Şizofreni, bir insanın net düşünme, hisleri yönetme, karar verme ve diğerleriyle ilgi kurma marifetine müdahale eden önemli bir akıl hastalığıdır. Şizofreni karmaşık, uzun periyodik bir tıbbi hastalıktır. Pekala, Şizofreni çeşitleri nelerdir? Belirtileri ve nedenleri ile ilgili bilinmesi gerekenler haberimizde…
ŞİZOFRENİ NEDİR?
Şizofreni, insanların gerçeği olağandışı olarak yorumladığı önemli bir zihinsel bozukluktur. Şizofreni, kimi halüsinasyonlar, sanrılar ve günlük ömrü etkileyen son derece sistemsiz fikir ve davranış kombinasyonuyla sonuçlanabilir.
Şizofreni en sık 16 ile 30 yaşları ortasında görülür ve erkekler bayanlardan biraz daha genç yaşta belirtiler gösterme eğilimindedir. Birçok durumda, hastalık o kadar yavaş gelişir ki, birey uzun yıllardır şizofreni ile yaşadığını bilmez. Bununla birlikte, başka durumlarda, apansız ortaya çıkabilir ve süratli bir biçimde gelişebilir. Şizofreni, global olarak tüm yetişkinlerin yaklaşık yüzde 1’ini tesirler.
ŞİZOFRENİ ÇEŞİTLERİ
– Paranoid
Paranoid şizofreni hastaları zulüm gördükleri ya da birileri tarafından cezalandırıldıkları ile ilgili yanlış inançlara (sanrılar) sahiptirler. Ancak niyetleri, konuşmaları, hisleri epey olağandır.
– Hebefrenik
Hebefrenik şizofreni hastalarının zihni karışık ve tutarsızdır, konuşmaları karma karışıktır. Dışarıdan bakıldığında davranışları duygusuz yahut yüzeysel yahut uygunsuz, hatta şapşalca ve çocuksu görülebilir. Çoğunlukla duş almak yahut yemek hazırlamak üzere olağan günlük işlerini yapma marifetlerini bozan sistemsiz davranışları vardır.
– Katatonik
Bu şizofreni cinsinin en çarpıcı semptomları fizikidir. Katatonik şizofreni hastaları genelde hareketsizdir ve etraflarındaki dünyaya karşı tepki vermezler. Çoklukla çok katı ve sert olurlar ve hareket etmeye isteksizdirler. Orta sıra yüzlerini buruşturmak yahut biçimsiz duruşlar yapmak üzere garip hareketler yaparlar. Yahut oburunun söylediği bir kelimeyi yahut cümleyi tekrar edebilirler. Yetersiz beslenme, bitkinlik ve kendilerini yaralama riskleri çok yüksektir.
– Kalıntı (Rezidüel)
Şizofreni tiplerinden olan bu çeşitte şizofreni semptomlarının şiddeti azalmıştır. Halüsinasyonlar, delüzyonlar yahut başka semptomlar hala vardır, ama şizofreni tanısı konduğu zamanki kadar şiddetli değildir.
ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ
Şizofreni belirtileri üç kategoriye ayrılır: Olumlu, olumsuz ve bilişsel.
Olumlu belirtiler: “ Olumlu” belirtiler, sağlıklı insanlarda genel olarak görülmeyen psikotik davranışlardır. Olumlu belirtileri olan beşerler, gerçekliğin birtakım taraflarıyla “temasını kaybedebilir”.
Belirtiler şunları içerir:
– Halüsinasyonlar
– Hayaller
– Niyet bozuklukları (alışılmadık yahut fonksiyonel olmayan düşünme yolları)
– Hareket bozuklukları (karıştırılmış beden hareketleri)
Olumsuz belirtiler: “Olumsuz” belirtiler olağan his ve davranışlardaki aksaklıklar ile bağlantılıdır.
Belirtiler şunları içerir:
– His ve his sözü eksikliği yahut duruma uymayan hisler, fikirler ve ruh hali (örneğin; bir latifeye gülmek yerine ağlamak)
– Ömürden zevk almama ve yaşama karşı ilgi eksikliği
– Faaliyete başlama ve sürdürme zorluğu
– Konuşmada azalma
Bilişsel belirtiler: Birtakım hastalar için, şizofreninin bilişsel belirtileri meçhuldür, lakin başkaları için daha şiddetlidir ve hastalar hafızasında yahut düşünmenin öteki istikametlerinde değişiklikler olduğunu fark edebilirler.
Belirtiler şunları içerir:
– Zayıf “yönetici işleyişi” (bilgiyi manaya ve karar vermek için kullanma yeteneği)
– Odaklanma yahut dikkat etme konusunda sorun
– “Çalışma belleği” ile ilgili sorunlar (bilgiyi öğrendikten çabucak sonra kullanma yeteneği)
ŞİZOFRENİ NEDENLERİ
Şizofreniye neyin sebep olduğu bilinmemektedir, fakat araştırmacılar genetik, beyin kimyası ve etraf kombinasyonunun hastalığın gelişimine katkıda bulunduğuna inanmaktadır.
Dopamin ve glutamat ismi verilen nörotransmiterler de dahil olmak üzere doğal olarak oluşan beyin kimyasallarıyla ilgili sorunlar şizofreniye katkıda bulunabilir. Nörogörüntüleme çalışmaları, beyin yapısında ve şizofreni hastalarının merkezi hudut sisteminde farklılıklar göstermektedir. Araştırmacılar bu değişikliklerin kıymetinden emin olmasa da, şizofreninin bir beyin hastalığı olduğunu gösteriyorlar.
Şizofreninin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, kimi faktörler şizofreni geliştirme yahut tetikleme riskini artırıyor üzere görünmektedir:
– Aile şizofreni hikayesi olan
– İltihaplanma yahut otoimmün hastalıklar üzere artan bağışıklık sistemi aktivasyonu
– Babanın yaşı
– Yetersiz beslenme yahut toksinlere yahut beyin gelişimini etkileyebilecek virüslere maruz kalma üzere birtakım hamilelik ve doğum komplikasyonları
– Genç yaşta ve genç erişkinlik devrinde (psikoaktif yahut psikotropik) uyuşturucular kullanmak
– Yas, boşanma, işi ya da meskeni kaybetme, münasebet kaybı, fizikî, duygusal yahut cinsel istismar üzere travmatik hayat olayları
Şizofreni birçok risk faktörünün bir ortaya gelmesiyle oluşur. Bu faktörlerin hiçbiri şizofreniye tek başına yol açmaz. Kimileri yatkınlığa sebep olurken kimileri da tetikleyici bir fonksiyona sahiptir. Şizofreni gelişiminin düşük/yüksek zekayla hiçbir bağlantısı yoktur.
