Halkların demokratik uğraşında sivil ve demokratik direnişin özel bir yeri vardır. Kürtlerin sivil çaba alanındaki durumu nedir? Entelektüel alanda Kürt alimlerin İslam aleminin bilim dünyasında özel bir yeri vardır. Kürdistan Gazetesi’nin yayın hayatına başladığı 22 Nisan 1898’den beri medya alanında da Kürtler var.
Kürt ülkesi kendi iradeleri hilafına denetim altında tutan bölgedeki ulus-devletlerin kurulmasından sonra Kürt halkı her şeyden yoksun bırakılmıştır. Kürtler neden 20. yüzyılın başında devlet statüsüne ulaşamadılar? Ondan evvel muhakkak bir statüye sahip olan Kürt Beylikleri neden bir ortaya gelip bağımsız bir devlet kuramadı?
Bu soruları bir kenara bırakalım, bugün Güney Kürdistan ve Rojava’da (uluslararası tanınırlığı olmasa da) Kürtlerin statüsü var. Geri kalan modüllerde ise güçlü bir siyasi uğraş ve direniş devam ediyor. Birçok Avrupa ülkesinde çok sayıda Kürt var. Akademik ve entelektüel alanda kıymetli bir güç ortaya çıkmış durumda. Paris Kürt Enstitüsü’nün bilgilerine nazaran, yalnızca bu kuruluşun bursuyla doktora yapan kişi sayısı 540. Dünyada birçok üniversitede tanınmış Kürt akademisyenler var. Türkiye’deki çeşitli üniversitelerde Kürt kültürü, lisanı ve edebiyatı kısımları de bulunmaktadır. Oralarda da bir küme akademisyen yetişmiş durumda. Kürtlerin IŞİD’e karşı kazandığı zaferden sonra Kürt davası dünyada tanınıyor ve halklar Kürt davasına dayanak veriyor.
Her yıl Kürtler üzerine birçok memleketler arası panel, seminer ve konferans düzenleniyor. Türkiye’de ise Kürtler Türkiye’nin iç siyasetinde değerli bir güce sahipler, parlamentoda temsilcileri var ve tüm manilere karşın birçok kentin idaresi onların eline geçmiş durumda. Başarısız darbe teşebbüsünden sonra birçok Kürt kurumu kapatılmış olsa da bugün onlarca Kürt derneği ve vakfı var. Ayrıyeten onlarca Kürtçe televizyon kanalı ve yayınevi var; her yıl yüzlerce Kürtçe kitap yayınlanıyor. Kürtler dijital alanda ve toplumsal medya ağında faaller.
Mevcut güç ve yetenek, Kürt halkının özgürlük uğraşına yeni bir yol açabilir. Ancak ne yazık ki, öbür birçok alanda olduğu üzere, bu hususta da güçlü birlik ve iş birliği yok. Kürt sivil toplum örgütleri bugüne kadar pek çok proje gerçekleştirdi, çok kıymetli işler yaptı ancak sivil alanda kendi özgün kimlikleriyle bağımsız bir özne olamadılar. İsmail Beşikçi’nin veciz bir kelamı var; “Türkiye’de Kürtler her şey olabilir fakat Kürt olamazlar” maalesef bu alandaki Kürt sivil toplum örgütleri de şimdi kendi ulusal kimlikleriyle bir birlik oluşturup, memleketler arası alanda tanınır hale gelebilmiş değiller.
Belki de birinci sefer bir küme Kürt sivil toplum örgütü 26-28 Nisan tarihleri ortasında BAN Kültür ve Sanat Vakfı öncülüğünde Urfa’da bir ortaya geldi ve sıkıntılarını bir çalıştayda tartıştı, bu alandaki sorun ve problemleri çözmenin yollarını aradı. Bu çalıştayda 19 kurum ve kuruluşun temsilcileri bir ortaya gelerek sivil alandaki durum ve meseleleri tartıştılar.
Çalıştayın düzenleyicisi BAN Vakfı’nın yanı sıra, insan hakları alanında çalışan Baran Tipsin Vakfı’dan, Tahir Elçi Vakfı’na, Kürt kültürü ve lisanı alanında çalışmalar yapan Mezopotamya Vakfı, Kurt-Kav ve Paris Kürt Enstitüsü’den DİSA, DİTAM ve Kurdish Studies Center üzere araştırma kuruluşlarına, basın alanında çalışan Botan International ve gençler için kültürel etkinlikler düzenleyen Chalak Event’ten, tiyatro çalışmaları yapan Divan Akademi ve Batman Yeni Şehne’ye, Kürtçenin Vate Çalışma Kümesi ve Yayınevinden, Kürt Araştırmaları Dergisi, DEMOS, Xiret Foundation ve Diyarbakır Doğal ve Kültürel Hayatı Muhafaza Derneği’ne birçok kadar farklı alanlarda çalışan bir çok STK temsilcisi çalıştayda fikir ve tekliflerini sundular. Çalıştay Urfa’da yapılmasına karşın Kürt Kültür ve Lisan Derneği dışında bu vilayetten hiçbir kuruluş çalıştaya katılmadı. Yalnızca Xîret Foundation bir temsilcisi Urfa’dan katılmıştı.
Çalıştayda yapılan tartışmalar sonunda bu alanda birlik ve dayanışmayı güçlendirmesi fikri öne çıktı. Ayrıyeten Kürt siyasi hareketi ile eşitlik ve birbirini kabullenme temelinde bir alaka geliştirilmesi ve ortak çalışma imkanlarının zorlanması niyeti lisana getirildi. Benim görüşüme nazaran de bu tıp çalışmalar artırılmalı ve daha geniş iştirakli yapılmalı. Şayet bu alandaki ideolojik ve siyasi bölünmeler ortadan kaldırılabilirse, güçlü sivil uğraş imkanları ortaya çıkar, bu Kürt demokratik çabası yeni bir çehre kazanır.
