faktörün ve kademenin muvaffakiyet ile geçilmesi gereken bir süreçtir ve epeyce karmaşık bir olaylar zinciridir. Biraz örnek vermek istiyorum :
Gebelik nasıl oluşur, hangi basamakların kusursuz geçilmesi gerekir;
Hormonlar beyinden hipotalamus ve hipofiz dediğimiz merkezlerden salgılanarak yumurtalıklarda yumurta gelişimi için buyruk verirler.(GnRH,FSH,LH)
Gelişen yumurta kesinlikle güzel kalitede olmalı ve kusursuz genetik gereç taşımalıdır
Bu kusursuz yumurta beyinden gelen hormonların buyruğu ile yumurtalıklar tarafından düzgün biçimde büyütülüp, olgunlaştırılıp, preantral follikül dediğimiz etaptan olgun yumurtaya dönebilmeli ve en az 4-5 evreden geçerek son matürasyona hazır hale gelmelidir.
Beyin kesinlikle kâfi ölçüde LH hormonunu, yumurta son olgunluğuna eriştirebilmek için hakikat vakitte salgılamalı ve son matürasyon için tetiği çekmelidir. Bu tetik ne erken çekilmelidir, ne de geç…
Follikül dediğimiz ve olgunlaştırılmış yumurtayı ihtiva eden küçük yumurtlama kistçiği yırtılarak ihtiva ettiği olgun yumurtayı tüplere hakikat, fimbria dediğimiz tüp açıklığına hakikat atabilmelidir.
Olgunlaştırılan ve atılan yumurtayı karşılamakla vazifeli tüp ve fimbria dediğimiz organ yumurtayı yakalama vazifesini tam yapmalıdır.
Bu ortada gerçek vakitte yapılan cinsel münasebet ile vaginaya bırakılan sperm canlı kalmayı başararak rahim ağzındaki jel halindeki mukus katmanını yüzerek geçip rahim içine oradanda tüplere gerçek gidip tüpe alınan ve rahime gerçek taşınan yumurtayı bulmak zorundadır.
Yumurtaya ulaşınca olgun yumurtanın etrafını tıpkı bir kar topu üzere saran cumulus hücrelerini geçip yumurtanın zona pellucida denilen esirgeyici kalkanına yapışmak ve bağlanmayı başarabilen bir akrozom organeline sahip olan sperm bu bağlanmayı muvaffakiyet ile yapabilmelidir.
Bağlanmayı başarabilen sperm, biyokimyasal enzimlerini salgılayarak zona dediğimiz kalkanı delmeyi başarmalı ve 23 kromozom taşıyan genetik çekirdeğini yumurtanın içine koyabilmelidir.
Anne ve baba adayının genetik çekirdekleri 23er kromozomu birleştirip 46 kromozomlu ve cinsiyet kromozomlu sağlıklı embryoyu oluşturmalı ve bölünmeye başlamalıdır. 2 hücreli hale 24. Saatte geçmelidir.
Bölünmeye ve çoğalmaya başlayan embryo devam etmeli ve blastomer ismini verdiğimiz hücre sayısı süratle artarak 64 hücreli hale dönüşmelidir. Bu dönüşümüde kusursuz nitelikte tamamlamalıdır.
Döllenmenin 72.saatinde tüpler embryoyu rahime gerçek taşıması gerekmektedir. Embryo 6. günde anne rahimine ulaşmış olmalı ve tutunmaya hazırlanmalıdır.
Embryo ise gelişmeye devam edip genişleyerek blastokist dediğimiz forma dönüşmelidir.
Blastokist anne rahimine tutunmayı başlatmak için esirgeyici kalkanını eritmeli ve tutunma başlamalıdır.
Rahim zarı son hazırlığını tamamlayıp tutunmaya çalışan embryoya tıpkı bir yorgan üzere sarmalı ve tutunmasına takviye olmalı ve kâfi kalınlıkta olmalıdır.
Anne rahimine tutunma muvaffakiyet ile tamamlanmalı ve gebelik başlamalıdır. Gebelik başlayacak ve kanda saptanabilir gebelik hormonu üretimi oluşacaktır. Artık anne adayı için gebelik seyahati başlamıştır.
Kusursuz ve mucizevi embryo seyahati, gebelik oluşumu kısaca böyledir. Bu süreçte binlerce biyokimyasal ve moleküler olay gerçekleşmektedir. Son derece karmaşık ve bir çok evreden geçilen bir süreçtir. Bu basamaklarda bir sorun var ise gebelik oluşamamaktadır ve kişi hamile kalma sorunu yaşarken biz tabipler neden hamile kalamadığını bu evreleri açıklamaktaki zahmet ve sorunun mikroskopik seviyede, testler ile saptanamayacak yahut sıkıntı saptanacak olması nedeni ile bu duruma sebebi açıklanamayan kısırlık olarak genelleme yapılmaktadır. Mevcut kısırlık analizleri aslında yüzeyel ve genel bir kıymetlendirme sunmaktadır.
Yani :
• Sperm sayımı
• Rahim filmi
• Jinekolojik ultrasonografi ve muayene
• Hormon tahlili
üzere yüzeyel testler alışılmış ki üstteki karmaşık olaylar dizisinin sağlıklı çalışıp çalışmadığını ortaya çıkaramaz. Doğal ki bir sebebi var hamile kalamamanın lakin bunu saptamak, belirlemek zordur birtakım sebepler için imkansızdır.
Sebebi açıklanamayan kısırlık ve bayan yaşı :
Bunun altında yumurta kalite ve sayısındaki yaşa bağlı bozulmalar yatmaktadır. Bayan yaşı hamile kalabilmek yolunda en değerli faktörlerden birisidir. İleri yaşda olup bebek sorunu yaşayan hastalarımızda bu sebepten ötürü açıklanamayan kısırlık oranı artmaktadır ve hastalarımız 40’lı yaşlardan sonra bebek istemesine ve hiç bir sebep saptanamamasına, hormonların olağan olmasına karşın hamile kalmakta zorlanmaktadırlar. Bunun yanında yumurta kalitesini gösteren bir testte bulunmamaktadır.
Sebebi açıklanamayan kısırlık ve hafif endometriosis :
Hafif endometriosisin bayanlar ortasında görülme mümkünlüğü %25-30 civarındadır ve bunun kısırlığa yol açmadığını gösteren bir test yoktur. Endometriosisin tabiatında kadınsal tüm organlara saldırmak vardır ve doğurganlık ve hamile kalabilmekte bundan nasibini almaktadır. Bu nedenle bu hastalarımızda hafif endometriosis yerine açıklanamayn kısırlık sınıfında değerlendirilmektedirler.
Sebebi açıklanamayan kısırlık sorunu olan çiftlerin hiç bir kısırlık tedavisi görmeden tabiatıyla hamile kalma talihleri nedir ?
Sebebi açıklanamayan kısırlık probleminde Tedavi Seçenekleri :
Anne ve baba adayının yaşına kısırlık mühletine bağımlı olmakla birlikte genel olarak :
1. Haplar ile yumurtlama tedavisi
2. Aşılama
3. Tüp bebek yahut mikroenjeksiyon
