Terapi denilince çoğumuzun aklına sinema ya da dizi sahneleri gelir; terapist sözsüz bir yüzle oturur, danışan divana uzanmış ya da terapisin karşısında acı çeken bir tabir ile koltuğa oturmuştur, ne akabinde kült cümle gelir: “Çocukluğunuza inelim…” Aslında terapi boyunca olup bitenler bundan çok daha farklıdır, fazlasıdır demenin bile yetersiz kaldığı ölçüde çarpıtılmış bu manzara bize terapinin ne olduğu hakkında değil, daha çok ne olmadığı hakkında fikir verir.
Küçük bir azınlık dışında danışanlar terapiye daha klasik ya da bari tahlillerini tükettiklerinde başvurur. Örneğin uyuşturucu unsur kullanımının uzun vadede işe yaramadığını, sıkıntıları için oburunu suçlamanın ya da sorun olarak algıladıkları durumun zaten ortadan kalkmasının beyhude olduğunu fark etmişlerdir. Yorganın altında saklanma beşere inançta hissettirebilir… ta ki çarşafları değiştirme vakti gelene kadar!
Sigmund Freud terapiyi başka ilaçla tedavi üzere prosedürlerden ayırmış ve şöyle bir tarif getirmiştir; terapi konuşma tedavisidir. Pekala terapist ne yapar ve danışanlar konuşarak değişir, güzelleşir ve başkalaşır?
İnsanın anlaşılma muhtaçlığı çok anlaşılır ve insanı bir histir. Terapide de danışanlar bazen yalnızca bunu ister. Bu noktada yanılgıya düşülen husus “Ben ailemle, arkadaşlarımla da dertleşiyorum, onlar da beni anlıyor” niyetidir. Yakınlarımız ve dostlarımız ile yaptığımız bu paylaşımlar da epeyce pahalıdır lakin bu paylaşımlar daha çok “dertleşmek” tir; odak noktası sıkıntıdır. Terapide ise odak noktası sürekli tahlil ve değişim olmuştur. Danışanlar seans içinde elbette ki yaşadıkları meşakkatleri anlatır, bunların onlardaki düşünsel ve duygusal izdüşümlerinden bahsederler. Lakin terapide bir uzman gözü, sorunun görünen yüzünün ardına geçme ve bunları çalışarak var olan durumları değiştirme süreci vardır. Beşerler komşularını, öğretmenlerini, hatta birtakım arkadaşlarını unutabilirler ancak terapistlerini asla unutmazlar. Danışanların terapistleriyle ilgili hatırladıkları muhtemelen yeni bir fikir yahut aşina olduğu bir kavrama getirdiği yeni bir bakış açısı üzere ögeler olacaktır, terapi danışana vardıysa bir mühlet sonra terapi süreci sonlansa bile içselleştirdikleri bu süreçler danışanın daima yanında olacaktır.
Terapist, terapi sürecinde danışanını üç boyutlu görür. Yalnızca o anda yaşadığı sorunu, annelik, babalık, kocalık rolünü değil karşıdaki kişiyi tüm taraflarıyla görmek danışanla empati yapmanın da ötesine geçmek demektir. Terapötik süreçte terapist bireylerin kişisel inanı sistemlerinin tabiatını ve bağlanma dinamiklerini anlar, birebir vakitte bireylerin geniş toplumsal ve yardımcı ağ kontekslerini, aile hayat döngüsündeki evresini, geçmiş-şimdi-gelecek vakit çerçevesini ve daha değerlisi danışanların şimdiye kadar giriştikleri tahlilleri ve bunlarla bağlantılarını inceler. Kişinin yaşadığı sıkıntıları ve bu problemlerdeki görünmeyen süreçlerini ve rolünü, kök ailesinden ya da geçmiş yaşantısından getirdiklerini, süregiden ve değişmeyen alaka paternlerindeki rolünü, bir davranışın ardındaki interaksiyonel paternleri görebilen terapist danışanına en yeterli hizmeti verebilecek terapisttir. Bunları görebilmek terapist için birinci adımdır, bundan sonrası ise bunlarla çalışmak ve danışanın daha âlâ oluşunu sağlayacak bir noktaya gidebilmesini sağlayacak süreci yönetmek olacaktır.
Terapi ile birlikte bireylerin kendilerinin ve başkalarının ferdî inanı sistemleri ve bunların “uygunluğu” hakkında farkındalık geliştirmeleri, buluşma ve kıymetlendirme sırasında “senin suçun” nosyonu yerine interaksiyonlarının sirküler tabiatını anlamaları, projeksiyonlarını sahiplenmeleri ve ferdî sorumluluk almalarına çalışılır. Terapinin bir gücü de bireyleri saplanıp kaldıkları problemlerden çıkarabilmek için sorun olarak yaşantıladıkları durumlar ve bu durumların gelişimindeki sürece katkılarını görmek ve vakit zaman bunları danışana gösterip bunun kaynakları üzerinde çalışarak, değişim için davranışlarının sorumluluğunu almalarına yardımcı olmaktır. Yani danışanların tekrar eden ve çıkamadıkları paternlerini görebilmek ve bu paternlerinin tabiatına müdahale etmek danışanın değişim ve gelişim için önündeki manilerini kaldırmalarına yardımcı olmayı sağlar.
Terapist öteki ne yapar? Danışanın gücünün altında performe ettiği birtakım ömür devirleri vardır. Bunların kaynakları tespit edilerek müdahale edilir ve danışanın daha uygun performe etmesinin önündeki maniler kaldırılmış olur. Her kişinin kendisiyle ilgili olumsuz niyet kalıpları vardır. Bu niyet kalıplarının ardında çocukluk çağı yaşantıları, ergenlik devrinde yaşanan travmatik yaşantılar, anne baba bağlantıları üzere pek çok sebebin olduğu ve bazen bu sürecin bir düğüm üzere danışanın içinde çöreklendiğini görürüz. Her kişinin bu türlü bir süreci şayet varsa, kendine mahsustur ve terapist formüle edilmiş tahlillerden fazla danışanın bu sürecini anlamaya çalışarak tıkanan noktalarını tespit eder ve bunları çalışarak danışanın özgürleşmesini sağlar. Terapi aslında herşeyden evvel yaratıcı bir süreçtir. Terapi süreci vakit zaman keşif yapmayı, insan tecrübelerine yeni mana örüntüleri kazandırmayı maksatlar.
Danışanın herşeyden evvel anlaşılmak istediğini belirtmiştik. Birini manaya noktasında terapistin yaptığı danışanın hissine varabilmek, onun varlığına karşılık verebilmektir. Danışanın hissine varabilen terapist danışanına ulaşmış ve aksiyona geçmeye hazır terapisttir. Terapistin empatik oluşu ve yardım edebilme kapasitesinin danışana ulaşması sayesinde terapötik ittifak kurulur. Bu da danışan ve terapistin bir arada yola koyulabilmesini mümkün kılar. Terapist bu süreçte değişimiçin danışanla birlikte yürür, steril bir duruştan fazla otantik bir duruşla yoluna devam eder.
Elbetteki bu yazıda yazılan terapi ve terapist ile ilgili süreçler mutlak bir gerçek olmaktan fazla, makul bir yaklaşımla uygulanan terapi prosedürlerini tabir etmektedir. Her danışan birbirinden farklı olduğu üzere her terapist de birbirinden farklıdır. Terapistler aldıkları eğitimlerle, kişilik karakter özelliklerinin kendilerine kattıklarıyla bir terapi stili oluşturur. Değerli olan birinci adım olan takviye alma sürecindeki direncinizi kırmanı, size yardımcı olacağını düşündüğünüz ve kendini yetiştirmiş bir terapist bularak bu sürece adım atmaktır.
