Tarihler 5 Mart 2021’i gösterirken o can yakıcı haber kamuoyuna yansıdı. Türkçe edebiyatın en üretken ve değerli isimlerinden biri olan Selim İleri hastaneye kaldırılmıştı. Kalem işçiliğinde diretmiş, romanlar, hikayeler yazmış İleri, yüksek tansiyona bağlı olarak beyninde oluşan damar tıkanıklığı nedeniyle Samatya’daki İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne götürülmüştü.
Bugüne kadar edebiyatı hayatının merkezine oturtmuş, varoluşunu yazı üzerinden kurmuş olan İleri, tedavi sürecini ve hastalığını da tekrar yazıya yoldaş etti ve bu defa yanına en az kendisi kadar değerli muharrir Burcu Aktaş’ı aldı. Edebiyattan dostluğa uzanan bir anlatı ortaya çıktı: Düşüşten Sonra…
İleri ile Aktaş ortasındaki diyaloglardan oluşan ve Everest Yayınları tarafından yayımlanan Düşüşten Sonra, birebir vakitte edebiyat tarihimizde eşine az rastlanır bir özeleştiri ve yakın tarih seyahati olarak dikkat çekiyor.
‘TEK BİR ANLA DEĞİŞTİ GECE’
Düşüşten Sonra, hayatın tam da kalbinden, mevt sorunundan ortaya çıkıyor… Burcu Aktaş, İleri’nin hastalığıyla başlayan devirle ilgili olarak “Her zamanki üzere başlayan günlerin her zamanki üzere bitmesi ne büyük konformuş. Artık bu türlü düşünüyorum. Sağlıklı ve karnınız tok olduğunda alışılmış. Düşüşten Sonra’nın öyküsü, başladığı üzere sıradan bitmeyen, vefatla burun buruna gelinen bir güne dayanıyor.
5 Mart 2021’de Selim Bey’le onun konutunda buluştum. Her zamanki konut buluşmalarımızdan biriydi. Kendimize yiyecek, içecek bir şeyler hazırladık. Hafta boyunca neler yaptık, hangi kitaplar çıktı, yayınevleri ne durumda… Sohbetimiz başladı. Selim Bey o sıralar yeni bir romana çalışıyordu. Yazdığı son kısmı okudu bana. Yazdıkları üzerine konuşurken Selim Bey’in beynine pıhtı attı. Ve tek bir anla değişti gece…” diyor.
‘ARTIK HİÇBİR ŞEY ESKİ ÜZERE DEĞİLDİ…’
“Kaygılarla süren hastane günlerinden sonra, tam iki ay sonra Selim Bey konuta döndüğünde artık hiçbir şey birebir değildi. İkimiz için de… Yeni yeni sıhhat sıkıntıları, değişen hayat biçimi… Meskene döndüğü günün sonraki, bir arada yaşadıklarımıza dair birlikte bir şeyler yazma fikrini söyledi. Şaşırmadım. Zira Selim İleri için edebiyat neredeyse içgüdüsel bir şey. Birkaç gün sonra çalışmaya başladık” diyen Aktaş Düşüşten Sonra’nın ortaya çıkış öyküsüne dair kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Selim Bey’in Düşüşten Sonra’da sık sık bahsettiği Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nda bir cümle vardır: ‘Büyük bir hastalık geçirmeyenler, her şeyi anladıklarını sav edemezler.’ İşte ben bu çalışma süreci boyunca bu cümlenin ne demek olduğunu hakikaten anladım. Peyami Safa romanında ‘Dünyanın bütün tavanlarına lânet olsun. Art üstü yatmaktan usandım,’ diyor ya, işte o tavanlara bakarken Selim Bey’in aklına ve kalbine üşüşenler Düşüşten Sonra’yı ortaya çıkardı.
SELİM İLERİ’DEN SARSICI ELEŞTİRİ
Günler geçiyor: Hastane, ilaçlar, hekimler ve edebiyat…. Aktaş, kitabı kaleme aldıkları periyodun ferdî ömründe özel bir yeri olduğunu vurguluyor ve anlatıyor:
“Her şeyden evvel şunu söylemeliyim: Çalıştığımız aylar, önünde koskoca bir belirsizlik olan iki dostun birbirine, kitaplara sığınışı olarak kalbimde kalacak. Düşüşten Sonra için bir şeyler söylemek isterim. Müelliflerinden biri olarak değil de, Selim İleri okuru olarak… Düşüşten Sonra, çok sevilmiş bir müellifin edebî hafriyatı ve hayatla edebî hesaplaşması olmanın ötesinde bir kitap. İnsan olmanın hem kıyıcılığını hem ıstırabını gösterirken sarsıcı bir eleştirisi var. Öbür bir açıdan da Türkiye’nin, Türkiye’de bir müellifin ve öteki müelliflerin nelerle boğuştuğunun dokümanı. Selim İleri’nin bu kitapla yaptığı şeyin edebiyatımızda sık rastlanan bir şey olmadığını düşünüyorum.”
‘DOSTLUĞUMUN TEMELİNDE SELİM İLERİ OKURU OLMAK VAR’
Türkçe edebiyat hengameleri kadar dostluklarıyla da güçlü bir birikime sahip… İki müellif, birbirine canını emanet etmiş iki insan olarak ortalarında gelişen dostlukla ilgili konuşan Aktaş, “Benim dostluğumun temelinde Selim İleri okuru olmak var. Yirmili yaşların başında kendime kitaplarda yer bulmak istediğimde adresim Selim İleri’ninkiler oldu. Onu okurken kırıklarımı hissetmekten çekinmiyordum. İncelikleri alaya almadığını bilmenin itimadı sırtımı dikleştiriyordu, kimseyi ayırmamasının kapsayıcılığı insan olmanın gururunu yaşatıyordu. Selim İleri kitapları bana hem büyük resmi gösteriyordu hem de bireyi gözden kaçırma diyordu. Hikayelerinde, romanlarında, anılarında, ömründe dışarıdaki şovun tam aksisi istikâmete gidiyordu.
Ne hoş bir zamanlama ki tam da ona gerçek bu çekimin başladığı devirlerde Radikal gazetenin kitap ekinde çalışmaya başladım. Bir Kitap Kapağı isimli köşesiyle Radikal Kitap’ta müellifimiz olduğundaysa benim için Selim Bey’le geçirilecek ve unutulmayacak bir mesai başladı. Her salı sabahı saat dokuzda Selim Bey’in konutuna gidip bize yazdığı yazıyı kendisinden almak… Bu mesai birkaç yıl sonra dostluğa dönüştü. Onun incelikleri sayesinde çekingenliği bir yana bıraktım ve koluma girdi. Edebiyatın çepeçevre kuşattığı bir hayatı ben yakından birinci sefer Selim İleri’de gördüm” diyerek kelamlarını bitiriyor.
