A. Hamit Akın
Gerçek ile kurmaca ortasındaki hudutlar erirken, kurmacanın rahatlatıcı büyüsüne daha çok kapılıyoruz. Gerçek olan, kurmacaya eklenerek simüle edilince her şey eskisi üzereymiş algısı da devam ettiriliyor. Böylelikle gündelik simülasyonun geriliminden arınmanın, çelişkilerimizi geride bırakmanın ve rahatlamanın en kolay yolu “görüntü endüstrisi” olmaya başlıyor. Dev dijital platformlar sınırsız içerik sunarken “aşağı kaydırma” kaslarımızla manzaradan manzaraya koşuyoruz.
Netflix, “Korkunç Zengin” ismiyle Jeffrey Epstein’ı bahis alan belgeselini 2020’de gösterime soktuğunda pedofili olayı şimdi kimsenin lisanına düşmemişti. Ta ki Epstein’ın birçok şöhretli ismin, çocukları istismar etmesini kaydettiği dokümanlar bu yılın başında ortaya çıkana kadar. Bill Clinton’dan tutun İngiltere Prensi Andrew’a kadar kimler yoktu ki… 2019’da Epstein’ın intihar ettiği bilgisi verildi. Kabahatin tek faili yalnızca kendisiymiş üzere kendi cezasını da yeniden kendisi vermişti.
Netflix, belgeseli yayınlarken merkez Epstein’in kendisi oldu, tıpkı davada olduğu üzere. Suça karışan isimlerin neredeyse bahsi bile edilmedi. Hata kategorili emsal içeriklerin maksadı da bu değil midir aslında? Kitlenin “eğer olacaksa” reaksiyonunu gizleyerek bastırmak değil, olan biteni en “şeffaf” haliyle tek merkezde göstererek bastırmak. Günümüzün algısı da buna çoktan müsaittir zira kurmacanın rahatlatıcı büyüsüne kapılmak en büyük gerçekliğimiz olmaya başlamıştır. Bu haliyle zirvedeki şöhretlilerin Epstein davasıyla teşhir edilen imajları cılız reaksiyonlardan çok magazin konusu olabilirdi yalnızca. Tıpkı Türkiye’de Epstein olayının vahametinden çok temel merak edilenin belgede ismi geçen iki Türk’ün kim olduğuyla alakalı olması üzere.
NE KADAR FAZLA İÇERİK, O KADAR NORMALLEŞME
Epstein ifşalarından tam bir hafta sonra tekrar Amerika’da Hasidik cemaatine ilişkin sinagogdaki tünellerden çıkan kanlı bir yatak, bir bebek arabası ve çocuk elbiseleri medyada görüntülenince çocuk istismarı uygunca olağanlaşmış göründü. Ne kadar fazla teşhir, o kadar olağanlaşma. Ne kadar fazla içerik, o kadar sansasyonel normalleşme…
Şimdi zirvedeki şöhretlilerin teşhiriyle manzara sanayisini bir arada düşünelim. Guy Debord, ‘Gösteri Toplumu’ kitabında şöyle der: “Tek bir sosyoekonomik sistemin idaresi için oluşmuş güçler savaşı aslında gerçek birliğe ilişkin olmakla birlikte resmi çelişki üzere ortaya çıkar; bu durum her ulus için geçerli olduğu kadar dünya çapında da geçerlidir.” Çelişkiymiş üzere görünen bu savaş, bütün bilgiler yayınlanırken verilen kitlesel yansıyı de kurmacanın ötesine geçiremiyor.
Temel tartışmalar magazin ile komplo teorileri ortasında gidedursun, temel sorulması gereken yanı başımızda çocuk istismarının neden bu kadar görünür olmaya başladığıdır. Ses çıkarabilmek için tabandaki cürmün dorukta görünmesi mi gerekiyor? Reality show’lar bu cins cürümleri kendi içinde cezalandırıyormuş üzere yaparken suspus kalmak mı bekleniyor?
TEPE İLE TABAN ORTASINDA: AGAH BEYOĞLU
Diğer taraftan, geçen aylarda ‘Şahsiyet’ dizisinin ikinci dönemi Gain’de yayınlandı. Birinci dönemde pedofili, ikinci dönemde faili meçhul cinayetler temel husustu. Tabandaki cürmün anlatıldığı dizinin birinci döneminde Kambura ismindeki kasabada 30 kişi tarafından cinsel istismara uğrayan bir kız çocuğu, intihara kalkışır. Buna ses çıkarabilen ve kendi yargı düzeneğini devreye sokansa emekli bir mahkeme katibi olan Agah Beyoğlu’dur.
Tepe ile taban ortasında yer alan Agah Beyoğlu, bu cürmün faillerini ortadan geçen onca yıldan sonra bularak adaletin sağlanmadığı yerde kendi mahkemesini kurar ve tekrar kendi ceza sistemini işletmeye başlar. “Ben yalnızca köpek öldüren değil, bir de aklına her estiğinde meskenden kaçan bir kediyim” diyerek giydiği kedi postuyla cinayetlerini işlemeye başlar. Tek destek noktası Alzheimer olması, yani bütün yapıp ettiklerini unutmasıdır.
Eğer Epstein Davası yani zirve, hatanın işlendiği yerse, taban yani dizi de cezanın verilmeye başlandığı yerdir. Ne var ki ‘Şahsiyet’in birinci döneminde kurmaca karakterin kestiği ceza, ikinci dönemde izleyicinin gerçek reaksiyonunu beraberinde getirir. Faili meçhul cinayetin dizide işlenmesine gösterilen gerçek reaksiyon, en az kurmaca olan Agah karakterinin yansısı kadar keskin ve nettir. Dizide gerçek reaksiyon suça değil, adalet arayışına yönelik olmuştur.
Pekiyi tahlil nedir? Rahatsızlığımızı lisana getirmekten kaçınmadığımız ama bunun ötesine geçemediğimiz böylesi durumlar için ne yapmak gerekiyor? “Şahsi bir mesele” diyerek bir köpek öldüren üzere şahsiyetimizi mi ortaya koymak? Yoksa “rahatlatıcı” cürüm içerikli imgeler izleyerek kendi yargı düzeneğini kuran yeni idoller mi hayal etmek? Yani yalnızca kurmaca içindeki imajla mı bütünleşmek? Gerçeği askıya aldıysak şayet kesin bir yanıt bulmak şimdilik çok güç.
Bunun münasebeti yeniden Debord’dan olsun: “Gösteri o denli bir birikim kademesindeki sermayedir ki imaj haline gelir. Zira şov, kendinden öbür hiçbir şeye varmak istemez.”
