Tarihler 1995’i gösterdiğinde insanlık tarihinin en büyük katliamlarından birisi Bosna-Hersek’te yaşandı. Bosna Savaşı, yakın tarihin en büyük trajedilerinden birine sahne oldu. Sırplar, Srebrenitsa’da soykırım yaptı, 8 binden fazla Boşnak zalimce katledildi. Srebrenitsa Katliamı, memleketler arası toplumun insan hakları ve savaş hataları konusundaki sorumluluklarının değerini bir defa daha gözler önüne serdi. Bu trajedi, gelecekte emsal olayların yaşanmaması için milletlerarası müdahalenin ve barış gücü operasyonlarının ehemmiyetini vurgulayan bir örnek olarak tarihteki yerini almıştır.
SREBRENİTSA KATLİAMI NEDİR, NE VAKİT VE NEREDE OLDU?
Takvimler 11 Temmuz 1995’i gösterdiğinde dünya, insanlık tarihinin gördüğü en vahim olaylardan birine şahit oldu. Srebrenitsa’da 8 bin 372 Müslüman Boşnak hunharca katledildi. Bu, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da yapılan en büyük katliam olarak hafızalara kazındı. Ortadan geçen 27 yıla karşın Srebrenitsa’nın acısı dinmedi.
BAĞIMSIZLIK KARARI VE SAVAŞ
Srebrenitsa’da yaşanan olayların başlangıcı, Yugoslavya’nın parçalanmasına dek uzanıyor. Yugoslavya, 1986-1992 yılları ortasında yaşanan iç savaşlar sonrası parçalandı. Akabinde 1992’de Aliya İzzetbegoviç önderliğinde yapılan referandumla Bosna-Hersek bağımsızlığını ilan etti.
Bağımsızlık kararı ABD, Batılı ülkeler ve BM tarafından kabul edildi. Lakin bu durum Bosna Savaşı’nın çıkmasını engelleyemedi. Sırplar, bölgedeki Boşnak ve Hırvatları uzaklaştırmak için harekete geçti. Kısa müddette Boşnak kentlerinin pek birden fazla işgal edildi.
Sırpların Srebrenitsa’ya yaklaştığını gören halk, Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerden kendilerini savunmalarını istedi. Ne var ki bu istekleri kabul edilmedi. Boşnaklar, kent inançlı bölge ilan edildiğinde ellerindeki silahları teslim etmişlerdi. Sırp ordusu yaklaşırken en azından bu silahların iade edilmesini istediler ancak kabul ettiremediler. Münasebetiyle büsbütün savunmasız kaldılar.
KATLİAM GÜNLERCE SÜRDÜ
1995 Temmuz’unda Sırp güçleri, Srebrenitsa’daki Hollandalı Birleşmiş Milletler güçleriyle anlaşarak kenti maksat aldı. Savaş sırasında kentin güvenliğini sağlayan Hollandalı Kumandan Thom Karremans denetimi Sırplara teslim etti.
Sırpların, Ratko Miladiç komutasında Srebrenitsa’ya girmesiyle insanlık tarihinin gördüğü en acı olaylardan biri yaşandı. Kentte askerlik çağındaki tüm erkekler, bir otobüse bindirilerek kurşuna dizilmeye götürüldü. Peşinden genç, yaşlı, bayan, erkek demeden önlerine gelen herkesi öldürmeye başladılar.
Sırplar, sivil halkı ormanlık alanlarda, fabrikalarda ve depolarda katletti. Katledilen Boşnaklar, toplu mezarlara gömüldü. 5 gün boyunca devam eden katliamda 8 bin 372 kişi öldürüldü. Bosna’daki savaş bu olaydan sonra dünya kamuoyundaki baskıların artmasına neden oldu ve tıpkı yıl ateşkes ilan edildi.
TOPLU MEZARLAR BULUNDU
Sırp askerleri, cesetleri tanınmaz hale getirerek onlarca toplu mezara gömdü. Soykırım kurbanlarından 600’ü olaydan 8 yıl sonra bulundu ve Potaçari Anıt Mezarlığı’na defnedildi.
Bosna halkı, ortadan geçen yıllara karşın katliam kurbanlarının toplu mezarlarını aramaya devam ediyor. Toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin akabinde her yıl 11 Temmuz’da Potoçari Anıt Mezarlığı’nda merasimle toprağa veriliyor. Potoçari’ye defnedilenlerin sayısı bu yıl 6 bin 610’a çıkacak. Ve Bosna halkı 2 binden fazla katliam kurbanını aramaya devam edecek.
LAHEY’DEN “SOYKIRIM” KARARI
Lahey’deki Milletlerarası Adalet Divanı 2007’de Srebrenitsa’da yaşananların soykırım olduğunu kabul etti. Fakat bundan Sırbistan’ın sorumlu tutulamayacağına hükmetti. Memleketler arası Savaş Hataları Mahkemesi de Bosnalı Sırpların eski lideri Radovan Karaciç’i Srebrenitsa Soykırımı’ndan sorumlu tuttu. Mahkeme, Karaciç’i 40 yıl mahpusla cezalandırdı.
Aradan yıllar geçtikten sonra, 27 Haziran 2017’de Hollanda Mahkemesi, Srebrenitsa katliamıyla ilgili kıymetli bir karar verdi. Mahkeme, Hollanda askerlerinin yasa dışı hareket ettiğine ve Hollanda’nın soykırımda kısmen kusurlu olduğuna karar verdi.
Birleşmiş Milletler, Bosna’da sivil halkı korumak için altı yerleşim ünitesini inançlı bölge ilan etti. Srebrenitsa da onlardan biriydi. İnançlı bölge ilan edildikten sonra kentin 24 bin civarı olan nüfusu 60 bini geçti. Sırp zulmünden kaçanlar Srebrenitsa’ya sığınıyordu.
