Somon, brokoli ve yaban mersini, ‘süper yiyecek’ etiketi verilen besinlerden yalnızca birkaçı. Ve bunların hepsinin sağlıklı olduğunu bilsek de ‘süper’ terimi, onların bizim için uygun olmanın ötesinde özel yararları olduğunu kastediyor. Pekala muhteşem yiyecekler hakikaten var mı?
‘SÜPER GIDA” NEDİR?
Genel olarak bir besin, yüksek seviyede besin bedeli içeriyorsa muhteşem besin statüsüne yükseltilir. Bu, antioksidanlar, sağlıklı yağlar, lif ve fitokimyasallar üzere çeşitli besinler içerdikleri manasına gelebilir.
Besinlerle dolu besinleri tüketmek yeterli bir fikir olsa da muhteşem besinler için bilimsel olarak temellenmiş yahut düzenlenmiş bir tarif yoktur. Diyetisyen Serkan Sıtkı Şahin, “‘Süper gıda’ terimi, bilime dayalı bir tabirden fazla bir pazarlama terimidir. Kuşkusuz, sıhhat için çok faydalı olan muhakkak bileşenleri içeren kimi yiyecekler var. Fakat, muhtaçlığımız olan tüm besin hususlarını elde etmek için çeşitli yiyecekler yememiz gerekiyor, az sayıda ‘süper gıda’ya güvenmek uygun değil.” dedi.
Dyt. Şahin, ‘süper yiyecekler’ teriminin aldatıcı olabileceğini söylüyor.
Tek bir besinin tüm rahatsızlıklarımızı iyileştiremeyeceğini yahut bedenimizin gereksinimi olan her şeyi sağlayamayacağının altını çizen Şahin, süper besin sözünün bilimsel bir delil olmadığı sürece AB’de ambalaj üzerinde kullanılmasının yasaklandığını lakin, medyada hala sıklıkla kullanıldığını aktardı.
‘SÜPER GIDA’ TERİMİ NEREDEN GELİYOR?
Süper besin, son yıllarda giderek daha tanınan hale gelen bir terim haline geldi, lakin bu tabirin kökenleri tarihte çok eskilere uzanıyor. İnsanlık tarihinin birçok boyunca, beslenme ve tıp yakından ilişkili olmuştur. Örneğin Mısırlılar, 3000 yıl evvel sarımsak üzere bitkileri ilaç olarak kullanmıştır.
Ancak, ‘süper’ yahut ‘mucize’ yiyecekler fikri, tıp uzmanları yerine pazarlamacılar tarafından ortaya çıkmış olabilir. Günümüzde toplumsal medyanın da tesiriyle oluşan 7/24 irtibat dünyasında, bilgi hakikat olsun ya da olmasın süratle yayılır. ‘Süper gıda’ terimi ekseriyetle makul besin eserlerinin satışını da teşvik eder ve bu da besin sanayisine yarar sağlar.
Araştırmalara nazaran, 2015 yılında dünya çapında ‘süper gıda’, ‘süper meyve’ yahut ‘süper yiyecek’ etiketleriyle piyasaya sürülen yiyecek ve içeceklerin sayısında yüzde 36’lık bir artış görüldü. 30 bin tüketicinin katıldığı bir ankete nazaran ise insanların bu cins yiyecekler için çok daha fazla ödeme yapmaya istekli olduğu bulundu.
NE YEMELİYİZ?
Meyve ve sebzeler, kepekli tahıllar ve yağsız protein üzere çeşitli yiyecekleri yemenin çok çeşitli besinler elde etmek için kıymetli olduğunu belirten Dyt. Şahin, “Meyveler, antioksidan, vitamin, mineral ve lif bakımından zenginliğiyle öne çıkan ve küçük bir porsiyonda hepsinin paketlendiği yeterli bir örnektir.” dedi.
Yumurtaların öteki bir örnek olduğunu söz eden Şahin, yumurtayı demir, B vitaminleri, kolin, fosfor ve ayrıyeten göz için değerli olan lutein üzere çok çeşitli vitamin ve minerallerin tek bir porsiyonda birleşimi olduğunu söyledi.
İşlenmemiş kuru yemiş ve yağlı tohumların harika bir lif, sağlıklı yağ, vitamin, mineral ve antioksidan kaynağı olduğunu lisana getiren Şahin, “İlginç bir biçimde, güç bakımından ağır olmalarına karşın, aslında birtakım kilo verme çalışmalarında yararlı oldukları görülmüştür.” dedi.
Daha az sağlıklı yiyecekler, yüksek oranda işlenmiş ve/veya yağ ve şeker oranı yüksek olanlardır. Dyt. Şahin, bunların diyetinizin sadece çok küçük ve orta sıra yedikleriniz kısmını oluşturması gerektiğini ekledi.
Çoğu insanın kalori ve protein ihtiyaçlarını düşündüğünü, lakin lif, kalsiyum, selenyum, demir ve omega-3 üzere öteki kimi besinleri göz arkası ettiğini belirten Şahin, hastalarına sık sık “renkli beslenmeyi” önerdiğini ve mümkün olduğunca çok sayıda farklı renkli meyve ve sebzelerin tüketilmesi gerektiğini söyleyerek, “Taze, dondurulmuş, konserve her besin değerlidir ve bunların hakikaten değerli, modaya uygun çeşitler olması gerekmez. Maliyeti düşürmek için mevsimlik eserler satın alın ve deneyin. Kalp ve bağırsak sıhhati açısından yapabileceğiniz en uygun değişimlerden biri, rafine edilmiş ‘beyaz’ karbonhidratları tam tahıllarla değiştirmektir.” önerisinde bulundu.
