2003 yılında Hasar Ayini’nin, 2012 yılında Dünya Lekesi’nin yayımlanmasının akabinde geçen sekiz yılın sonunda şair Seyyidhan Kömürcü’nün son şiir kitabı ‘Kendinin Ağacı’ Everest Yayınları tarafından okura sunuldu. Şiirde imge, tabiat ve ele aldığı temalar üzerine konuştuğumuz Kömürcü, “‘Kendinin Ağacı’ benim şiirimde tekrarlanamaz bir izleğe sahip. Bir daha bu kadar gerçekmiş üzere bir kitap yazmaya takatimin olacağını düşünmüyorum. Sevgili öznesi öbür kitaplarımın da genel olarak hayatımın da temel taşı. Ancak bu kitapta gelip ortaya oturdu. Yazmadan geçmeyecek üzere hissettim. Bunu yazmadan öteki bir şey yazamayacağımı düşündüm. Olağan ki yazınca da geçmedi. Yıllardır mütemadiyen düştüğümü hissediyordum, bu o hissin kitabı. Bu yüzden ayakları yere basanların ya da havada kalanların değil de düşüyormuş üzere hissedenlerin seveceği bir kitap. Bir düşme anı yani” diyor.
‘Kendinin Ağacı’, tabiatla ve sıkıntıyla örülmüş şiirlerden oluşuyor. Kelama buradan başlayalım, tabiat ne kadar ve nasıl yer ediyor şiirinizde?
‘Kendinin Ağacı’ imge olarak tabiata dair sözcükler barındırsa da odağında insan var. Beşerden ve insanın uydurduğu şeylerden (vicdan, aşk, ülke, sadakat, düzgünlük…) vazgeçmiş bir ses. Yaşantımızdaki tabiat, (evimizin bahçesi, bilmem ne ormanı, şey dağları..) maalesef insanın kararındaki yerler. Bu yüzden bize tabiat olarak sunulan şeyler de hükümdarlarına, kelamım ona sahiplerine, münasebetiyle insanlara benziyor. Beşere benziyor ağaçlar, dağlar, ovalar… ‘Kendinin Ağacı’ insan sevmiyor, kökünden koparılmayı bekliyor.
Dert sıkıntısı tehlikeli. Terbiye edilmemiş kaygılar sanatsal üretimin tümüne, ancak şiire ayrıyeten ziyan veriyor. Konusuz bir mutsuzluk eksiksiz olurdu lakin mutsuzluğuna kesinlikle bir mevzu buluyor insan. Yazarken de yaşarken de bağırmayan, birinci bakışta görünmeyen kederler beni daha çok ilgilendiriyor. Mutluluğumuzu seçemiyor olabiliriz fakat kederimizi, mutsuzluğumuzu itinayla seçmeliyiz diye düşünüyorum, zira hoş kaygıların hoş ağız tadı var. Kitabın sıkıntıyla bağı de o denli.
‘ORASI BURASI DİYE BİR YER KALMADI’
Şiiriniz ‘ora’dan çıkan ve ‘ora’yı aşıp kendi sonunu, tahminen de sınırsızlığını yarattı. Bu hudut ve sınırsızlığın sırrı nedir?
Ben epeydir kendimi de ora’yı, bura’yı da dümdüz edilmiş hissediyorum. Orası burası diye bir yer kalmadı. Her yer birebir oranda tatsız. Dünyanın mevcut insan materyaliyle hoş bir yer olmadığı da olamayacağı da çok netleşti.
Peki şiir ne işe fayda çok berbatlığın içinde derseniz, size yalnızca, anladığım kadarıyla şiir makus bir şey değil diyebilirim. Şiirimin sirkülasyonda olmasını, okunuyor olmasını dünyayı kötüleyen sesine, yaşadığımız hayal kırıklıklarına bağlıyorum. Hayal kırıklığı âlâ bir buluşma yeri.
BİR DÜŞME ANI…
Önceki kitaplarınızda okurun aşina olduğu temalar vardı: Baba, mesken, ölüm… Buradaysa direkt cepheden konuşan ve karşısına ‘sevgili’yi alan şiirlerle karşı karşıyayız. Şiirinizde özne nasıl değişti?
‘Kendinin Ağacı’ benim şiirimde tekrarlanamaz bir izleğe sahip. Bir daha bu kadar gerçekmiş üzere bir kitap yazmaya takatimin olacağını düşünmüyorum. Sevgili öznesi öteki kitaplarımın da genel olarak hayatımın da temel taşı. Lakin bu kitapta gelip ortaya oturdu. Yazmadan geçmeyecek üzere hissettim. Bunu yazmadan diğer bir şey yazamayacağımı düşündüm. Natürel ki yazınca da geçmedi.
Yıllardır mütemadiyen düştüğümü hissediyordum, bu o hissin kitabı. Bu yüzden ayakları yere basanların ya da havada kalanların değil de düşüyormuş üzere hissedenlerin seveceği bir kitap. Bir düşme anı yani.
“ben her şeyi bir kişi okusun diye yazdım” diye bir dize var kitapta. Güya hiç olmamış bir öyküde hiç olmamış birine yazıyordum. Hala da devam ediyor o olmayan şey. Okurun aşina olduğu temalardan şiirin imkanlarıyla uzaklaşmak istedim ancak istediğim oranda uzaklaşamadım. Daha detaylı, daha içli bir görüşme üzere oldu. Daima konuştuğunuz biriyle bu sefer sabaha kadar konuşmak üzere. İnsan neden sabaha kadar konuşur ki? Bitince de rafta değil, masada duracakmış üzere geldi bana bu kitap.
‘ARTIK ŞİİR GİTMEYE DAHA ÇOK MEYİLLİ’
John Fowles’in ‘Ağaçlar’ isimli kitabına bir şiirinizde ithaf var, ne anlamalıyız bundan, ve genel olarak şiirinizi nelerle besliyorsunuz?
O kitap okuduğum son kitap. Güzel de denk geldi. ‘Kendinin Ağacı’nda anlattığım yerler o kitapta vardı güya. Çok şık bir tesadüfmüş üzere geldi bana. O yüzden son anda kitaptaki bir şiirde de ithaf olarak kullandım. Bir kitabın bizi diğer bir kitaba göndermesi hoş bir his. Tahminen ‘Kendinin Ağacı’ da okuyanını o kitaba gönderir demek istemiş olabilirim.
Şiirimi beslemek konusunda da şunları söyleyebilirim: Öncellikle akıl ve ruh sağlığımın yettiği ölçüde bakabildiğim her şeye, karşılaştığım her sıkıntıya biraz daha uzun bakarak, bir kez de şiir için bakarak şiire alan açıyorum güya. Üstte da bahsettiğim kötülüklerden olmalı, artık şiir gitmeye daha çok meyilli. Kendimi onda tutmaya efor sarf ediyorum. Şiiri ıslaklıktan, yanlış anlaşılmaktan, berbata kullanılmasından, yani beşerden müdafaaya çalışıyorum. Onu aşağı ya da üst çeken cümlelerden arındırarak, herkesle ve her şeyle üstten ya da aşağıdan değil de göz hizasında konuşmaya, temas etmeye çalışıyorum. Ayrıyeten bu kitabın beslendiği ve hayatımda da kıymetli olan iki yer vardı. Birisi Mardin’di, başkası de Gümüşlük Akademisi’nin Latife Tekinli bahçesi. Parıldayan bu iki yer sonsuz ilhamıyla aklımın ve kalbimin çalışmasına çok yardım etti.
‘ÖLEMEMİŞ OLMANIN ÖFKESİ VAR’
‘Kendinin Ağacı’nı tek bir şiir üzere okumak da mümkün diye düşünüyorum. Birbirini tekrar etmeyen fakat birbirini büyüten dizelerle karşı karşıyayız. Öteki kitaplarınızın bir mevsimi olsa, çok uzun, çok sert bir kış derdim. Burada ise, yazdan sonbahara geçişi hissediyoruz. Hazır, tabiat üzerine konuşmuşken bu bağlamda, şiirinizde kızgın bir yazın sakin ve iz bırakan bir sonbahara dönüştüğünü söyleyebilir miyiz?
Çok hoş tanımlamışsınız bence. Dediğinizin etrafını dönen cümleler kurabilirim ben de. Bir sonbahar kitabı. Başka kitapların mevsimi kıştı. Fakat sakin miyim, kitap sakin mi emin değilim. Beşerden vazgeçmiş olmanın, ölememiş olmanın öfkesi var bence ‘Kendinin Ağacı’nda. Günlerimiz o denli geçiyor zati, herkeste bir son anda ölmemiş olmanın öyküsü var. Bu öykü pandemiyle bir arada gerçeğe de dönüştü. Gerçeğe dönüşen öyküler kadar ürkütücü. Herkes kendine ilişkin olmayan bir vakit diliminde güya. “Kendinin Ağacı”nın tek şiir olarak okunabileceğine katılıyorum.
Günümüz şiirlerinde imgeden kaçışı görüyoruz. Sizin şiirinizdeyse en kuvvetli öğelerden birisi imge. Bunun yanı sıra dize yapınızda günümüz şiirine de uzak değilsiniz. Kadim şiir geleneğinde imgeye ve çağdaş şiire dair neler söylemek istersiniz?
Ben imgeden nereye nasıl kaçılır onu bilmiyorum. Bile isteye biçimsel ve imgesel bir yenilik arayışını da anlamıyorum. Her şeyi biz değiştiriyoruz sanıyoruz. Her şeye hükmettiğimizi, hayatımızı yönettiğimizi filan. Şiire de yeni bir biçim ve söyleyiş getirmemiz gerekiyormuş. Bunların hiçbirine inanmıyorum. Lirizmin içinde yüzen hayatlarımızda lirizmi; lirik şiiri, edebiyatı, müziği, sinemayı küçümsemeye giriştik. Sanat lirik bir şeydir, bize bunu ne unutturmuş olabilir. Şirket yönetir üzere roman yazılmaz, sinema yapılmaz. Sanat disiplini ile kapitalizmin disiplini karıştırılıyor. Kaldı ki uzun uzun öykümüzde kapitalizm bile lirik bir şeydir. Birinci dertlenmesini dünyanın birinci sıkıntısı sanıp şiire sarılan, edebiyatla lirizmi çiğ bir biçimde birbirinden ayırmanın ortasını tutturmamız gerektiğini düşünüyorum. Biçimsel olarak da içerik olarak da tek ölçütümüzün “estetik” olması gerektiğini unutmamalıyız. “Güzel kederlerimiz olmalı” dediğim de oydu. Acıklı olmak zorunda değiliz lakin kaygılı olmamız kaide.
2003 yılında Yaşar Nabi Nayır Şiir Ödülü’ne kıymet görülen ‘Hasar Ayini’ isimli birinci kitabınız Varlık Yayınları tarafından basılmıştı. Bu yıl Yaşar Nabi Nayır Şiir Ödülü’nün heyet üyesi oldunuz. Bu nasıl bir his?
Tabii bu her şeyden evvel bir yaş alma duygusu. Ödül aldığım yıl heyetteki herkes benim şimdiki yaşımdan, halimden daha büyük üzere geliyordu bana. Değilmiş. Şimdiki yaşımdalarmış.
O sene küçük İskender de vardı heyette, onun hüznüyle birlikte heyecan ve sorumluluk da kattı hayatıma. Mükafata katılan belgelerden bugünlerde çok hoş şiirler okuyorum.
[inline-ads adscode=’gdad-news-inline’ orientation=’box’ adnum=’1′ /]
‘EHLİLEŞMEK ŞİİRE VE ŞAİRE GÜZEL GELMİYOR’
‘Kendinin Ağacı’na uzanan yıllarda yazdıklarınız çok konuşuldu, tartışıldı. Şiiriniz sizden evvel büyüdü, yaşlandı. ‘Kendinin Ağacı’ içinse olgunluk periyodu şiirleri diyerek el yükseltmek istiyorum. Pekala, artık kelam sizde; şair ne vakit büyür, şiir ne vakit yaşlanır?
Şair olgunlaşmadan ölür üzere geliyor bana. Ancak son ana kadar da olgunlaşacağını düşünür. Şiirimin baştan beri benden daha yaşlı olduğunu hatırlıyorum. Söyleşilerde okurlar beni daima şiirimden genç bulurlardı. Artık birbirimize yetiştik sanırım. ‘Kendinin Ağacı’ kolundan düşmüş şiirler olması hasebiyle bir olgunluğa denk geliyor olabilir. Lakin bence süreksiz bir olgunluk. Zira yaratımdaki olgunluk ehlileşmeyi de barındırıyor. Ehlileşmenin şiire ve şaire güzel gelen bir şey olduğunu düşünmüyorum. Şiir de şair de yaşlanmasın yani. Şiir için üç gün bir yere gidemeyen şair, şairini üç gün bir yere götüremeyen şiir yaşlıdır bence.
Önümüzdeki günlerde okurlarınızı neler bekliyor?
Bir kısmını ‘Kendinin Ağacı’yla bir arada çalıştığım düzyazı bir metin var elimde. Yarılanmış üzere geliyor, her gün düşünüyorum, sıkı bir kapanmayla bitirebilirim. Roman diyecekler ona. Mardin’de geçiyor. Onu bitirmek istiyorum.
