Sedat Erden kaleme aldığı hikayeler ve romanlarla kendine has bir okur kitlesi yaratmış müelliflerin başında geliyor. Yazdıklarında birçok kent ve insan görünümüne yer veren Erden’in son romanı ‘Bir Müellifin Otopsisi’ İzan Yayınları tarafından yayımlandı. Yazdıkları kadar hayat hikayesi de oldukça ilgi alımlı olan Erden’in bir jenerasyona yakından baktığı ve yer yer otobiyografik ögelere yer verdiği bu romanı tıpkı vakitte bir tanıklık olarak da okunabilir.
Sedat Erden’le edebiyat seyahatini ve yeni çalışmalarını konuştuk.
‘Güvercinler ve Şeytan’, ‘Karşı Apartmanda Yaşayanlar’ ve ‘Işıklar Kenti’… Kaleme aldığınız bu hikaye kitaplarına bakınca duru bir anlatıcıyla karşı karşıya kalıyoruz. Öncelikle hikayeyle, lisanla olan münasebetinizi konuşarak başlamak isterim.
Yazmaya gençlik yıllarımda hikaye ile başladım. O periyotta çiziktirdiklerim Yordam ve Yelken Mecmualarında yayınlandı. Bunlar, soyut, ayağı yere basmayan denemelerdi. Sonra uzun bir periyot kalemi elime almadım. Hayat hengamesi, evlilik, çocuklar derken yazmayı unutup gittim. Hartum’a misyonlu gittiğimde orada yaşadıklarım ve geçirdiğim ağır bir hastalık beni tekrar yazmaya yöneltti. Malarya hikayesi bu türlü ortaya çıktı. Yeni Delhi, Meksiko, Paris ve Karaçi’de geçirdiğim yıllar öylesine birikim yapmış olmalı ki, hikayeler daha sonra arka arda geldi. Yani hikaye benim birinci göz ağrımdı, yazmaya tekrar dönmem de tekrar hikayeyle oldu. Lisana gelince; anlaşılır olmak, yalınlık ancak buna itina gösterirken söz gücünü daima canlı tutmak önceliğimdir. En derin felsefi bahislerin bile yalın bir lisan ile açıklanabileceğine inanıyorum.
‘DÜNYAYI GÖRMEK BENDE BİR SAPLANTIYDI’
Edebiyatınıza sirayet eden en değerli problemlerden biri de yollar… Yazdıklarınızda birçok kent ve insan görüntüsü görüyoruz. Kentler ve beşerler edebiyatınızda nasıl yer buluyor?
İlk gençlik yıllarımdan itibaren dünyayı görmek, farklı ülkelerde yaşamak bende bir saplantıydı. İşte bu yüzden teğmen iken ordudan ayrıldım, Avustralya’ya gittim. Akabinde bir gemiye tayfa olarak girdim, böylelikle gemicilik serüvenim başladı. Yurda dönünce bir firmanın temsilcisi olarak Tahran’da yaşama fırsatım oldu. Daha sonra Dışişleri Bakanlığına girerek birçok ülkede vazife yaptım. Hikaye ve romanlarımı besleyen bir damar olarak ortaya çıktı bu tecrübeler.
‘KENDİMİ ARŞİVCİ OLARAK GÖRÜYORUM’
Toplumsal sıkıntılar edebiyatınızın ana hatlarından… Toplumcu gerçekçiliği nasıl yorumluyorsunuz?
Toplumcu gerçekçilik daha farklı bir mana bence, halka siyasal bir şuur aşılamak, politik bir tavır almak gibi… Ben kendimi daha çok bir arşivci üzere görüyorum; şahit olduğu olayların, enteresan kişiliklerin kaybolup gitmesine içi elvermeyen, onları bir formda kaydederek ölümsüzlüğe kavuşturmak isteyen bir yazıcı. Alışılmış ki, okuyucu bunlarda tarihi, toplumsal kimi datalar de bulacaktır; bunları yorumlamak artık onun işi…
Yaklaşık 60 yıla dayanan edebiyat mesleğinizde hayatınızdan kesitler görüyoruz. Evvel genç bir teğmendiniz, sonrasında sol yayınlar satan bir kitapçı, akabinde bürokrat… Edebiyatla ömrünüzün kesiştiği noktalarda nelere dikkat ediyorsunuz? Bir müellif olarak ‘hikâyeniz’ nerede başlıyor ve nerede bitiyor?
Yaşadıklarımdan yola çıkarak edebi metinler ürettiğim bir gerçek. Fakat burada hayati mevzu anı ile sanatsal yapıt ortasındaki çizgiyi belirleyebilmek. Anılarını yazan biriyle bir sanatçıyı ayıran çizgi tam olarak nedir, doğrusu bilemiyorum. Herkesin değişik anıları, yaşantısı, öyküsü kesinlikle vardır. Lakin bunları bir sanat yapıtına dönüştürmek için onlara bir büyü katmak gerekli. Tahminen de sanatçı bir cins büyücü!
‘ÇAĞIMIZIN EN DEĞERLİ PROBLEMLERİNDEN BİRİ MÜLTECİ SORUNU’
Sürgün, romanınızda Avustralya’daki göçmenleri, fakirleri anlatıyorsunuz. Bugün Türkiye’de ve dünyada gitgide süratli bir halde yayılan mülteci krizi edebiyatta da kendine yer buluyor. Bilhassa Avrupa’da ve Latin Amerika’da kuvvetli örnekler çıktı. Sorum şu: Edebiyat bu derece derin bir krizi çözebilir mi? Edebiyatın politik tabanda vazifesi nedir?
Çağımızın en değerli meselelerinden biri kuşkusuz mülteci sorunu. Devletlerin emperyalist emelleri, çapsız ve muhteris siyasetçiler, güçlü ülkelerin insani korkulara artık sırt çevirmeleri ve milletlerarası kuruluşların yetersizliği bu krizi içinden çıkılmaz bir hale getiriyor. Edebiyat bu durumda ne yapabilir? Muharririn vazifesi tahminen de yalnızca olanları not etmek ve gelecek nesillere ahlaki bir ders vermek!
‘HER NESLİN FARKLI BİR TECRÜBESİ VAR’
Son romanınız ‘Bir Müellifin Otopsisi’nde eleştirel bir gözle kendi neslinize ve içinden geçtiği politik atmosfere odaklanıyorsunuz. Bu noktada edebiyatınızın misyonu nedir?
Her insan üzere her neslin da farklı bir tecrübesi, başka bir kıssası var. Sevabı ve günahı ile bu tecrübelerin gelecek jenerasyonlara aktarılmasının ehemmiyetine inanıyorum. Edebiyat bunu tarihten çok daha tesirli bir halde yapar bence. Bir müellifin bu kadarcık bir ‘misyonu’ da olmazsa neden yazmalı ki?
‘Bir Müellifin Otopsisi’ müşahede gücünün çok yüksek olduğu bir roman… Teğmen Metin’le birlikte kendimizi 1965-70 yılları ortasında yaşamış bir jenerasyonun içinde buluyoruz. Pekala, bundan sonrası için okurlarınızı hangi çalışmalarınız bekliyor?
Bir müddettir, merhum babamın bana emanet ettiği anılarını roman haline getirmekle meşgulüm. İki cilt olarak tasarladığım bu roman kökü 1800’lü yıllara giden bir ailenin tarihi olacak. Bunu tamamlayıp yayınlattığımda yazma aksiyonuna artık bir nokta koymanın vakti gelecek, diye düşünüyorum.
